ROZGRANICZENIE NIERUCHOMOŚCI
Rozgraniczenie nieruchomości służy urzędowemu wyznaczaniu granicy pomiędzy sąsiednimi nieruchomościami.
Istotą rozgraniczenia jest więc ustalenie na gruncie zasięgu prawa własności.
Rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów.
(USTAWA z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne.)
Rozgraniczanie różnych nieruchomości można podzielić według schematu:
ROZGRANICZANIE NIERUCHOMOŚCI
Rozgraniczanie nieruchomości w postępowaniu administracyjnym.
Ustawy:
- Prawo Geodezyjne i Kartograficzne
- Prawo Wodne
- Kodeks postępowania administracyjnego
w postępowaniu uproszczonym:
- o scalaniu i wymianie gruntów
- o gospodarce nieruchomościami
Rozgraniczanie nieruchomości w postępowaniu sądowym
- Kodeks cywilny
- Kodeks postępowania
- Kodeks postępowania administracyjnego i ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym
Przedmiot rozgraniczenia.
· Rozgranicza się nieruchomości stanowiące własność:
· Skarbu Państwa,
· Gmin, związków między gminnych, powiatów i województw,
· Jednoosobowych spółek jednostek samorządu terytorialnego i innych osób prawnych, których organami założycielskimi są
· organy samorządu terytorialnego,
· Osób fizycznych,
· Spółdzielni,
· Kościołów i związków wyznaniowych,
· Wspólnot gruntowych,
· Spółek prawa handlowego i innych podmiotów nie wymienionych wyżej.
Organem właściwym do przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego jest obecnie wójt, burmistrz lub prezydent miasta oraz, w wypadkach określonych w ustawie, sądy.
Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne w sposób szczegółowy omawia zasady przeprowadzania typowych rozgraniczeń. Rodzaje dokumentów stanowiących podstawę ustalania przebiegu granic oraz sposób i tryb wykonywania przez geodetę czynności ustalania przebiegu granic i sporządzania dokumentacji przy rozgraniczaniu nieruchomości określa ROZPORZĄDZENIE MINISTRÓW SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI ORAZ ROLNICTWA I GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości.
(Dz.U. Nr 45 z dnia 20 maja 1999 r. poz. 453).
Postępowanie administracyjne musi być formalnie rozpoczęte, czyli wszczęte. W sprawie rozgraniczania nieruchomości postępowanie wszczyna wójt, burmistrz albo prezydent miasta na żądanie strony lub z urzędu.
Żądanie strony skierowane do organu jest równoznaczne z jej wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie przedstawionej we wniosku.
Rozgraniczenie w postępowaniu administracyjnym na wniosek strony, ma miejsce wówczas, jeżeli:
powstał spór co do przebiegu linii granicznej między właścicielami (użytkownikami wieczystymi) sąsiednich nieruchomości, nastąpiło zatarcie granic powodujące wątpliwości co do jej przebiegu, istnieje rozbieżność pomiędzy stanem prawnym i faktycznym granicy.
Wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie rozgraniczenia nieruchomości z urzędu ma miejsce w trzech przypadkach:
· w trakcie scalania gruntów,
· w celu realizacji potrzeb gospodarki narodowej,
· gdy rozgraniczenie jest uzasadnione interesem społecznym
Na postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości nie służy zażalenie.
Za datę wszczęcia postępowania w sprawie rozgraniczenia nieruchomości należy uznać datę doręczenia postanowienia jego adresatowi, chyba że wszczęcie postępowania następuje z urzędu, wówczas datą właściwą będzie data wydania postanowienia
Strona w postępowaniu rozgraniczeniowym.
(art. 28 k.p.a.): „Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek" raz „stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej" (art. 29 k.p.a.).
Opierając się na orzecznictwie, w szczególności Sadu Najwyższego należy przyjąć, że osobami uprawnionymi do występowania z wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie rozgraniczania nieruchomości są:
· właściciel nieruchomości lub jej użytkownik wieczysty,
· współwłaściciel lub współużytkownik wieczysty, jeżeli żądanie
· rozgraniczenia ma na celu zachowanie wspólnego prawa według art. 209 k.c.,
· posiadacz samoistny, jeżeli przemawia za nim domniemanie
· posiadania zgodne ze stanem prawnym,
· posiadacz zależny: użytkownik, dzierżawca, najemca, korzystający z określonej powierzchni gruntu,
· osoba posiadająca ograniczone prawa rzeczowe do nieruchomości (prawo przejścia, przejazdu, dożywocie), ale tylko takie, które są w jakiś sposób zależne od wyniku rozgraniczenia
ASPEKTY POSTĘPOWANIA ROZGRANICZENIOWEGO
O wszczęciu postępowania decyduje organ poprzez wydanie postanowienia.
Na postanowienie to nie służy zażalenie, nie można więc skutecznie nie zgodzić się na przeprowadzenie rozgraniczenia. W postanowieniu tym, albo w odrębnym piśmie organ upoważnia geodetę do czynności ustalenia przebiegu granic. Zazwyczaj wskazuje go strona wnioskująca o wszczęcie postępowania.
Warunkiem upoważnienia jest posiadanie przez geodetę uprawnień zawodowych z zakresu 2, określonych w ustawie „Prawo geodezyjne i kartograficzne".
Geodeta wzywa strony do stawienia się na gruncie co najmniej na 7 dni przed terminem rozgraniczenia. Jest to jedyny przypadek kiedy geodeta może „wezwać" strony (wydane postanowienie o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego i upoważnienie geodety przez organ). Przy wykonywaniu innych prac lub czynności, geodeta nie ma prawa „wzywać" stron, może je „zawiadamiać", „zapraszać", „informować" itp.Bardzo ważne jest dotrzymanie 7-dniowego terminu wezwania. Termin ten powinien być dotrzymany niezależnie od okoliczności, gdyż strona może żądać ponownego przeprowadzenia czynności ustalenia granic jeżeli nie będziemy dysponowali zwrotnym poświadczeniem odbioru wezwania w wyżej wymienionym terminie.
Nie usprawiedliwione niestawiennictwo stron nie wstrzymuje czynności geodety, natomiast usprawiedliwienie wstrzymuje te czynności, nie dłużej jednak niż na okres l miesiąca. Z czynności ustalenia przebiegu granic geodeta sporządza bądź protokół graniczny, bądź ugodę w przypadku sporu, który strony postanowiły zakończyć takim dokumentem.
Zasady sporządzania protokołu granicznego i ugody reguluje wymienione na wstępie Rozporządzenie w sprawie rozgraniczania nieruchomości. (Dz.U. Nr 45 z dnia 20 maja 1999 r. poz. 453).
Ugoda graniczna musi odpowiadać następującym warunkom:
· może dotyczyć wyłącznie sprawy ustalenia granicy, nie można w tym akcie zawierać dodatkowych ustaleń czy warunków,
· ugodę pod rygorem jej nieważności muszą podpisać wszyscy właściciele i współwłaściciele nieruchomości oraz użytkownicy wieczyści, w tym także mąż i żona jeśli nieruchomość jest małżeńską wspólnością ustawową: tak więc aby mogła być zawarta ugoda musi być uregulowany stan własności obu graniczących nieruchomości.
Rodzaje dokumentów stanowiących podstawę ustalania przebiegu granic.
Podstawę ustalania przebiegu granic nieruchomości stanowią dokumenty:
1) stwierdzające stan prawny nieruchomości:
· odpisy z ksiąg wieczystych lub odpisy dokumentów znajdujących się w zbiorze dokumentów;
· wypisy aktów notarialnych o przeniesieniu własności;
· prawomocne orzeczenie sądu i ugody sądowe dotyczące przeniesienia własności;
· ostateczne decyzje administracyjne przenoszące własność lub dotyczące stwierdzenia nabycia prawa własności;
· inne dokumenty odnoszące się do tytułów własności nieruchomości;
2) określające położenie punktów granicznych i przebieg granic nieruchomości:
· dokumenty geodezyjne zawierające dane liczbowe do ustalenia przebiegu granic:
- szkice graniczne, protokoły graniczne, ugody;
- zarysy pomiarowe z pomiaru granic;
- szkice wyznaczenia granic działek wydzielonych w wyniku
scalenia i wymiany scalania i podziału gruntów lub podziału
nieruchomości;
- inne dokumenty pomiarowe, obliczeniowe i opisowe pozwalające
na ustalenie przebiegu granic.
Zdarza się jednak, że brakuje dokumentów wymienionych wyżej. Wówczas wykorzystuje się mapy i plany obejmujące granice lub inne elementy pozwalające na odtworzenie lub analizę przebiegu granic. Należą do nich:
· mapy jednostkowe nieruchomości;
· mapy katastralne;
· mapy scalenia i wymiany gruntów;
· plany parcelacyjne;
· mapa ewidencji gruntów;
· mapa zasadnicza
Dokumenty geodezyjne zawierające dane liczbowe oraz mapy i plany stanowią podstawę ustalenia granic nieruchomości, jeżeli zostały przyjęte do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
Także dokumenty nie znajdujące się w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym mogą stanowić podstawę ustalenia przebiegu granic nieruchomości, jeżeli:
1) stanowią całość lub część operatu pomiarowego lub katastralnego (byłych katastrów: austriackiego i pruskiego);
2) zawierają podpisy wykonawcy i datę sporządzenia dokumentu bądź istnieje możliwość ustalenia wykonawcy i takiej daty;
3) można stwierdzić, że zostały sporządzone w wyniku dokonania pomiarów na gruncie i użyte do opracowania mapy nieruchomości, której przebieg granic jest ustalany, lub nieruchomości bezpośrednio z nią sąsiadującej;
4) zostały sporządzone przez osoby i organy uprawnione.
Dokumenty te lub ich kopie, potwierdzone przez geodetę, stanowią nieodłączną część operatu rozgraniczeniowego.
WZNOWIENIE ZNAKÓW GRANICZNYCH
Granice nieruchomości według stanu prawnego w zasadzie ustala się tylko jeden raz. Raz wyznaczone granice i utrwalone znaki graniczne w razie ich przesunięcia, uszkodzenia lub zniszczenia mogą być jedynie wznowione.
Aby można było wznowić znaki graniczne bez przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego muszą być równocześnie spełnione dwa warunki:
· granice były już kiedyś ustalone według stanu prawnego.
· istnieją dane geodezyjne (miary, współrzędne itp.) umożliwiające, z odpowiednią dokładnością, wznowienie punktów granicznych, w których będą osadzone wznowione znaki graniczne.
Ocena czy granice były uprzednio ustalone według stanu prawnego wymaga znajomości wielu przepisów wydawanych na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat mimo, że w chwili obecnej już one nie obowiązują
WARIANTY POSTĘPOWANIA ROZGRANICZENIOWEGO
Rozgraniczanie nieruchomości odbywa się w dwóch płaszczyznach, jakimi są:
- postępowanie formalno-prawne (administracyjne lub sądowe),
- czynności techniczne.
W praktyce spotykamy wiele różnych przypadków rozgraniczeń, które w niewielkim zakresie różnią się, jeśli chodzi o czynności techniczne, lecz zasadniczo inne jest w każdym wariancie postępowanie formalnoprawne. W każdym z nich początek jest podobny:
1. Wpływa do organu wniosek o rozgraniczenie nieruchomości (bezpośrednio a najczęściej przy współudziale geodety),
2. Organ wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości, w którym także upoważnia geodetę do ustalenia przebiegu granicy (jest to postanowienie, na które zgodnie z art. 30 ustawy „Prawo geodezyjne i kartograficzne" nie służy zażalenie).
3. Geodeta przygotowuje się do rozgraniczenia, tzn.: zgłasza pracę, bada księgi wieczyste, zbiera dane z ewidencji gruntów i budynków i innych zbiorów w zasobie geodezyjnym i kartograficznym, przeprowadza wywiad w terenie, odszukuje osnowę, a także stare znaki graniczne, analizuje wszystkie dokumenty i ustala, w jaki sposób pracę tę trzeba będzie wykonać. Dopiero po wykonaniu tych czynności geodeta może określić termin rozpoczęcia czynności ustalenia granic na gruncie dopiero wtedy,
4. Geodeta wzywa strony, tzn. właścicieli nieruchomości rozgraniczanej oraz nieruchomości sąsiednich lub inne zainteresowane osoby, do stawienia się na gruncie. Wezwania muszą zawierać pouczenia wynikające z art. 32 ustawy. Należy je wysłać za zwrotnym poświadczeniem odbioru, nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem.
W wezwaniu geodeta podaje m.in. w jakiej sprawie osoba jest wzywana, w jakim charakterze i w jakim celu, datę stawienia się na gruncie oraz skutki niestawiennictwa.
Od tej chwili spotykamy różne sytuacje i zachowania stron.
Wariant I
5. Geodecie udało się w oparciu o analizę materiałów i posiadane dane ustalić przebieg granic nieruchomości, a więc wskazuje je stronom, które godzą się na ich przyjęcie.
6. Geodeta stabilizuje w sposób trwały punkty graniczne np. słupami betonowymi z podcentrem lub oznacza te punkty na istniejących trwałych budowlach.
7. Geodeta sporządza protokół graniczny i szkic graniczny. Protokół podpisują wszystkie zainteresowane strony oraz geodeta, jako współuczestnik postępowania.
Protokół graniczny powinien zawierać:
1)imię i nazwisko geodety oraz numer jego uprawnień zawodowych,
2) numer i datę postanowienia o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego oraz upoważnienia dla geodety,
3) oznaczenia nieruchomości przez określenie ich położenia, numerów działek ewidencyjnych, numerów ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów,
4) informacje dotyczące stron i ich pełnomocników,
5) wykaz i ocenę dokumentów stanowiących podstawę ustalania przebiegu granic,
6) oświadczenia stron,
7) wyniki wywiadu terenowego,
8) szkic graniczny,
9) opis przebiegu granic,
10) opis utrwalenia punktów granicznych,
11) pouczenie strony o możliwości przekazania sprawy sądowi,
12) wzmiankę o odczytaniu dokumentu stronom przed podpisaniem,
13) omówienie skreśleń i poprawek,
14) datę sporządzenia dokumentu oraz podpisy stron i geodety.
Szkic graniczny powinien zawierać:
1)rozmieszczenie linii i punktów granicznych, oznaczonych zgodnie z opisem znajdującym się w protokole granicznym lub akcie ugody,
2) rysunek rzutu poziomego trwałych elementów zagospodarowania terenu mających znaczenie dla określenia przebiegu granicy,
3) podstawowe miary określające położenie punktów granicznych względem siebie oraz elementów zagospodarowania terenu,
4) numery działek i oznaczenie ksiąg wieczystych, w których działki te zostały ujęte, lub zbiorów dokumentów oraz imiona i nazwiska właścicieli rozgraniczanych nieruchomości,
5) kierunek północy.
8. Geodeta kompletuje dokumentację i przekazuje ją (po skontrolowaniu przez ośrodek dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej) do organu, który po ocenie prawidłowości wykonania prac przez geodetę, w oparciu o wniosek wymieniony w punkcie 1., wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości.
9. Dokumentacja, po uprawomocnieniu się decyzji, powinna zostać przyjęta do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, a zmiany z niej wynikające wprowadzone do ewidencji gruntów i budynków, na mapę zasadniczą i do innych zbiorów. Dokumentacja ta będzie się składać z części dotyczącej samego rozgraniczenia oraz z mapy (z wyrysu z ewidencji gruntów i budynków), która w oparciu o to rozgraniczenie została wykonana. Jeśli nie wykonujemy mapy wówczas podstawowymi dokumentami wynikowymi są: protokół, szkic graniczny, szkice polowe, obliczenia, wykaz współrzędnych, wykaz zmian gruntowych - w postępowaniu ewidencyjnym i szkic w skali mapy ewidencyjnej, oraz sprawozdanie techniczne.
Wariant II
5. Geodecie nie udaje się ustalić przebiegu granic, gdyż dokumenty są szczątkowe i sprzeczne. Strony lub jedna ze stron, przy braku protestu drugiej, wskazują przebieg granic. Geodeta ocenia, że jest to przebieg prawdopodobny i przyjmuje je jako ustalone. Wszystkie następne czynności, jak w wariancie I.
Wariant III
5. Geodeta wskazuje stronom przebieg granicy, ale nie chcą one słyszeć o proponowanym jej usytuowaniu. Każdy z sąsiadów uważa, że jest inaczej. Geodeta zamienia się w mediatora i niezależnego doradcę. Nie wolno mu stworzyć nawet pozorów, że popiera jedną ze stron.
Jest to szczególnie trudne, gdyż zleceniodawcą prac jest jeden z uczestników postępowania. Jeśli geodeta narazi się nawet na utratę zlecenia, powinien dążyć do ustalenia faktycznej granicy nieruchomości, a nie przyjętej na życzenie zleceniodawcy. Wymaga tego dobre imię zawodu i samego geodety. Dlatego należy szczegółowo omówić i przedstawić wszystkie dowody i argumenty za proponowanym przebiegiem granicy, z uwzględnieniem danych i dokumentów przedstawionych przez strony, informując także o konsekwencjach sporu i kosztach dalszego postępowania. Po kilkugodzinnej rozmowie strony oświadczają, że godzą się na przebieg granicy i gotowe są zawrzeć ugodę.
6. Geodeta stabilizuje w sposób trwały punkty graniczne np.: słupami betonowymi z podcentrem lub oznacza te punkty na istniejących trwałych budowlach.
7. Geodeta sporządza ugodę i szkic graniczny. Ugodę podpisują zainteresowane strony oraz geodeta, jako współuczestnik postępowania.
Akt ugody zawiera dane:
1) imię i nazwisko geodety oraz numer jego uprawnień zawodowych,
5) szkic graniczny,
6) opis utrwalenia punktów granicznych,
7) wzmiankę o odczytaniu dokumentu stronom przed podpisaniem,
8) omówienie skreśleń i poprawek,
9) datę sporządzenia dokumentu oraz podpisy stron i geodety,
10) opis przedmiotu sporu z podaniem granic wskazanych przez strony oraz wynikających z dokumentacji,
11) opis wzajemnych ustępstw,
12) szczegółowy opis granicy uznanej za obowiązującą po podpisaniu aktu ugody,
13) informację, że zawarta ugoda posiada moc ugody sądowej.
Ugoda taka ma moc ugody sądowej, zastępuje więc formę aktu notarialnego. Jeżeli zatem strony składają przed geodetą przy ustaleniu granic zgodne oświadczenie co do wzajemnych ustępstw dotyczących własności części rozgraniczonych nieruchomości, to na mocy takiej ugody wobec zachowania przepisanej formy następuje przeniesienie własności tych części nieruchomości.)
8. Geodeta kompletuje dokumentację i przekazuje ją (po skontrolowaniu przez ośrodek dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej) do organu, który po ocenie prawidłowości wykonania przez geodetę prac, umorzy postępowanie administracyjne wszczęte postanowieniem, gdyż ugoda zawarta przed geode...
kora_1989