Żydowska Praga. Spacer.pdf

JUDAIKI PRASKIE

Spacer 05

Żydowska Praga

Czas : 140 min.

Dystans: 3 000 m

Centrum Żydowskiej Pragi

Trasa spaceru

Skrzyżowanie ulic Kłopotowskiego z Jagiellońską przed wojną było centrum

praskiej dzielnicy żydowskiej. Z powodu prawa wprowadzonego przez

Zygmunta Augusta w 1527 roku “de non tolerandis Judaeis” duża część

ludności pochodzenia żydowskiego osiedlała się na Pradze. Do 1768 roku

na terenach Pragi również obowiązywał ten dekret, ale nie był

przestrzegany. W 1787 roku 20% ludności Pragi była pochodzenia

żydowskiego, z własną gminą żydowską, synagogą i cmentarzem.

Jagiellońska

Na ulicy Jagiellońskiej 28 (obecnie teatr lalek Baj) znajduje się jeden z

najokazalszych zabytków dzielnicy - dawny Gmach Wychowawczy

Warszawskiej Gminy Starozakonnych im. Michała Bergsona.

Modernistyczny gmach dekoracją nawiązuje do stylu polskiego renesansu.

Ze względu na jego wielkość i urodę nazywany był „pałacem dla

żydowskich sierot“. Powstał w latach 1913-14, a ukończenie budowy

upamiętnia istniejąca do dzisiaj na fasadzie tablica ozdobiona polskim

orłem i warszawską syrenką.

Dalej na skrzyżowaniu Jagiellońskiej z Kłopotowskiego znajduje się duży

zieleniec służący jako plac zabaw - miejsce po praskiej synagodze.

Niewielki budynek wyróżniał się tym, iż wzniesiono go na planie koła. Przez ponad

wiek modliły się tu pokolenia praskich Żydów, aż nadszedł czas ostatniej wojny,

gdy hitlerowcy przekształcili synagogę w odwszalnię. Synagoga przetrwała

wojnę, ale została rozebrana dopiero w 1961 roku. Teren ten, wraz z

sąsiadującymi z nim budynkami, jest najściślej związany z dziejami

praskich Żydów. Już w drugiej połowie XVIII w. właścicielem tego terenu był

bankier i kupiec

Jagiellońska

Kłopotowskiego

Targowa

Ząbkowska

Św. Wincentego

INFOPRAGA - PRASKI PUNKT INFORMACJI TURYSTYCZNEJ I KULTURALNEJ

WARSZAWA UL, ZABKOWSKA 36 TEL.022 6700156 WWW.INFOPRAGA.COM.PL

JUDAIKI PRASKIE

polichromie ukazujące m.in. Żydów

modlących się pod jedyną

zachowaną ścianą Świątyni

J e r o z o l i m s k i e j

mieszczaństwo i elitę intelektualną.

Cmentarz żydowski na Pradze

funkcjonował od 1743 do 1760

roku. Założony został w miejscu,

gdzie od lat wydobywano glinę i

piasek do pobliskiej cegielni. Został

on jednak zamknięty z powodu

protestów miejscowej ludności.

Dopiero po uzyskaniu specjalnego

przywileju, nadanego przez

Stanisława Augusta w 1780 roku,

na terenie starego cmentarza

ponownie zostaje utworzony

żydowski cmentarz. Na 40 lat teren

cmentarza wydzierżawia Szmul

Zbytkower, który za przywilej

królewski płaci 400 złp tytułem

rocznej

( p o p u l a r n i e

określana

jako Ściana

Płaczu),

G r ó b

R a c h e l i

c z y

z n a k i

symbolizujące miesiące

według

hebrajskiego kalendarza.

Co ciekawe, okazało się, że w tej

samej oficynie istniały jeszcze dwa

kolejne domy modlitwy, choć już

nie posiadały tak bogatych

dekoracji malarskich. Przed

zagładą żydowskiej społeczności

miasta, w Warszawie istniało

k i l k a s e t d o m ó w m o d l i t w y.

Najczęściej mieściły się w nie

pozornych zewnętrznie lokalach z

wnętrzacmi

warszawski, liwerant (tj. dostawca

wojskowy) króla Stanisława

Augusta Poniatowskiego - Szmul

Zbytkower (od jego imienia

dzielnica Pragi Szmulowizna

dostała miano). Jego syn w latach

1806-07 postawił drewnianą

synagogę oraz chasydzki dom

nauki. Przy skrzyżowaniu tuż obok

znajduje się mykwa - łaźnia

rytualna. Choć mykwa przy

dzisiejszej ul. Kłopotowskiego

istniała już co najmniej od połowy

XIX w., obecny, elegancki w swej

f o r m i e g m a c h w y s t a w i o n o

pomiędzy 1911 a 1914 rokiem

w e d ł u g p r o j e k t u N a u m a

Hornsteina. Praska mykwa

cieszyła się uznaniem nie tylko

licznych stałych bywalców, ale i

ówczesnych służb sanitarnych

miasta. Obecnie w gmachu mieści

się liceum; nie zachowało się też

jej oryginalne wyposażenie.

opłaty.

Dodatkowo,

przystosowanymi

funkcji liturgicznych.

Ząbkowska

Pod numerem 11 znajduje się

budynek, w którym przed wojną

była się synagoga. Zbudowana

około 1868 roku, mieściła się na

parterze w oficynie pod numerem

27. Fundatorem synagogi i

kamienicy był Icchak Hersz

Jahrman. Podczas II wojny

światowej została zdewana przez

hitlerowców, którzy następnie

przekształcili ją na stolarnię. Po

wojnie jej właściwa rola nie została

przywrócona. Jest obecnie jedną z

n i e l i c z n y c h s y n a g o g k t ó r a

przetrwała okupację. Niestety,

oprócz budynku z dawnego

wyposażenia nie zachowało się

nic, co mogło by wskazywać na jej

dawny charakter.

uzyskać zgodę na pochówek,

zmarłych u biskupa płockiego

Michała Jerzego Poniatowskiego

(któremu podlegała Praga),

Zbytkower zgadza się na warunki,

żeby kondukt żałobny szedł w

ciszy przez miasto i żeby co roku

gminy przekazywała kościółowi

parafialnemu w Skaryszewie 100

kg łoju na świece. Pierwszego

pochówku dokonano w 1798 r.

Pochówek na Pradze kosztował

75% taniej niż w lewobrzeżnej

Warszawie. Odbywały się również

pogrzeby bezpłatne. W czasie II

Wojny Światowej cmentarz został

prawie całkowicie zniszczony. W

1947

Targowa

Wyjdźmy teraz na ul. Targową i

przejdźmy na jej drugą stronę. Na

wprost wejścia na wspólne

podwórze kamienic numer 50 i 52

z n a j d u j e s i ę n i e p o z o r n a ,

wolnostojąca oficyna, która w

swym wnętrzu kryje bezcenne dla

historii całego miasta skarby.

D z i ę k i p a n o m J a n u s z o w i

S u j e c k i e m u i J a r o s ł a w o w i

Zielińskiemu zostały tu odkryte

pozostałości żydowskiego domu

modlitwy, który funkcjonował już w

XIX w. W głównej sali, gdzie

niegdyś swe modlitwy zanosili

prascy Żydzi, zachowały się

Św. Wincentego

Z przystanku pod Centrum

Wileńska można dostać się

autobusem linii nr 169, lub

tramwajem nr 13 do żydowskiego

cmentarza na Pradze, jest to drugi

c m e n t a r z ż y d o w s k i , o b o k

głównego na Okopowej 49. Na

Pradze chowano głównie biedotę,

n a

roku

odbył

się

ostatni

pogrzeb

odnalezionych

kości

O k o p o w e j

b o g a t e

Żydów.

WYDAWCA

PRASKI PUNKT INFORMACJI

TURYSTYCZNEJ I KULTURALNEJ

INFOPRAGA

WARSZAWA UL. Z Ą BKOWSKA 36

TEL. 022 6700156

WWW.INFOPRAGA.COM.PL

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: