Psychologia rozwoju człowieka.pdf

WYKŁAD 1 - TEORIE ROZWOJU

Sposoby ujmowania człowieka w rozwoju:

1. Ontogenetyczny

Ukazywanie indywidualnej linii rozwoju człowieka (od poczęcia do śmierci); zmiany w rozwoju

indywidualnym

2. Filogenetyczny

Ukazywanie człowieka na linii ewolucji od niżej do wyżej zorganizowanych organizmów; poszukiwanie

podobieństw u człowieka i zwierząt

3. Antropogenetyczny

Ukazywanie rodowej historii człowieka i człowiekowatych

Ujęcie filogenetyczne:

1. Podobieństwo fizjologiczne człowieka i szympansa:

• podobieństwo w budowie DNA - tylko 1% różnic

• możliwość zarażenia się chorobami ludzkimi (żółtaczka, HIV)

• podobieństwo w strukturze układu nerwowego (lewopółkulowa specjalizacja w przetwarzaniu

zawołań)

2. Podobieństwo w funkcji umysłu:

• rozpoznawanie siebie w lustrze

• zdolność do uczenia się nowego systemu znaków (język migowy)

• rozróżnianie mniej od więcej

• komunikacyjne różnicowanie wokalizacji na podstawie charakterystyk czasowych

1. Badania Harlowa i temat przywiązania

Ujęcie antropogenetyczne:

Człowiekowate pochodzą od driopiteków, pojawiły się 2,5 - 3,3 milionów lat temu

1. Australopiteki - 1,7 mln lat temu:

• dwunożny chód, uzębienie bez kłów, zmniejszone szczęki (roślinożercy)

2. Pitekantropus - 250 tys. lat temu:

• wały nadoczodołowe, używana żuchwa (mięsożerny)

• budowa tułowia i kończyn taka sama jak u człowieka

3. Człowiek neandertalski - 50 tys. lat temu:

• pochyłe czoło, grube wały nadoczodołowe, duża puszka mózgowa

• uprawiał myślistwo, zbieractwo, znał ogień, odzież, rytuał grzebania zmarłych; Afryka, Francja,

Azja

Psychologia rozwojowa - dział psychologii obejmujący badania poświęcone wyjaśnianiu wszystkich

aspektów ludzkiego rozwoju od poczęcia do adolescencji, w kategoriach zmian ilościowych i

jakościowych , zachodzących w poszczególnych sferach rozwoju.

Rozwój prowadzi do pełnej dojrzałości fizycznej (dawanie życia) i psychicznej :

• intelektualnej (zdolność do odnoszenia korzyści z doświadczenia)

• emocjonalnej (panowanie nad sobą, zdolność do emocjonalnej samokontroli)

• społecznej (gotowość do opanowania i samodzielnego pełnienia przypisanych ról).

Proces rozwojowy ma charakter progresywny.

Ch. Buhler: potrzeba badania rozwoju w biegu życia

Psychologia biegu życia - dział psychologii obejmujący badania zjawisk rozwojowych w trakcie całego

cyklu życiowego, od poczęcia do śmierci.

Zmiany rozwojowe ujmowane są w kategoriach zadań, celów życiowych, pełnionych przez jednostkę

ról rodzinnych i zawodowych oraz uczestniczenia przez nią w wydarzeniach życiowych.

Proces rozwoju jest wynikiem zdarzeń losowych, społecznych, historycznych, typowych dla danej

generacji.

Rozwój prowadzi do układania się ze światem: zmiany rozwojowe mają znaczenie adaptacyjne.

Hurlock - zmiany rozwojowe można opisać, stosując 4 rodzaje wskaźników:

1. wskaźniki wzrostu

a. wskaźnik wzrostu sfery fizycznej (masa ciała, wysokość)

b. wskaźnik wzrostu sfery psychicznej (zasób słów)

1. wskaźniki proporcji

a. sfera fizyczna - np. stosunek głowy do długości ciała

b. wskaźnik proporcji form aktywności - praca, nauka, zabawa

1. pojawienie się nowych cech , np. drugorzędne cechy płciowe, wyobrażenia

2. zanikanie cech starych , np. zęby mleczne, synkretyzm spostrzegania

Rozwój to długotrwały proces względnie nieodwracalnych zmian.

Zmiana rozwojowa jest funkcją czasu.

Z = f[(stan w T-2) - (stan w T-1)]

Zmiana rozwojowa to różnica w stanie danego obiektu lub organizacji struktury psychicznej

obserwowana z biegiem czasu. Wyraża się różnicą między stanem wcześniejszym a późniejszym.

Zmiana rozwojowa jest:

• jednokierunkowa (progresywna)

• trwała, nieodwracalna

• prowadzi do uniwersalnie uporządkowanej sekwencji zmian ukierunkowanych na osiągnięcie

określonego celu końcowego.

Rodzaje zmian rozwojowych:

1. zmiany uniwersalne - powszechnie występujące w rozwoju każdego człowieka w określonym wieku

2. zmiany wspólne - charakterystyczne dla grupy osób podzielających wspólne doświadczenia

3. zmiany indywidualne - specyficzne dla danej jednostki.

WYKŁAD 2 - TEORIE ROZWOJU - c.d.

Formy zmian rozwojowych (Flavell):

1. Dodawanie - kumulowanie się kolejnych zmian rozwojowych

Np. kumulowanie się zmian krzywizny kręgosłupa (lordoza szyjna pozwala podnieść głowę do góry);

rozwój mowy

2. Substytucja - stan wcześniejszy zastępowany jest w części lub całości przez stan późniejszy

Np. od gaworzenia do słów (progresywność)

3. Modyfikacja - stan późniejszy powstaje w wyniku różnicowania się stanu wcześniejszego

Np. budowanie znaczeń - z czasem dziecko odkrywa cechy abstrakcyjne obiektów, najpierw

znaczenie słowa oparte jest na cechach konkretnych

4. Inkluzja - stan wcześniejszy wchodzi w pewnym stopniu zmodyfikowany w stan późniejszy

Np. operacja dodawania, która pojawia się w średnim dzieciństwie

5. Mediacja - stan wcześniejszy pośredniczy w powstawaniu stanu nowego, bardziej

zaawansowanego, np. operacja klasyfikowania, kategoryzowania.

Cechy procesu rozwojowego:

1. długotrwałość

2. indywidualne tempo

3. indywidualny rytm

np. nie u każdego dziecka występuje raczkowanie i pełzanie)

4. okresy krytyczne (sensytywne) - okresy wrażliwości na rozwój

w znaczeniu węższym - rozwój danej sprawności odbywa się pod wpływem określonych warunków

jedynie w określonym czasie; w rozumieniu umiarkowanym i szerszym - jest to okres optymalnej

podatności na rozwój.

Chomsky - okres krytyczny dla opanowania L1 to 2-13 r.ż.

Hurlock - dowodami na to, że dziecko znajduje się w krytycznym okresie rozwoju są 3 rodzaje

zachowań:

• zainteresowanie dziecka daną czynnością w zakresie danej funkcji

• przy minimalnej pomocy dziecko zaczyna opanowywać daną czynność

• osiągnięcia dziecka są trwałe

Okres krytyczny zawsze dotyczy jakiejś określonej funkcji.

Wygotski - koncepcja strefy najbliższego rozwoju: w każdym momencie naszego rozwoju możemy

mówić o aktualnym poziomie rozwoju - do czego doszliśmy; ten aktualny poziom mierzą testy. To co

dziecko potrafi wykonać samo, bez pomocy to dzień dzisiejszy rozwoju. To co dziecko wykonuje przy

pomocy to jutro rozwoju . Różnica między potencjalnym a aktualnym poziomem rozwoju to strefa

najbliższego rozwoju .

1. ciągłość rozwoju (vs. nieciągłość)

Szczególne zjawiska w rozwoju:

2. retardacja - ogólne spowolnienie tempa rozwoju na przykład z powodów biologicznych i

środowiskowych (np. niedobór bodźców)

3. akceleracja - przyspieszenie tempa rozwoju z pokolenia na pokolenie (termin wprowadzony

przez antropologów). Antropolodzy zajmowali się rozwojem fizycznym - szybszy proces

osyfikacji, wcześniej menstruacja. Cattell - przyrost IQ z pokolenia na pokolenie o 1-2 punkty.

Jurkowski: wzrost wyobrażeń i pojęć - akceleracja generacyjna powierzchniowa - więcej pojęć i

wyobrażeń; akceleracja generacyjna głęboka - zmiany w charakterze jakościowym; Przetacznik-

Gierowska: akceleracja rozwoju umysłowego dzieci między 13 a 15 r.ż.

Ciągłość rozwoju:

Niektórzy uważają, że rozwój to wznosząca się linia.

Inni uważają, że rozwój ma charakter skokowy.

Stadialność rozwoju:

Koncepcje antystadialne:

• etapy rozwoju zależą bardziej od dojrzewania niż od wieku, zatem dzieci w tym samym wieku

mogą znajdować się na różnych etapach rozwoju

• koncepcje antystadialne przyjmują zasady i prawa sprzeczne z doświadczeniem; zakładają

progresywność, o czym nie można mówić w starości; przyjmują jednokierunkową strukturę

sekwencyjną, nie uwzględniając momentów regresu.

Koncepcje stadialne:

• wyróżnienie stadiów ma charakter porządkujący, przydatny dla praktyki; nie neguje

zróżnicowania indywidualnego, społecznego, generacyjnego

• przechodzenie do stadiów ma charakter skokowy, zmiany są radykalne i wyraziste, często wiążą

się z kryzysami, np. Hall - kryzys przy przejściu z dzieciństwa do dorosłości.

Teorie organizmiczne - podkreślają skokowość zmian rozwojowych.

Teorie mechanistyczne - podkreślają ciągłość zmian rozwojowych.

Sternberg: rozwój jest jednocześnie ciągły i nieciągły.

Koncepcje, które nie wyróżniają stadiów rozwojowych: Watson, Rubinsztejn, Flavell

Koncepcje stadialne: Wallon, Havinghurst, Piaget, Erikson

Porządkujący podział życia ludzkiego na okresy:

1. 2 tyg.: faza jajowa

2. 2 tyg. - 2 miesiące: faza embrionalna

3. od 2 miesiąca: faza płodowa

4. 0-3: wczesne dzieciństwo

5. 3-6: średnie dzieciństwo

6. 6-12: późne dzieciństwo

7. 12-15: wczesne dorastanie

8. 15-18: późne dorastanie

9. 18-25: młodość

10. 25-60: dorosłość

11. 60: dojrzałość

Mechanizmy rozwoju:

Ujęcie mechanistyczne:

• akcentuje reaktywność - rozwój jest ujmowany w kategoriach zmian reakcji na bodźce

• skupia się na przejawianych zachowaniach

• analizowane zachowania traktowane są w sposób izolowany

Ujęcie organizmiczne:

• akcentuje aktywność jednostki; interakcje jednostki z otoczeniem prowadzą do zmian w

strukturach organizmu lub są ich wynikiem

• skupia się na procesach zachodzących wewnątrz organizmu

• analizowane są elementy zorganizowane w struktury (ujmowanie holistyczne)

Badania w ujęciu mechanistycznym dotyczą przede wszystkim rozwoju społecznego. Podejście

organizmiczne charakteryzuje badania nad rozwojem poznawczym.

Modele zmian rozwojowych (Bee)

Ukierunkowanie zmian rozwojowych Brak ukierunkowania zmian

rozwojowych

Wyróżnione stadia Modele zmian fazowych : Freud,

Erikson, Piaget

Modele zmian cyklicznych :

Havinghurst

Brak stadiów

Modele zmian sekwencyjnych :

Maslow

Modele zmian liniowych : Bandura

Rozwój - to długotrwały proces względnie nieodwracalnych zmian, o charakterze ilościowym i

jakościowym, zasadniczo ukierunkowanych progresywnie, dotyczących różnych sfer rozwijającego się

podmiotu, cechujący się indywidualnym tempem i rytmem, zależny od wielu uwarunkowań:

biologicznych, środowiskowo-społecznych oraz aktywności podmiotu.

WYKŁAD 3 - TEORIE ROZWOJU - C.D. ROZWÓJ W OKRESIE PRENATALNYM

Prawa rozwoju - dotyczą wczesnego okresu rozwoju:

1. Prawo cefalokaudalne - rozwój postępuje od części głowowej ku dolnej części ciała

2. Prawo proksymodystalne - rozwój postępuje od osi ciała do zewnątrz

3. Prawo rozwoju dłoni - rozwój postępuje od małego palca ku kciukowi (ten rozwój trwa 9 miesięcy)

Zasady rozwoju - odnoszą się do okresu postnatalnego:

1. tylko wówczas możliwe jest uczenie danej czynności, jeśli organizm osiągnął pewien poziom

dojrzałości, ale poszczególne czynności rozwijają się w miarę ćwiczenia

2. im bardziej złożona jest jakaś czynność, tym większe znaczenie ma w jej rozwoju ćwiczenie

Czynności filogenetyczne pojawiają się wcześnie w ontogenezie, są nabywane bez ćwiczenia, np.

poruszanie się na dwóch nogach

Czynności ontogenetyczne są nabywane w toku rozwoju osobniczego, nie są przekazywane

genetycznie, są wyuczone przez jednostkę, np. pisanie.

Prawidłowości rozwojowe - pokazują kierunek rozwoju i poszczególne etapy , przez które rozwój

danej funkcji przechodzi, np. rozwój motoryczny przechodzi od czynności odruchowych do działań

intencjonalnych. W rozwoju emocjonalnym dziecko przechodzi od egocentryzmu do alterocentryzmu.

W rozwoju społecznym dziecko postępuje od postawy biorcy do postawy dawcy.

Rozwój w koncepcjach filozoficznych:

Hegel : idealizm ewolucyjny, prawo dialektyczne . Podstawę rozwoju stanowi przechodzenie: od tezy

poprzez antytezę do syntezy. Przy tych transformacjach zachowana zostaje istota tego, co było w

tezie.

H. Spencer : rozwój znaczy postęp; nawiązywał do Darwina. Rozwój polega na różnicowaniu części a

także na ich integracji; w toku rozwoju następuje zwiększenie uporządkowania i równowagi układu. W

rozwoju układ przechodzi:

• od jednorodności do różnorodności

• od stanu luźnego do związanego

• od stanu chaotycznego do uporządkowanego

Fakty i prawidłowości rozwojowe w okresie prenatalnym

Rozwój człowieka:

• okres prenatalny

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: