Akcja jest to instrument finansowy (papier wartościowy) reprezentujący częściowy udział jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Akcjonariusz, czyli właściciel akcji, ma ustalone prawa i obowiązki. Najważniejszym prawem akcjonariusza jest prawo do udziału w zyskach spółki. Ponadto akcjonariusz ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu (zebranie wszystkich akcjonariuszy) i tą drogą wpływać na decyzje spółki.
Przy akcjach mamy do czynienia z trzema cenami:
· ceną nominalną, która ustalona jest w statucie spółki
· ceną rynkową, ustaloną na giełdzie, na rynku pozagiełdowym lub na rynku transakcji prywatnych
· ceną emisyjną, która pojawia się w przypadku sprzedaży, subskrypcji akcji na rynku pierwotnym. Różnica pomiędzy ceną emisyjną a nominalną danej akcji zasila kapitał zapasowy spółki. Kapitał akcyjny i zapasowy stanowią grupę kapitałów własnych przedsiębiorstwa
Ze względu na charakter praw i obowiązków wynikających z akcji rozróżniamy:
· akcje imienne, które mogą być wydawane przed pełną wpłatą przypadającej na nie części kapitału akcyjnego pod warunkiem uwidocznienia na nich każdorazowej wpłaty. Przeniesienie własności akcji imiennych wymaga pisemnego oświadczenia umieszczonego na samej akcji lub w osobnym dokumencie. Zbywalność takich akcji może być ograniczona przez statut spółki. Informacje o akcjonariuszu (jego imię i nazwisko) oraz przeniesienie akcji na inną osobę wraz z data, wpisywane są do księgi akcyjnej
· akcje na okaziciela, które nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą przypadającej na nie części kapitału akcyjnego, na dowód tej częściowej wpłaty wydawane jest imienne świadectwo tymczasowe. Zbycie takich akcji nie jest ograniczone, za akcjonariusza, w przypadku akcji na okaziciela, uznaje się ich posiadacza.
FUNKCJE AKCJI:
· umożliwiają bezpośredni udział w przedsięwzięciu (udział finansowy,a co za tym idzie czerpanie zysku)
· umożliwiają elastyczny przepływ kapitału ze względu na nieograniczone możliwości nabywania lub zbywania akcji
· stanowią źródło kapitału na przyszłe inwestycje
· możliwość kupowania akcji różnych firm ogranicza ryzyko
Ogół praw przysługujących akcjonariuszom spółki można podzielić na: prawa majątkowe (udziałowe) oraz na uprawnienia organizacyjne (prawa korporacyjne). Prawa akcjonariusza powstają z chwilą rejestracji spółki
PRAWA MAJĄTKOWE:
· prawo do udziału w zysku spółki (prawo do dywidendy) - każdy akcjonariusz spółki ma prawo do udziału w jej zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym. Nikt i w żaden sposób nie może tego prawa akcjonariusza pozbawić. Przysługiwanie prawa nie jest jednak równoznaczne z otrzymaniem udziału w zyskach. Podstawą jego realizacji jest wypracowanie przez spółkę zysku w danym roku obrachunkowym oraz przekazanie, przez walne zgromadzenie, części tego zysku do podziału dla akcjonariuszy. Organem decyzyjnym w zakresie podjęcia uchwały o przeznaczeniu zysku jest walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki (WZA). Może się zdarzyć, że wbrew nadziejom niektórych akcjonariuszy WZA podejmie uchwałę o przeznaczeniu całości bądź części zysku na rozwój spółki. Jeżeli jednak zgodnie z oczekiwaniami akcjonariuszy, WZA zdecyduje się wypłacić zysk akcjonariuszom to jego podział następuje w stosunku do liczby posiadanych akcji lub w stosunku do dokonanych wpłat na akcje, jeżeli akcje nie zostały jeszcze opłacone.
· prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji (prawo poboru) - w przypadku podwyższenia kapitału akcyjnego spółki, dotychczasowi akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji, w stosunku do liczby posiadanych akcji. Jest to istotne prawo, ponieważ objęcie nowych akcji przez nowych akcjonariuszy prowadzi do "rozwodnienia kapitału" tzn. procentowego zmniejszenia udziału dotychczasowych akcjonariuszy w stosunku do całej sumy kapitału akcyjnego.
· prawo do majątku spółki w przypadku jej likwidacji (prawo do kwoty likwidacyjnej) - Kwota likwidacyjna to nadwyżka czystego majątku spółki po pokryciu jej zobowiązań. W przypadku rozwiązania spółki, podziałowi majątku nie podlega cały majątek spółki, ale tylko to co pozostanie po uregulowaniu zobowiązań wobec wierzycieli. Jeśli istnieją akcje uprzywilejowane co do majątku mają one pierwszeństwo przed akcjami zwykłymi.
UPRWANIENIA ORGANIZACYJNE(ich celem jest zapewnienie wpływu akcjonariuszy na działalność spółki oraz stanowienie pewnej kontroli nad organami zarządzającymi i kontrolnymi spółki. W przypadku większości tych uprawnień nie istnieje obowiązek świadczenia po stronie spółki):
· prawo do udziału w walnym zgromadzeniu (WZ) - do uczestnictwa w WZ uprawnieni są posiadacze akcji imiennych i świadectw tymczasowych oraz zastawnicy i użytkownicy, którym przysługuje prawo głosu, jeżeli zostali wpisani do księgi akcyjnej co najmniej tydzień przed odbyciem walnego zgromadzenia. Posiadacze akcji na okaziciela muszą złożyć w spółce dokumenty akcji również co najmniej na tydzień przed walnym zgromadzeniem. Akcjonariusze spółek publicznych, aby wziąć udział w WZ, powinni złożyć w spółce, imienne świadectwa depozytowe wystawione przez podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych zgodnie z przepisami o publicznym obrocie papierami wartościowymi.
Wraz z prawem udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszom przysługuje prawo do: składania wniosków przed i w trakcie walnego zgromadzenia, wydania odpisu wniosków w sprawach objętych porządkiem obrad, umieszczenia określonych spraw na porządku obrad najbliższego zgromadzenia, (prawo to przysługuje akcjonariuszom reprezentującym co najmniej 1/10 kapitału, chociaż statut może przyznać takie uprawnienia także akcjonariuszom reprezentującym mniej niż 1/10 kapitału), przeglądania księgi protokołów z walnego zgromadzenia, żądania wydania poświadczonych przez zarząd odpisów uchwał, żądania tajnego głosowania, zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia.
· prawo do informacji - akcjonariusz może wymagać od Zarządu spółki udzielenia mu informacji dotyczących spraw objętych porządkiem obrad WZ. Zarząd jest zobowiązany udzielić akcjonariuszowi żądanych informacji. Ma prawo jednak odmówić udzielenia informacji w przypadku, gdy: mogłoby to wyrządzić szkodę spółce albo spółce z nią powiązanej bądź spółce lub spółdzielni zależnej, w szczególności przez ujawnienie tajemnic technicznych, handlowych albo organizacyjnych przedsiębiorstwa; mogłoby narazić członka zarządu na poniesienie odpowiedzialności karnej, cywilnoprawnej lub administracyjnej.
· prawo do głosu - prawo do udziału w walnym zgromadzeniu oznacza jednocześnie prawo głosu. Akcja daje prawo do jednego głosu na WZ. Posiadaczom akcji uprzywilejowanych co do głosu mogą być przyznane najwyżej 2 głosy na akcję. Akcjonariusze mogą uczestniczyć w walnym zgromadzeniu oraz wykonywać prawo głosu osobiście lub przez przedstawicieli. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności i dołączone do protokołu walnego zgromadzenia.
· prawo do otrzymania od spółki dokumentu akcyjnego - roszczenie o wydanie dokumentu akcyjnego nabywa akcjonariusz w terminie miesiąca od dnia rejestracji spółki. Dokument powinien zostać wydany w terminie tygodnia od dnia zgłoszenia. Akcjonariusz spółki publicznej ma prawo do otrzymania imiennego świadectwa depozytowego wystawionego przez podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych, zgonie z przepisami o publicznym obrocie papierami wartościowymi.
· prawo przeglądania księgi akcyjnej
Klasyfikując akcje ze względu na rodzaj i zakres uprawnień przypisanych do akcji rozróżniamy:
· akcje zwykłe - nabywcy takich akcji posiadają równe prawa co do dywidendy, liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, udziału w majątku firmy w przypadku jej likwidacji
· akcje gotówkowe i niepieniężne (aportowe) - akcje gotówkowe pokrywane są środkami pieniężnymi, powinny być opłacone przynajmniej w jednej czwartej części ich wartości nominalnej, akcje niepieniężne pokrywane są wniesionym do spółki aportem rzeczowym i powinny być pokryte w całości przed objęciem ich przez akcjonariuszy. Akcje aportowe muszą być imienne, nie mogą być sprzedane ani zastawione przez okres dwóch lat od daty ich objęcia
· akcje uprzywilejowane, którymi zajmiemy się szerzej.
Uprzywilejowanie może dotyczyć:
· liczby głosów przypadających na zgromadzeniu akcjonariuszy
· wielkości dywidendy i udziału w podziale majątku spółki w razie jej likwidacji
· wyłącznego prawa poboru akcji w przypadku podwyższania przez spółkę kapitału akcyjnego
· przyznania akcjonariuszom prawa do akcji bezpłatnych, darmowych
Akcje uprzywilejowane co do głosu muszą być akcjami imiennymi.Uprzywilejowanie co do dywidendy daje posiadaczowi akcji prawo do otrzymania dywidendy przed posiadaczami akcji zwykłych, ewentualnie prawo do otrzymania dywidendy za ubiegłe lata obrotowe, w których spółka dywidendy nie wypłacała. Dywidenda może być wypłacana przez spółkę jedynie w razie wypracowania zysku. Przywilej co do podziału majątku spółki polega na tym, że akcje uprzywilejowane otrzymują przypadającą na nie część kapitału akcyjnego przed akcjami zwykłymi. Akcje uprzywilejowane co do dywidendy oraz podziału majątku mogą być akcjami na okaziciela.
Instrument finansowy towarzyszący niektórym emisjom akcji na rynku pierwotnym. Pozwala na rozpoczęcie obrotu (bezpośrednio po zakończeniu zapisów i dokonaniu przydziału akcji przez emitenta) na GPW, jeszcze przez zarejestrowaniem emisji przez sąd rejestrowy. Na rynku wtórnym pojawiają się one w kilka do kilkunastu dni po przeprowadzeniu oferty publicznej przez spółkę.
W związku z tym, że na debiut akcji nowych emisji na rynku wtórnym inwestorzy czekają często dość długo (dłużej niż 2 miesiące), wcześniejsze wejście na giełdę praw do akcji umożliwia im wcześniejszą sprzedaż nabytych w ofercie publicznej akcji i uzyskanie gotówki. Po zarejestrowaniu emisji podlegają one konwersji na akcje emitenta. Wykorzystanie PDA jest korzystne z punktu widzenia inwestorów, bowiem pozwala na znaczne skrócenie czasu zamrożenia ich środków.
PDA nie powinny być traktowane przez inwestorów tak jak akcje. Wycena tego instrumentu powinna uwzględniać ryzyko związane z ewentualną odmową rejestracji podwyższenia kapitału akcyjnego przez sąd. Niższa wycena PDA jako odpowiednika akcji może wpłynąć na niższą cenę samych akcji, w które PDA zostanie przekształcone po wydaniu przez sąd rejestrowy stosownego postanowienia.
Prawem poboru akcji nazywamy przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji spółki przez jej dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby akcji już posiadanych. W zależności od wielkości nowej emisji w stosunku do już zarejestrowanej liczby akcji, ustalany jest tzw. parytet, informujący, ile nowych akcji można nabyć będąc posiadaczem jednej akcji starej emisji. Prawo to jest o tyle istotne, że w przypadku objęcia takiej emisji przez nowy krąg akcjonariuszy nastąpiłoby tzw. rozwodnienie kapitału, czyli procentowe zmniejszenie udziału dotychczasowych akcjonariuszy w stosunku do całkowitej sumy kapitału akcyjnego.
Korzystając z prawa poboru mają oni możliwość zachowania dotychczasowego stanu posiadania w spółce akcyjnej. Ważną cechą prawa poboru jest to, że może ono być przedmiotem obrotu jako samodzielny papier wartościowy. Oznacza to, że dotychczasowi posiadacze starych akcji mogą zrezygnować z prawa objęcia nowych akcji sprzedając to prawo na giełdzie. Jednocześnie ci, którzy chcieliby nabyć akcje nowej emisji spółki, a przedtem nie byli jej akcjonariuszami, kupując prawa poboru mają taką możliwość. Spółki potrzebujące nowego kapitału decydują się często na emisję nowych akcji. Aby jednak zapobiec zmniejszeniu udziału w spółce przez dotychczasowych akcjonariuszy (na przykład przez założycieli firmy posiadających większościowy udział), przeprowadzają tak zwaną emisję z prawem poboru. Korzystając z prawa poboru dotychczasowi akcjonariusze mają możliwość zachowania swojego stanu posiadania w spółce decydując się na objęcie nowej emisji zgodnie z przysługującym im przywilejem. Oczywiście nie oznacza to, że dotychczasowi właściciele muszą objąć nową emisję akcji. Dzięki temu, że prawa poboru może być notowane na giełdzie jako samodzielny papier wartościowy posiadacze "starych" akcji mogą zrezygnować z tego prawa sprzedając je na giełdzie.
Prawa poboru notowane są w systemie kursu jednolitego. Ponieważ nie obowiązują tu 10-procentowe widełki cenowe, dlatego zmienność ich cen bywa bardzo duża. Gwałtowne skoki cen praw poboru spowodowane są efektem dźwigni finansowej. Cena rynkowa prawa poboru zależy od różnicy między bieżącym kursem akcji już obecnych na giełdzie a ceną, po jakiej obejmowane będą akcje z nowej emisji. W tej sytuacji kilkuprocentowa zmiana kursu starej emisji może sprawić, że wartość prawa poboru nowych akcji zmieni się o kilkadziesiąt procent.
Prawo pierwszeństwa jest papierem wartościowym dającym posiadaczowi przywilej do nabycia akcji nowej emisji danej spółki po określonej cenie. Termin realizacji praw pierwszeństwa poprzez zakup akcji spółki jest z góry określony i kończy się w dniu wygaśnięcia praw pierwszeństwa.
Skorzystanie z prawa pierwszeństwa wiąże się z umorzeniem określonej liczby walorów, które zostały wykorzystane w celu nabycia akcji nowej emisji.
Ważną cechą prawa pierwszeństwa jest to, że może ono być przedmiotem obrotu jako samodzielny papier wartościowy. Posiadacz prawa pierwszeństwa może więc zbyć posiadane prawa pierwszeństwa, co jednak oznacza, że nie będzie mógł objąć akcji nowej emisji.
Podział akcji to wymiana wszystkich akcji danej spółki na proporcjonalnie większą liczbę akcji o niższej wartości nominalnej lub odwrotnie.
Podział wartości nominalnej akcji (zwany również wymianą lub splitem) jest działaniem podejmowanym przez firmę w celu zwiększenia liczby akcji w obrocie. Poprzez obniżenie wartości akcji w wyniku podziału, obniża się również jej cenę rynkową, co sprawia, że papier wartościowy jest łatwiej dostępny dla inwestorów, a dzięki temu rośnie jego płynność.
Wartość nominalna wynika z podzielenia kapitału akcyjnego spółki przez liczbę wyemitowanych akcji.
Krótka sprzedaż polega na pożyczaniu papierów wartościowych, ich sprzedaży i późniejszym odkupieniu po niższej cenie. Różnica między pierwszą i drugą transakcją stanowi zysk dla przeprowadzającego krótką sprzedaż. Krótka sprzedaż umożliwia zarabianie na spadkach cen akcji.
Krótka sprzedaż papierów wartościowych jest atrakcyjnym produktem, z którego warto skorzystać. Istotą krótkiej sprzedaży jest zarabianie na spadkach kursów pożyczonych akcji. Produkt ten umożliwia więc osiąganie zysków także podczas spadków notowań – przewidując pogorszenie koniunktury na giełdzie możemy pożyczyć akcje i sprzedać je licząc, że ich cena spadnie i odkupimy je po niższej cenie. Jeśli nasze przewidywania okażą się słuszne, to osiągnięte różnice kursowe będą naszym zyskiem.
zysk z transakcji krótkiej sprzedaży = kurs sprzedaży – kurs kupna pożyczonych akcji
Krótka sprzedaż jest także doskonałym produktem dla inwestorów długoterminowych, posiadających znaczne pakiety akcji i zdecydowanych na ich posiadanie w dłuższym horyzoncie (niezależnie od krótkoterminowych wahań kursów). Teraz posiadając akcje na rachunku inwestycyjnym można dodatkowo zarobić pożyczając je innym inwestorom, którzy przewidują spadki ich kursów. W zamian za pożyczenie posiadanych akcji pożyczkodawca otrzymuje wynagrodzenie w wysokości jaką sam ustala w "Ramowej Umowie Pożyczki". Podpisanie "Ramowej Umowy Pożyczki" oznacza jedynie postawienie akcji do dyspozycji i nie powoduje ich blokady (można nimi dysponować) dopóki akcje nie zostaną faktycznie pożyczone przez innego Inwestora. Pożyczkodawca może w każdej chwili zażądać zwrotu pożyczonych akcji bez ponoszenia konsekwencji.
sebcio97