WITAMINY.

Witaminy to substancje egzogenne, niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów przemiany materii. Większość witamin działa jako koenzymy. Organizm człowieka nie wytwarza witamin (wyj. – witamina Q10 i częściowo witamina PP) – muszą więc być dostarczone. Niektóre dostarczane są w formie nieczynnej (prowitamin), z której wytwarzane są czynne witaminy: np. z dostarczonego karotenu wytwarza się wit. A, z ergosterolu – wit. D2. Funkcja obronna witamin przeciw wolnym rodnikom wynika z ich właściwości Osydo – redukcyjnych. Do witamin pełniących rolę antyoksydantów należy m. in. wit. C, flawonidy, tokoferole (wit. E) i in. Witaminy dzielimy na rozpuszczalne w tłuszczach (A,D,E,K) i rozpuszczalne w wodzie (grupy B, C, PP, H, kwas foliowy). W terapii witaminami bardzo istotną rolę odgrywa ich dawka. Odróżniamy dawki fizjologiczne (granice zapotrzebowania dziennego), dawki lecznicze (kilkanaście razy większe od biologicznych), wreszcie dawki toksyczne.

WITAMINA A – RETINOL.

Jest lipidem izoprenowym. Wyróżnia się witaminę A1 (retinol, akseroftol), i witaminę A2 (3 – dehydroretinol). Witamina A występuje w tranie, wątrobie, maśle i mleku. Może być wytwarzana w ustroju z rozpuszczonej w wodzie prowitaminy – betakarotenu.

Rola w organizmie:

Niezbędna do podziału komórek („witamina wzrostowa”). Szczególnie wydatnie wpływa na wzrost i prawidłowy stan nabłonków („witamina ochronna nabłonka”). Poza tym jej metabolit retinal jest składnikiem czerwieni wzrokowej – rodopsyny – barwnika siatkówki, umożliwiającego widzenie w słabym oświetleniu. Wzmaga odporność komórkową i hormonalną oraz może działać hamująco na karcinogenezę.

Objawy hipowitaminozy:

Pierwszym objawem jest tzw. „ślepota zmierzchowa”, inaczej zwana „kurzą ślepotą” (hemeralopia). Poza tym upośledzenie procesów regeneracji tkanek, zmniejszenie odporności na zakażenie, u dzieci zahamowanie wzrostu, zaburzenia kostnienia i rozwoju zębów, hipowitaminoza A w czasie ciąży upośledza rozwój płodu, także większa częstość występowania nowotworów. Jednym z najbardziej charakterystycznych zmian jest uszkodzenie wszystkich tkanek nabłonkowych, upośledzenie wzrostu nabłonka i jego różnicowanie się. Złuszczające się nabłonki przyczyniają się do powstawania kamieni w drogach moczowych i żółciowych, także przewodów gruczołowych. Z powodu zatkania przewodów gruczołu łzowego i nie wydzielania łez może dojść do wysychania rogówki i spojówki (kseroftalmii), a w dalszym przebiegu do zmętnienia i rozmiękania rogówki (keratomalacji).

Działanie:

Witamina A zastosowana w stanach jej niedoboru usuwa wszelkie objawy hipowitaminozy. Działa ona w pewnym stopniu antagonistycznie do tyroksyny, w związku, z czym jest podawana w nadczynności tarczycy. Podana w nadmiarze wywołuje hiperwitaminozę – zwyrodnienie narządów miąższowych oraz wszystkich śródbłonków i nabłonków, wzmożoną pobudliwość nerwową, utratę łaknienia. Dziennie stosuje się profilaktycznie 2500 – 5000 j.m., leczniczo 10000 – 100000.

Zastosowanie:

·        Nadczynność gruczołu tarczowego (lek wspomagający),

·        Choroby zakaźne (gruźlica),

·        Przewlekłe nieżyty dróg oddechowych i przewodu pokarmowego,

·        Paradontopatie,

·        Źle gojące się rany, oparzenia, odmrożenia,

·        Niedorozwój fizyczny, zahamowani wzrostu (?),

·        Kamica nerkowa (?),

WITAMINA B1 – ANEURYNA, TIAMINA.

Występuje w drożdżach, otrębach oraz w tkankach zwierzęcych (wątrobie, nerkach).

Rola w organizmie i objawy hipowitaminozy:

Aktywną postacią jest pirofosforan tiaminy. Warunkuje właściwe utlenianie węglowodanów. Jej brak lub niedobór powoduje upośledzenie przemiany węglowodanów (w krańcowej postaci chorobę beri – beri). Następuje również upośledzenie czynności serca i dochodzi do zapalenia wielonerwowego oraz do obrzęków. Wreszcie do krańcowego wychudzenia – charłactwa. Dzienne zapotrzebowanie – ok. 1,5 mg. Zapotrzebowanie wzrasta, gdy głównym źródłem energii są węglowodany, a zatem dieta jarska oraz odżywianie pozajelitowe.

UWAGA! Podanie pozajelitowe może wywołać wstrząs.

Zastosowanie:

·        Zapalenie nerwów obwodowych, zespół Wernickiego,

·        Niewydolność serca oporna na leczenie glikozydami nasercowymi,

·        Cukrzyca wieku starczego,

·        Rzucawka ciążowa, wymioty acetoniczne u dzieci,

WITAMINA B2 – RYBOFLAWINA, LAKTOFLAWINA.

Żółty barwnik flawonowy występujący w mleku, serwatce, maśle, białku jaj, drożdżach. Witamina B2 jest koenzymem niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesów utleniania w tkankach. Jej brak powoduje zapalenie skóry z tworzeniem się tzw. zajadów i zapalenie języka, zanikowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i jelit, zwyrodnienie rogówki z jej waskularyzacją, niedokrwistość, zmiany zwyrodnieniowe OUN.

Zastosowanie:

Wyłącznie w objawach hipowitaminozy, szczególnie w niedokrwistości, zaćmie i zapaleniu oskrzeli.

WITAMINA B5 – KWAS PANTOTENOWY.

Jest to pochodna aminokwasu alaniny. Warunkuje czynność resorpcyjną jelit oraz uczestniczy w procesach metabolicznych o podstawowym znaczeniu biologicznym.

Objawy hipowitaminozy:

Pobudzenie psychiczne przechodzące następnie w senność, zmęczenie, bóle głowy. RR obniża się, mogą występować wymioty, nudności, stany zapalne oskrzeli.

Zastosowanie:

·        Dermatologia – stany alergiczne, choroby skóry, włosów i paznokci,

·        Interna – choroby wątroby, choroby zakaźne (półpasiec),

·        Okulistyka – uszkodzenie i owrzodzenie rogówki,

·        Laryngologia – zanikowy nieżyt nosa,

·        Chirurgia – niedrożność porażenna jelit,

WITAMINA B6 – ADERMINA, PIRYDOKSYNA.

Aktywną formą jest ester fosforanowy pirydoksalu. Witamina ta występuje w zielonych częściach roślin oraz w produktach zwierzęcych (wątroba).

Rola w organizmie i objawy hipowitaminozy:

Bierze udział w przemianie białkowej. Jej brak w pokarmach wywołuje stan zapalny skóry kończyn i twarzy zwany akrodynią oraz zapalenie błon śluzowych, zaburzenia trawienia i nerwowe.

Zastosowanie:

·        Zwalczanie objawów niepożądanych występujących u chorych leczonych izoniazydem,

·        Wymioty u ciężarnych,

·        Niedokrwistość ze splenomegalią, agranulocytoza,

·        Zapalenie łojotokowe skóry, stany zapalne błon śluzowych,

WITAMINA B12 – CYJANOKOBALAMINA.

Występuje w tkankach zwierząt, grzybach, drożdżach. Jest wytwarzana przez liczne drobnoustroje.

Rola w organizmie:

Niezbędny koenzym biosyntezy kwasów nukleinowych, a w następstwie prawidłowego wytwarzania i dojrzewania krwinek czerwonych. Niedobór jej powoduje niedokrwistość złośliwą. Do awitaminozy dochodzi wskutek braku wytwarzanego przez żołądek czynnika wewnętrznego Castle’a, który umożliwia wchłanianie witaminy z przewodu pokarmowego.

Objawy hipowitaminozy:

·        Zaburzenia erytropoezy,

·        Bezsoczność żołądka,

·        Zaburzenia nerwowe,

Zastosowanie:

·        Niedokrwistość megaloblastyczna,

·        Stwardnienie rozsiane, nadczynność gruczołu tarczycowego, nerwobóle, brak łaknienia,

WITAMINA B15 – KWAS PANGAMOWY.

Rośliny zielone, drożdże, wątroba.

Rola w organizmie:

Kwas pangamowy działa pobudzająco na OUN, wynikiem, czego jest m. in. pobudzenie układu przysadka – nadnercza i wtórne wzmożenie wydzielania glikokortykosteroidów.

Zastosowanie:

·        Choroba wieńcowa,

·        Zapalenie i marskość wątroby,

·        Miażdżyca,

·        Gościec stawowy,

WITAMINA C – KWAS ASKORBOWY.

W zielonych częściach roślin, kapuście, cytrynie, głogu, jagodach, cebuli, wątrobie.

Rola w organizmie:

Jest potężnym antyoksydantem. Odgrywa dużą rolę w procesach odpornościowych oraz zmniejsza wrażliwość organizmu na trucizny. Jej brak wywołuje tzw. gnilec (scorbutus). Dochodzi również do zaburzeń kostnienia i niedokrwistości. Dzienne zapotrzebowanie wynosi ok. 50 mg.

Zastosowanie:

·        W przebarwieniu skóry różnego pochodzenia (hamuje melanogenezę),

·        W niedokrwistości,

·        W próchnicy zębów u dzieci,

·        W chorobach alergicznych,

·        W przeziębieniu (nawet 2,5 g dziennie),

WITAMINY D – ...