Konstytucja 3 maja ( właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3 maja) – uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie ( po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją.
Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową przyjętą tego dnia przez sejm. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jej złotej wolności. Konstytucja wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Konstytucja zniosła zgubne instytucje, takie jak liberum veto, które przed przyjęciem Konstytucji pozostawiało sejm na łasce każdego posła, który, jeśli zechciał – z własnej inicjatywy, lub przekupiony przez zagraniczne siły, albo magnatów – mógł unieważnić wszystkie podjęte przez sejm uchwały. Konstytucja 3 maja miała wyprzeć istniejącą anarchię, popieraną przez część krajowych magnatów, na rzecz egalitarnej i demokratycznej monarchii konstytucyjnej. W tym samym czasie przetłumaczono Konstytucję na język litewski.
Przyjęcie Konstytucji 3 maja sprowokowało wrogość sąsiadów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Podczas wojny w obronie konstytucji, Polska zdradzona przez swojego pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II została pokonana przez Imperium Rosyjskie Katarzyny Wielkiej, sprzymierzonej z konfederacją targowicką - spiskiem polskich magnatów przeciwnych reformom osłabiającym ich wpływy. Pomimo tej klęski i późniejszego II rozbioru Polski, Konstytucja 3 maja wpłynęła na późniejsze ruchy demokratyczne w świecie. Po utracie niepodległości w 1795, przez 123 lata rozbiorów, przypominała o walce o niepodległość. Zdaniem dwóch współautorów, Ignacego Potockiego i Hugona Kołłątaja była "ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny".
„Trzeci maj”
Witaj majowa jutrzenko,świeć naszej polskiej krainie,ucieszymy Ciebie piosenkąprzy hulance i przy winie.Witaj Maj, Trzeci Maj!u Polaków błogi raj!
Nierząd braci naszych cisnąłgnuśność w ręku króla spała,a w ten Trzeci Maj zabłysnąłi nasza Polska powstała.Witaj Maj, piękny Maj Wiwat wielki Kołłątaj!
Konstytucja składała się z jedenastu rozdziałów:
I Religia panująca
IV Chłopi włościanie
V Rząd czyli oznaczenie władz publicznych
VI Sejm czyli władza prawodawcza
VII Król, władza wykonawcza
VIII Władza sądownicza
IX Regencja
X Edukacja dzieci królewskich
XI Siła zbrojna narodowa „Rocznica”
Trzeci Maja radością wiosennąwszystkich ludzi dziś w Polsce powitał,Sztandarami biało-czerwonymiumaiła się Rzeczpospolita. Umaiły się też pierwszym kwieciem łąki, pola i w ogrodach drzewa,Maj się pieśnią zwycięskiej wiosnyzgodnym chórem z ludzi rozśpiewał.Rozpłynęła się już pieśń radosnagłośnym echem po ojczystym kraju-Witaj, witaj, Majowa Rocznico,pamiętny Trzeci Maju.
Stanisław Aleksandrzak
„Trzeci Maj”Maj – rocznica pięknych serc!Maj – rocznica wielkich myśli,Tym, co dawno przeminęli,Hołd składają, ci co przeszli.
Choć przeminął dawno wiek,Dawne hasła się zmieniły,Orzeł począł nowy bieg.Lecz z przeszłości czerpał siły.Z tych w ciemnościach jasnych chwil,Kiedy miłość pobratałaW jedną całość Polski stany,Miłość ponad wszystko trwała.Tym, co w Polsce dali myśl,Aby stworzyć cud majowy,Cześć z oddaniem złóżmy dziś,
przed pamiątką chyląc głowy.
Michał Aret
beata7922