STOPNIOWA Droga - Gesze Rabten.doc

STOPNIOWA
ŚCIEŻKA
DO WYZWOLENIA

NAUKI PODANE PRZEZ
GESZE RABTEN
W INDIACH W 1969 ROKU

NAUKI W TRADYCYJNEJ FORMIE LAM RIM, “STOPNIE ŚCIEŻKI”
WYKŁADANE SĄ OD STULECI PRZEZ INDYJSKICH I TYBETAŃSKICH GURU

CIERPIENIE I JEGO PRZYCZYNA

Cztery Szlachetne Prawdy

Religia jest metodą pozbycia się cierpienia i osiągnięcia szczęścia.

Istnieją cztery szlachetne prawdy. Dwie pierwsze dotyczą tego co musimy rozpoznać i odsunąć, są to: Prawda o cierpieniu i Prawda o przyczynie cierpienia. Następne dwie, mówią o tym, co musimy osiągnąć i praktykować, są to: Prawda o wstrzymaniu cierpienia i Prawda o ścieżce zniweczenia cierpienia.

Gdy ktoś choruje, to cierpi. Powodem jego choroby mogą być zranienia, infekcje itp. - są to przyczyny cierpienia. Gdy ktoś wyzdrowieje, jest szczęśliwy z powodu powstrzymania cierpienia.

Cierpienie

Istnieją trzy rodzaje cierpienia:

1.     Cierpienie powodowane cierpieniem

Zalicza się tu ból, smutek i powszechnie cierpienie rozpoznawane przez wszystkie istoty. Rozpoznają to nawet najmniejsze robaki. Żadna z istot nie pragnie tego rodzaju cierpienia. Powodem, dla którego wszystkie istoty są tak zajęte i aktywne, jest unikanie tego typu cierpienia; na przykład, mrówki są zajęte przez cały dzień i noc aby uniknąć cierpienia głodu. Państwa walczą ze sobą z obawy przed dominacją jednego nad drugim (chociaż ta metoda unikania cierpienia stwarza jeszcze większe cierpienie).

1.     Cierpienie powodowane zmianą

Zalicza się tu proces przechodzenia szczęścia w cierpienie. Większość istot nie rozpoznaje tego jako cierpienia. Światowe “szczęście” wygląda jak szczęście, ale z czasem zmienia się ono w cierpienie. Jeśli jesteśmy zgrzani i zanurzymy się do zimnej wody, z początku jest to bardzo przyjemne, ale po chwili poczujemy bolesny chłód. Jeśli jesteśmy zziębnięci i stajemy w słońcu, aby się ogrzać, będziemy po pewnym czasie cierpieć z powodu oparzenia. Kiedy przyjaciele spotykają się, są bardzo rozradowani, ale gdy przebywają ze sobą przez długi czas, kłócą się i męczą sobą.

Ten rodzaj cierpienia zawiera wszystko, co pojawia się jako szczęście i zmienia się w cierpienie. Jeśli człowiek chce mieć dużo pieniędzy, pracuje bardzo ciężko i staje się bogaty, powstaje cierpienie - utrzymując bogactwo, obawia się utraty i pragnie więcej. Jeśli jedno państwo chce zagarnąć drugie, uciskane państwo broni się co powoduje wzajemne cierpienie.

Pierwszy rodzaj cierpienia jest łatwy do usunięcia. Drugi nie, ponieważ nie łatwo go rozpoznać, dlatego szkodzi on na głębszym poziomie. Nawet małe owady mogą zatrzymać cierpienie powodowane przez cierpienie, podobnie człowiek: gdy jest chory leczy się. Ale większość istot myśli, że cierpienie powodowane zmianą, jest w rzeczywistości szczęściem i spędza całe swoje życie próbując je osiągnąć, podobnie jak biznesmeni poświęcają swoje życie robieniu pieniędzy, czy ludzie walczący ze sobą podczas wojny o “szczęście”.

3.Wszechobejmujące cierpienie powodowane przez mentalne wytwory

Jest jeszcze bardziej trudne do rozpoznania niż cierpienie zmiany. Jest to cierpienie nieodłączne od SAMSARY (kręgu egzystencji) i jest przyczyną obu poprzednich rodzajów cierpienia. Dotyczy ono wszystkich istot w SAMSARZE. Podobnie jak ziemia jest podstawą naszego życia, tak i ten rodzaj cierpienia jest podstawą pozostałych. Mamy ciała i jeśli ktoś nas zrani, natychmiast odczuwamy ból. Właśnie nasze istnienie jest podstawową przyczyną tego cierpienia.

Wszystkie istoty podlegają cierpieniu, ponieważ istnieją w stanie uwarunkowania. Ten rodzaj cierpienia (DUHKHA) jest stwarzany poprzez szkodliwe przyczyny, a wszystkie pozostałe rodzaje cierpienia pochodzą od niego. Wszystkie istoty rozpoznają pierwszy rodzaj cierpienia, wiele spośród nich rozpoznaje drugi, ale ten trzeci rodzaj cierpienia jest bardzo trudno rozpoznać. Bez rozpoznania go, niemożliwe jest wyjście poza SAMSARĘ. Jest to jak rana, która nas nie boli, dopóki jej nie dotkniemy. Jest to grunt, na którym wyrastają wszystkie cierpienia. Gdy ktoś odsunie to cierpienie, to osiąga NIRWANĘ.

Podstawą praktyki DHARMY jest zrozumienie cierpienia. Bez tego zrozumienia, nie pojawi się wola wyjścia poza nie. Jest to podobne do sytuacji kogoś, kto jest trzymany w niewoli i nie wiedząc w jak złej jest sytuacji, nie chce uciekać. Jeśli chory człowiek nie spostrzeże swojej choroby, nie będzie miał powodu aby się leczyć.

Jeśli nie rozpozna się pierwszego rodzaju cierpienia, nie ma się woli wyjść poza cierpienie. Jeśli nie rozpozna się drugiego rodzaju cierpienia, próbuje się wyjść z niego w niewłaściwy sposób i na powrót powraca się do cierpienia. Jeśli nie rozpozna się trzeciego rodzaju cierpienia, nawet jeśli postępuje się według właściwej drogi, nie dojdzie się do podstawy całego cierpienia. Bardzo ważne jest rozpoznanie wszystkich trzech rodzajów cierpienia. Jest to pierwszy stopień praktyki DHARMY i jest to też powód do praktykowania. Miało swoje uzasadnienie to, że jako pierwszą BUDDHA wyjawił Szlachetną Prawdę o cierpieniu. Można je bezpośrednio zaobserwować rozglądając się wokół siebie. Cierpienie powodowane cierpieniem jest oczywiste dla każdego. Cierpienie powodowane zmianą, nieprawdziwe szczęście, jest także stosunkowo łatwe do zauważenia. Możemy także dostrzec, że pozostałe cierpienia wyrastają z wszechobejmującego cierpienia spowodowanego przez wytwory mentalne. Bardzo trudno ujrzeć powód tego cierpienia. Istotne jest, aby doświadczyć i zobaczyć czym ono jest; wtedy nasze zaufanie będzie silniejsze i bardziej pożyteczne. Dlatego BUDDA powiedział, że ważne jest aby samemu sprawdzić i osądzić jego nauki dając przykład z robieniem próby złota. Gdy możemy zobaczyć, że rzeczywiście jest tak jak BUDDA nauczał, wtedy silniejsze będzie nasze zaufanie do BUDDY i nie zostanie zniszczone przez to co mówią nam inni ludzie.

Całe cierpienia ma swój początek i koniec. Przez cały czas rzeczy podlegają procesowi przemian. Są dwa rodzaje przemian: “grube”, oczywiste przemiany - np. wytwarzanie stołu, zmiana jest oczywista; oraz “subtelne” przemiany, jak np. przemiany molekularne zachodzące przez cały czas wewnątrz stołu.

Oczywiste są przemiany w życiu człowieka - ludzie rodzą się bardzo mali, rosną i osiągają pełnoletniość. Ale nie jest tak oczywiste, że wszystko się zmienia w czasie tak krótkim jak pstryknięcie palcami. Jeśli wylewasz wodę z naczynia to strumień wygląda jednolicie, ale w każdej chwili strumień porusza się i staje się czymś innym.

Nie tylko czujące istoty, ale całe otoczenie - drzewa itp. - podlega zmianie. Wszystkie istoty w SAMSARZE cierpią przez cały czas. Jeśli nie rozpoznamy w pełni cierpienia, nie będziemy praktykować tego, co jest konieczne aby wyjść poza nie.

PRZYCZYNA CIERPIENIA

Każde cierpienie ma przyczynę. Jeśli nie usunie się przyczyny, nie jest możliwe wyjście poza cierpienie. Jeśli deszcz wpada przez dziurę w dachu, nie jest zbyt rozsądne wymiatanie wody z domu, zanim załata się dziurę. Jeśli jesteśmy chorzy i zażywamy lekarstwo, możemy odsunąć chorobę na jakiś czas, ale nie możemy być pewni, że ona nie powróci. Gdy zajmiemy się przyczyną cierpienia, możemy zapobiec mu na zawsze. Nie możemy zrobić nic z cierpieniem z przeszłości, ale musimy zamknąć drzwi przyszłemu cierpieniu. Jeśli cierniste drzewo przed domem kłuje nas za każdym razem kiedy przechodzimy, wycięcie jednej tylko gałęzi, nie jest rozwiązaniem; musimy wyrwać drzewo z korzeniami, istotne jest, nie to aby znaleźć iluzoryczną, ale rzeczywistą przyczynę. Jeśli pomylimy się co do przyczyny cierpienia, prawdziwy postęp jest niemożliwy. Tak więc musimy znać drugą Szlachetną Prawdę, przyczynę cierpienia.

Przyczynę cierpienia można podzielić na: KARMĘ (dosłownie: działanie) i KLESA (mentalne splamienia).

Teraz większość naszego cierpienia pochodzi z przeszłych egzystencji. My sami musimy wykonać pracę, aby wyjść z niego. Aż do tej chwili nie praktykowaliśmy ścieżki, dlatego jesteśmy jeszcze w SAMSARZE. To nie jest łatwe, pośladki MILAREPY były pokryte ranami od siedzenia w medytacji przez długi czas. Kiedy LOREPA (który nadszedł po MILAREPIE) medytował w górach, nikt nie przynosił mu jedzenia; tak że przeżył, zjadając stopniowo własne buty. TSONG KHAPA medytował w wysokich górach, zawsze ofiarowując mandalę na kamiennej płycie. Skóra na jego prawym przedramieniu została zdarta od czyszczenia kamienia. Jest to uzależnione wyłącznie od nas samych; gdyby to tylko zależało od BUDDY nie byłoby nikogo w SAMSARZE, ponieważ jest to jego wielkim życzeniem. BUDDA w równym stopniu kocha wszystkie czujące istoty, tak jak dobra matka kocha swoje dzieci.

BUDDA naucza w SUTRZE:

BUDDA nie może zmyć świętą wodą splamień istot;

Ani nie może odsunąć swoją ręką ich cierpienia.

BUDDA jest odpowiedzialny za ukazanie nam prawdziwej ścieżki. Nie może dać mądrości istotom, które nie praktykują. Inna SUTRA mówi:

Sam sobie jestem panem i sam sobie jestem wrogiem.

“Panem”: dlatego że, jeśli istoty praktykują DHARMĘ, mogą spojrzeć na siebie i przynieść sobie więcej szczęścia. “Wrogiem”: ponieważ, jeśli nie praktykują w odpowiedni sposób, istoty budują sobie coraz więcej cierpienia.

Ze swojej strony, BUDDA naucza drogi; my z naszej strony praktykujemy ją. To połączenie przynosi szczęście.

KARMA

Jest wiele rodzajów KARMY. Krótko mówiąc, wszystkie są ujęte w: (i) KARMĘ Ciała, (ii) KARMĘ Mowy i (iii) KARMĘ Umysłu. Każda z nich oznacza szczególne działanie. Ogólnie KARMA dzieli się na pozytywną i negatywną, ale tutaj zwrócimy uwagę tylko na negatywną KARMĘ - jest to KARMA, która przynosi cierpienie. Ta, która czyni nas rzeczywiście szczęśliwymi i prowadzi nas na drogę do celu, jest zupełnie inna.

1. NEGATYWNA KARMA CIAŁA

Zabijanie, kradzież i nieprawidłowe życie seksualne.

a) Zabijanie

Działanie ciała, które niszczy życie innej istoty. Jest największą nieprawidłowością obecnego czasu. Nikt nie chce cierpienia, ale walcząc o uniknięcie go, ludzie znów wytwarzają cierpienie. To działanie daje przeciwny od pożądanego efekt. Działanie nie musi być wykonane przez fizyczny akt mieczem, pistoletem, itp.; człowiek, który wydaje rozkaz (prezydent, generał, itp.), również osiąga KARMICZNY owoc. Jeśli wydał rozkaz zrzucenia bomb i tysiąc ludzi zostało zabitych, chociaż ich śmierć mogła mieć podstawę w ich przeszłej KARMIE, on jest bezpośrednią przyczyną. On gromadzi gorszy KARMICZNY owoc, niż ci, którzy zrzucili bomby. Jeśli stu ludzi zostało zabitych przez stu żołnierzy, każdy żołnierz zbierze KARMICZNY owoc jednej śmierci, ale człowiek, który wydał rozkaz zbierze owoc stu śmierci. Tacy ludzie mogą mieć o sobie bardzo dobre mniemanie, ale nie uświadamiają sobie cierpienia, które sami sobie przynoszą.

Kiedy na świecie jest pokój, rezultat tego jest bardzo pożyteczny. Ale aby być rzeczywiście pełnym pokoju, człowiek musi uspokoić swój umysł poprzez praktykowanie DHARMY. Nawet nie zabijając nikogo i nie wydając rozkazu zabijania, jeśli uznaje się zabijanie lub myśli się, że dobrą rzeczą jest zabicie kogoś, to również wtedy gromadzi się KARMICZNY owoc.

b) Kradzież

Branie czegokolwiek co nie zostało nam dane. Może to być wykonane w tajemnicy, przemocą, podstępnymi słowami, oszustwem itp.. Zaliczają się tu także kłamliwe roszczenia do czegoś, co w rzeczywistości nie należy do nas oraz bezzasadne roszczenia jednego państwa w stosunku do drugiego. Jeśli kradzież jest wykonana za czyimś pośrednictwem, daje ten sam KARMICZNY owoc. Obiektem może być czyjaś własność, przywłaszczona dowolnymi środkami. Jeśli przez omyłkę zabierze się coś, co nie należy do nas, to nie jest to kradzież. Ważna jest intencja zabrania czegoś, co nie jest naszą własnością. Musi mieć się świadomość, że jest to kradzież.

c) Nieprawidłowe życie seksualne

Zdarza się to wtedy, gdy świecki mężczyzna, który ma żonę szuka sobie innych kobiet, lub ma stosunki ze swoją żoną podczas nowiu, albo pełni księżyca, w porze dziennej, w nieodpowiednim miejscu (np. w świętym miejscu), używając nieodpowiedniego organu; zalicza się tu też stosunki z mniszkami. Chociaż zabicie czy kradzież wykonane w pośredni sposób dają ten sam owoc KARMICZNY, inaczej jest w przypadku nieprawidłowego życia seksualnego. Zabijanie i kradzież jest czynieniem szkody komuś innemu; nieprawidłowe życie seksualne obejmuje tylko bezpośrednio czyniących to. Dla BHIKSZU (buddyjskich mnichów) niedozwolony jest żadny rodzaj seksualnej aktywności.

Również inne działania ciała, które są szkodliwe lub wyzwalają KLESA, jak np. bicie ludzi, próba kradzieży, więzienie innych bez powodu, niewłaściwe zachowanie w świętych dniach, są negatywną KARMĄ ciała.

2. NEGATYWNA KARMA MOWY

Kłamanie, obmawianie, szorstkie słowa i lekkomyślna mowa

a) Kłamanie

Każde słowa, które - dla własnej lub czyjejś korzyści - z jakiegokolwiek powodu zwodzą ludzi.

b) Obmawianie

Słowa, które czynią wrogość wśród przyjaciół, motywowane zazdrością. Słowa te mogą być prawdziwe lub fałszywe, a warunkiem zaistnienia obmowy, jest pragnienie wprowadzenia niezgody. Może to mieć miejsce zarówno pomiędzy różnymi państwami jak i pomiędzy jednostkami. Jeśli człowiek mówi coś fałszywego mając zamiar, wprowadzenia rozłamu w przyjaźni innych, jest to kłamstwo o obmowa jednocześnie.

c) Szorstkie słowa

Użycie gniewnych słów w stosunku do kogoś, lub opowiadać się za niektórymi świętymi ludźmi, itp. w złych celach (np. aby wzmocnić kłamstwo), lub używanie słów aby uczynić ludzi złymi lub smutnymi. Po tybetańsku jest to “ZIG TSUP” to znaczy “szorstkie słowo”. Tak jak szorstki kamień ociera ciało czyniąc ból, podobnie słowa wytwarzają ból.

d) Lekkomyślna mowa

Każdy rodzaj mowy który powoduje pomieszanie - gwałtowna, obsceniczna itp.

3. NEGATYWNA KARMA UMYSŁU

Chciwość, pragnienie szkodzenia innym i fałszywe poglądy

a) Chciwość

Nie odnosi się to do pragnienia pożytecznych rzeczy takich jak wiedza lub mądrość, ale do nienasyconej żądzy iluzorycznego posiadania. Przykładem tego jest biedak, który widzi wielkie, błyszczące samochody oraz drogie posiadłości i stale zabiega o nie; lub bogacz, który chce coraz więcej i więcej. Chciwość rodzi się z pragnienia. Powoduje inne negatywne działania, takie jak zabijanie, oszukiwanie itp. Obiektem jej może być cokolwiek co jest złe i neutralne.

b) Pragnienie szkodzenia innym

Zalicza się tu odnajdywanie przyjemności w nieszczęściu innych. Stosuje się to do każdego przejawu życia, od narodów aż do małych robaków. Bezpośrednio, może się ono okazywać bardziej szkodliwe niż chciwość, ale w rzeczywistości to chciwość jest bardziej szkodliwa, ponieważ nie odnosi się ona do pojedynczej sytuacji, ale jest uporczywa i nienasycona.

c) Fałszywe poglądy

Każdy rodzaj myślenia, w którym nie ma zaufania do BUDDY, DHARMY i SANGHI, odradzania się, prawa KARMY, NIRWANY itp. Nie stosuje się to do ludzi, którzy cierpią z powodu niewiedzy, ale do tych, którzy upierają się przy swoich twierdzeniach.

Negatywna KARMA umysłu jest najgorszym rodzajem KARMY, ponieważ działania ciała i mowy wyrastają z umysłu. Jeśli na przykład, ktoś zabije zwierzę, wcześniej musiała powstać w jego umyśle wola uczynienia tego. Potem dopiero sam wykonał to działanie (ciało), lub powiedział komuś innemu aby to zrobił (mowa). Wszystkie działania ciała i mowy poprzedza wola umysłu. Umysł zmusza ciało i mowę aby podążały za nim; jeśli potrafimy kontrolować umysł, inne rodzaje złego działania będą powstrzymywane. Bardzo trudno jest go kontrolować, ponieważ jego działania są bardzo szybkie - wiele negatywnych działań umysłu jest możliwych w jednej minucie. Jeśli na przykład, ktoś chce komuś zaszkodzić, powstaje w jego umyśle wiele sposobów dokonania tego, wszystko to pojawia się w jednej minucie. Negatywne działania umysłu wydarzają się tak szybko, że nie można ich nawet policzyć; negatywne działania mowy są wolniejsze, a negatywne działania są jeszcze bardziej wolne. Najistotniejsza jest praktyka kontroli umysłu. Jeśli człowiek nie kontroluje swego umysłu a tylko podąża za pragnieniami i odruchami, nie będzie prowadził właściwego życia.

Całe cierpienie istot w SAMSARZE jest wytworem umysłu. Istoty poza SAMSARĄ , w ciągłej szczęśliwości znalazły się w tym stanie, na skutek rozwoju umysłu. Ciało i mowa są tylko sługami umysłu.

KARMICZNY REZULTAT

Jeden uczynek może zaowocować na wiele różnych sposobów. Jeśli człowiek zabija innych, odradza się bezpośrednio w gorącym piekle. Czas życia w piekłach jest o wiele dłuższy niż na ziemi i jest tam ciągłe cierpienie z powodu chłodu lub gorąca. Piekielne i ludzkie istoty całkowicie różnią się od siebie. Warunki ich istnienia są ograniczone do tej egzystencji. Nawet w tym świecie istnieje wiele rodzajów duchów o szczególnych właściwościach, zwykle niewidzialnych dla człowieka, chociaż czasem oczuwamy ich istnienie. Pomiędzy jednym życiem a następnym doświadczamy BARDO. Jest wiele BARDO których nie potrafimy spostrzec, będąc na tym świecie, ale z pomocą specjalnych praktyk i medytacji na określonym wysokim stanie rozwoju, stają się one oczywiste. Z takimi technikami należy koniecznie połączyć praktykę DHARMY, aby wzmocnić właściwości całej istoty, a nie tylko wyizolowanych właściwości.

KARMA niektórych istot jest taka, że odradzają się one w stanie ciągłego cierpienia, które my nie moglibyśmy przeżyć. W niektórych piekłach nie ma różnicy pomiędzy ogniem i żyjącymi tam istotami. Ludzie którzy zabijają, nawet jeśli odradzają się jako ludzie, są w stanie ciągłego cierpienia np. chronicznej choroby. Nie pomaga im leczenie. Gdy cierpią od chorób, bólu i kłopotów, ma to zawsze jakąś bezpośrednią przyczynę, ale głębokim powodem jest ich KARMA. Dwoje ludzi może mieć tą samą chorobę i poddawać się temu samemu leczeniu, ale u jednego będzie ono postępowało lepiej niż u drugiego, z powodu różnej KARMY. Mówienie że ktoś nie ma szczęścia jest bardzo powierzchowne.

Niektórzy ludzie mogą mieć złe skłonności z dzieciństwa. I one też są KARMICZNYM owocem. Rodzice mogą wychowywać swoje dzieci w ten sam sposób, a jednak będą się one rozwijać różnie, z powodu swej KARMICZNIE wytworzonej natury. Przyszłe żywoty wytwarzają wrodzone skłonności. Również ludzie urodzeni w niebezpiecznych i targanych sporami miejscach, są tam z powodu ich karmy. Jeżeli jeden człowiek morduje drugiego, jego wróg zabije go w przyszłym życiu. Jest to łańcuch bez początku, dlatego że SAMSARA nie ma początku; może jednak mieć swój koniec.

Aby to zrozumieć konieczne staje się zrozumienie ciała i umysłu. Umysł jest jak rzeka, przepływająca przez różne kraje (ciała) i przyjmująca różne nazwy (formy). W ten sam sposób umysł przechodzi, utrzymując zgromadzoną w nim KARMĘ. Gdy istoty umierają, ciała gniją, a umysł przechodzi dalej; istnieje w innej formie. Przyjmuje inny kształt zgodnie z rodzajem ciała, w jakim się znajdzie.

Nie odróżniając ciała od umysłu, ludzie myślą, że powstaną one dzięki rodzicom i giną po śmierci. Po śmierci ciała pozostają w stanie rozkładu. Jeśli ciało i umysł są tym samym, wtedy i umysł powinien pozostać w tym stanie. Ciało i umysł żyjących istot mają bezpośredni związek. Gdy istoty umierają, ten związek staje się coraz bardziej luźny. Umysł staje się coraz bardziej oddzielony od ciała, odczucia i funkcje ciała zanikają i w końcu zatrzymują się. Niektórzy ludzie myślą, że funkcje umysłu zależą od oddychania, ale zaawansowani jogini są zdolni do życia i koncentracji przez lata, bez oddychania. Umysł i ciało są całkowicie różne. Tak więc ich przyczyny muszą być też całkiem różne. Dla ludzkich istot, przyczyną ciała jest połączenie nasienia i komórki jajowej rodziców. Dlatego dzieci są podobne do swoich rodziców. Ta przyczyna nie tworzy jednak umysłu dziecka. Tak mogło by być, gdyby nie było różnicy pomiędzy ciałem i umysłem.

Szaleństwo może być powodowane przez zaburzenia równowagi elementów ciała, mogące przejść dalej drogą genetyczną. Umysł zwykle podąża za wchodzeniem i wychodzeniem powietrza; dlatego nierównowaga oddechu, może wytworzyć niezrównoważenie umysłowe.

Lekarze, operując mózg mogą zmieniać temperament ludzi, ponieważ mózg jest centrum nerwów utrzymujących wiatry, które wpływają na mentalne procesy. Jeśli koncentrować się bardzo mocno, można dostać bólu głowy, wskutek zbyt dużego ciśnienia w mózgu, spowodowanego tym, że zgromadziły się tam wszystkie wiatry. Umysł jest pod wpływem tych nerwów skoncentrowanych w mózgu. Sam w sobie jest on abstraktem, nie-fizycznym, a jego przyczyny muszą być tej samej natury. Każdy umysł-bez-ciała jest przyczyną następnego. Ciała mają swój początek; umysł nie. KARMA pozostaje razem z umysłem.

Umysły istot w SAMSARZE są zawsze przesłonięte złudzeniami. Jeżeli, praktykując DHARMĘ, można odsunąć złudzenia i osiągnąć wysoki duchowy poziom, umysł może rozprzestrzenić się na wiele ciał (tak jak TULKU - inkarnowani lamowie - niekiedy odradzają się jednocześnie w kilku ciałach). Gdy ktoś stanie się ARHATEM, będzie całkowicie poza SAMSARĄ, ale niekoniecznie stanie się BODHISATTWĄ. Najwyższym ARHATEM jest BUDDA. Przed stanem BUDDY są różne poziomy umysłu, ale umysły wszystkich BUDDÓW są takie same.

Jeśli człowiek kradnie, bezpośrednim owocem tego jest odrodzenie w zimnym piekle. Takie istoty rodzą się w lodzie, a ich ciał nie można odróżnić od samego lodu. Łamanie lodu wytwarza wiele cierpienia. Nawet jeśli komuś uda się wydostać z takiego piekła i odradza się w ludzkiej formie, rodzi się w warunkach skrajnej biedy. Tacy ludzie mogą jako dzieci mieć wrodzone skłonności do kradzieży, lub mogą rodzić się w miejscach gdzie nigdy nie pada deszcz i gdzie jest głód. Mogą też odrodzić się jako zwierzęta w bardzo złych warunkach (np. bezpański pies w Indiach). Wytwarzany owoc jest zawsze uzależniony od uczynków. Wszystkie trudności związane z własnością, brakiem jedzenia, itp. są owocem kradzieży.

Najcięższym owocem wytworzonym wskutek nieprawidłowego życia seksualnego jest odrodzenie w piekle. Bardziej powszechnym jest odrodzenie jako zwierzę. Istoty nie mogą źle prowadzić się w piekle. Jeśli odrodzi się jako człowiek ma się małżeńskie kłopoty - żonę, która zdradza itp. Czasem nawet małe dzieci lubią perwersyjne działania seksualne. Może mieć miejsce także odrodzenie się w bardzo brudnym kraju, ponieważ działania istot wiążą się z takimi miejscami.

Jeśli ktoś używa szkodliwych kłamstw, jego odrodzenie nastąpi również w piekle. Jeśli odrodzi się jako człowiek, będzie miał bardzo fałszywych przyjaciół i nikt nie będzie wierzył w jego słowność i uczciwość. Otoczony będzie nieuczciwymi ludźmi. Od dzieciństwa, tacy ludzie mają tendencję do kłamstwa.

Człowiek który spotwarza z zamiarem zabójstwa może odrodzić się w piekle. Jeśli odrodzi się jako człowiek, straci przyjaciół z powodu plotek a od dzieciństwa będzie miał skłonność do obmawiania innych. Może odrodzić się w niebezpiecznych miejscach, z trzeńsieniami ziemi itp. KARMA wpływa na otoczenie tak samo, jak umysł wpływa na ciało.

Jeśli ktoś używa szorstkich słów, może to zaowocować odrodzeniem się w piekle. Jeśli odradza się jako człowiek będzie niewolnikiem, żebrakiem lub kimś, kto jest ciągle karcony, lub może się odrodzić jako pies nad który się znęcają, itp. Będzie się miało skłonność do obrażania innych. Ta ...