OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA METODY.
1. Geneza Metody Dobrego Startu { MDS }.
Oryginalna metoda , opracowana w latach 40 we Francji, przez fizjoterapeutkę Thea Bugnet , nosi nazwę LE BON DEPART CZYLI „dobry odjazd, odlot, start”. Nazwa ta, miała wskazywać na możliwość jej stosowania w przygotowywaniu dzieci do nauki czytania i pisania. Poraz pierwszy została wykorzystana w 1941 roku w Cannes. Od tego momentu we Francji, Holandii, Szwajcarii stosuje się ją w przedszkolach, szkołach specjalnych, ośrodkach rehabilitacji. Zofia Bogdanowicz opracowując MDS z idei Le Bon Depart zaczerpnęła :
- ogólną ideę , czyli wielozmysłowe uczenie dziecka wykonywania ruchów zharmonizowanych w określonej przestrzeni i czasie oraz jednoczesne rozwijanie podstawowych funkcji spostrzegania i motoryki,
- kilka jej technik czyli wystukiwanie rytmu na wałeczkach z piaskiem, rysowanie figur geometrycznych na piasku i na papierze w rytm śpiewanej piosenki,
- kilka wzorów – figur geometrycznych.
2. Założenia i cele metody.
Założeniem MDS jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych : wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych { czucie ruchu}, motorycznych oraz współdziałania między tymi funkcjami czyli integracji percepcyjno – motorycznej. Są to funkcje które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania.
Usprawnianie w tym zakresie , jak również kształtowanie lateralizacji i orientacji w prawej i lewej stronie ciała, jest wskazane dla dzieci przygotowujących się do nauki czytania i pisania , natomiast niezbędne dla dzieci , u których występują opóźnienia rozwoju tych funkcji.
Doskonalenie integracji percepcyjno – motorycznej i kompetencji językowych ułatwia naukę czytania i pisania wszystkim dzieciom. Natomiast wyrównywanie dysharmonii rozwojowych w przypadku dzieci „ryzyka dysleksji” może skutecznie zapobiegać powstawaniu niepowodzeń szkolnych. W przypadku dzieci opóźnionych w rozwoju, udział w ćwiczeniach służy rehabilitacji zaburzeń rozwoju psychomotorycznego i pomaga im zmniejszyć trudności w opanowywaniu skomplikowanych umiejętności szkolnych.
Metoda MDS oddziałowuje również korzystnie na sferę pozaintelektualną { procesy emocjonalne i zachowania społeczne } oraz na rozwój mowy dziecka.
Metoda ta , ma nie tylko aspekt profilaktyczno – terapeutyczny , ale również diagnostyczny. Na podstawie obserwacji zachowania dziecka, analizy trudności występujących przy wykonywaniu ćwiczeń oraz popełnionych błędów , pozwala wnioskować o ich przyczynach, tzn. rodzaju i głębokości zaburzeń.
3. Modyfikacje Metody Dobrego Startu i ich zastosowanie.
Metoda Dobrego Startu wszechstronnie oddziałowuje na rozwój psychomotoryczny dziecka i ułatwia naukę czytania i pisania. Dlatego też może być wykorzystywana w pracy z dziećmi o prawidłowym rozwoju – w celu stymulowania go, jak i z dziećmi o zaburzonym rozwoju – w celu rehabilitacji zaburzeń rozwojowych.
Profesor Marta Bogdanowicz opracowała trzy formy MDS :
1. Piosenki do rysowania
Dla najmłodszych dzieci do wspierania rozwoju, a w szczególności dla dzieci od 4 rż. oraz dzieci starszych opóźnionych.
2. Piosenki i znaki
Dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w celu przygotowania do nauki czytania i pisania , a w szczególności : dla dzieci 6-7 letnich, w klasach „O” , dla dzieci „ryzyka dysleksji” , dla dzieci starszych w okresie poprzedzającym naukę czytania.
3. Piosenki i litery
Dla dzieci rozpoczynających naukę czytania i pisania w klasie „O” i „I” , oraz dla uczniów dyslektycznych , a w szczególności dla uczniów klas O i I w celu polisensorycznego uczenia się 22 liter , dla uczniów klasy I w celu polisensorycznego uczenia się specyficznie polskich liter , dla uczniów dyslektycznych , dla starszych uczniów którzy mają trudności w nauce czytania i pisania.
Modyfikacje MDS nawzajem się uzupełniają , stanowiąc kolejne etapy stymulacyjno – terapeutycznej początkowo na materiale nieliterowym , a następnie na materiale obejmującym litery drukowane i pisane.
„Piosenki do rysowania” to zestaw ćwiczeń dla najmłodszych i dzieci opóźnionych w rozwoju , otwierający cykl zajęć które można kontynuować w wieku przedszkolnym w trudniejszej formie , jako „Piosenki i znaki” .
W klasie „O” zaczynając pracę nad alfabetem , można pomóc dzieciom w opanowaniu zestawu 22 liter za pomocą „Piosenek na literki”.
W następnym roku do programu dydaktycznego klasy „I” można włączyć nauczanie liter polskich, odpowiadających polskim głoskom, czyli modyfikację MDS – „Od piosenki do literki”.
4. Struktura zajęć prowadzonych MDS
Wspólny dla wszystkich modyfikacji MDS model struktury zajęć stanowi podstawę do ich prowadzenia. Powinien on być jednak gruntownie zmieniany i dostosowany do potrzeb dzieci z którymi pracujemy. Będzie on inny gdy pracujemy indywidualnie z jednym dzieckiem i odmienny gdy prowadzimy zajęcia z grupą dzieci czy zespołem.
Stosowanie MDS wymaga elastyczności , twórczego myślenia i działania nie znosi rutyny i sztywnego działania , musi się zmieniać z uwagi na :
- specjalne potrzeby edukacyjne,
- możliwości i ograniczenia dzieci.
Struktura zajęć MDS :
1. Zajęcia wprowadzające.
2. Zajęcia właściwe :
- ćwiczenia ruchowe,
- ćwiczenia ruchowo – słuchowe,
- ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe.
3. Zajęcia końcowe.
ZAJĘCIA WPROWADZAJĄCE
Dzieci koncentrują uwagę na rozpoczynających się ćwiczeniach i usprawniają niektóre funkcje psychomotoryczne , głównie językowe , motorykę oraz orientację w schemacie ciała i przestrzeni.
1. Ćwiczenia koncentracji uwagi i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Mogą mieć formę przywitania i zabawy ruchowej. Dzieci uczą się rozróżniać i nazywać części ciała {np. ramię , łokieć , brwi , rzęsy } odróżniać prawe i lewe części ciała { np. witamy się prawym kolanem – dwoje dzieci styka się prawymi kolanami, lewy łokieć – przez zetknięcie – „wita się” z prawym kolanem} . Ćwiczenia stwarzają okazję do utrwalenia orientacji w przestrzeni , odróżniania kierunków : góra – dół, nad – pod, obok, w , dookoła, strona lewa – prawa.
2. Nowa piosenka.
Dzieci uczą się nowej piosenki , która będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielką omawiana jest treść piosenki, wyjaśniane są trudne słowa. Jest to więc sposobność do rozwoju mowy dziecka.
3. Zabawa w zagadki.
Nauczycielka wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencji językowej na poziomie epijęzykowym – pytamy dzieci : czy dwa słowa różnią się między sobą, i na poziomie metajęzykowym – pytamy dzieci o wyjaśnienie różnic , co wymaga wykonania określonej pracy umysłowej na materiale językowym. W ćwiczeniach wykorzystywany jest materiał językowy : zdań, słów, sylab, struktur międzysylabowych { cząstek słów} , głosek { fonemów}.
KOMPETENCJE JĘZYKOWE
1. Kompetencje semantyczne
Dokonują się poprzez poszerzenie słownictwa dziecka oraz podnoszenie jego wrażliwości na znaczenie słów, różnicowanie znaczeń , kategoryzowanie pojęć itp.
2. Kompetencje syntaktyczne
Odbywa się to za pomocą takich zadań jak : wydzielenie zdań, słów, ustalanie poprawności budowy zdań, ze względu na reguły gramatyki , przekształcanie form gramatycznych.
3. Kompetencje fonologiczne
Kształcenie tych kompetencji obejmuje:
- ćwiczenia w różnicowaniu i rozpoznawaniu dźwięków mowy, , głosek{ słuch fonemowy}, np. dzieci odróżniają głoski podczas porównywania paranonimów, czyli par słów, różniących się tylko jedną głoską
- ćwiczenia w dokonywaniu analizy struktur śródsylabowych, analizy sylabowej i fonemowej , czyli wydzielania ze słów cząstek { na początku słowa – aliteracje, lub na końcu – rymy } sylab i głosek
- ćwiczenia w dokonywaniu syntezy struktur śródsylabowych , syntezy sylabowej i fonemowej , czyli łączenia izolowanych cząstek, sylab, głosek w słowa
- ćwiczenia w dokonywaniu operacji na strukturach śródsylabowych, sylabach, głoskach np. porównywanie par słów różniących się strukturą głoskową – liczbą , rodzajem, kolejnością głosek, przestawianie sylab, struktur śródsylabowych i głosek w parach słów, odszukiwanie słów ukrytych w dłuższych słowach.
Ćwiczenia te kształcą kompetencję językową , w aspekcie odbioru jak i budowania wypowiedzi.
Z powyższych ćwiczeń wybiera się te , które są odpowiednie dla poziomu rozwoju językowego dzieci, biorących udział w zajęciach uwzględniając również program dydaktyczny , realizowany w danej placówce.
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
1. Ćwiczenia ruchowe
usprawniają motorykę dużą i małą , aktywizując analizator kinestetyczno – ruchowy. Jest to zabawa do piosenki, ćwicząca umiejętność równowagi, sprawność ruchową całego ciała , usprawniają ruchy rąk.
2. Ćwiczenia ruchowo – słuchowe
mają aspekt ruchowy i dźwiękowy { piosenka}. W ćwiczenia te są zaangażowane dwa analizatory : kinestetyczno – ruchowy, słuchowy. Dzieci wystukują rytm piosenki na wałeczkach z sypkim materiałem { kasza, piasek }, na bębenku, na woreczkach z grochem. Te ćwiczenia to ruchy pięści, dłoni, palców { po kolei i wszystkich}. Używamy tu takich pomocy jak : sznurki, gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, instrumenty muzyczne własnoręcznie wykonane lub oryginalne. Dzieci wykonują ćwiczenia najpierw wg wzoru, a potem proponują własne formy ćwiczeń.
4. Ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe
stanowią najbardziej złożoną formę ćwiczeń, ponieważ mają aspekt ruchowy, dźwiękowy { piosenka}, i wizualny { figura geometryczna, litera}. Angażują trzy analizatory : kinestetyczno – ruchowy, słuchowy, wzrokowy. Uczymy dzieci wykonywania wzorów w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki. Etapy tego ćwiczenia :
- demonstracja wzoru i sposobu wykonania ćwiczenia
omawiamy z dziećmi wzór – jakie ma elementy, ile ich jest , jak są położone w przestrzeni, do czego jest podobny { do jakich obiektów rzeczywistych},
- uczenia się polisensoryczne
dziecko uczy się wielozmysłowo tzn. polisensorycznie { przez dotyk, wzrok, słuch, ruch} podczas jednoczesnego jej rysowania i śpiewania piosenki. Najlepiej jest kiedy wzór , po którym dziecko wodzi palcem, wykonany jest z materiałów o różnej fakturze i barwie.
- reprodukowanie wzoru – ćwiczenia :
a } całą ręką – w powietrzu w obecności wzoru i z pamięci,
b } palcem – na stole, podłodze, na tackach z kaszą, piaskiem,
c } na papierze , tabliczkach, liniaturze – kredą, węglem, pędzlem, mazakiem, kredką , ołówkiem.
Podczas tego etapu ćwiczeń , dzieci uczą się jak śpiewając piosenkę , jednocześnie rysować wzory.
Np. śpiewając piosenkę o deszczyku , dzieci rysują kreseczki – kropelki deszczu – padające na parasol;
Można rysować kwadrat , śpiewając piosenkę „Mam chusteczkę haftowaną”; rysując „schody” śpiewamy „Słońce wschodzi coraz wyżej...”{gama}.
UWAGA !!!
1. Przebieg ćwiczeń uwzględnia stopień trudności ćwiczeń – odwzorowywanie od najłatwiejszych narzędzi { ruch ręką}, do skomplikowanych { długopis na liniaturze}.
2. Dziecko używając narzędzi uczy się prawidłowego sposobu trzymania ich. Częste zmienianie rodzaju narzędzia graficznego { palec, kreda, długopis} sprawia, że dziecko kształtuje świadome napięcie mięśniowe ręki. Korzystnie to wpływa na tempo , precyzję ruchów rąk, zwiększa odporność na zmęczenie.
3. Przestrzeganie kolejności i kierunków ruchu rąk, w przestrzeni , umożliwia dziecku przyswojenie prawidłowych nawyków ruchowych podczas czynności graficznych , jeszcze przed podjęciem nauki czytania.
4. Odtwarzanie wzoru odbywa się wielokrotnie , pop tym samym śladzie, gdy dzieci rysują go : w powietrzu, w kaszy, kredą, kredką woskową. Nie dbamy w tym momencie o precyzyjne wykonanie wzoru, ponieważ na tym etapie ćwiczeń ważne jest przyswojenie określonych nawyków ruchowych – właściwej kolejności i kierunku kreślenia.
5. „Pisanie” wzoru : kredką, ołówkiem, długopisem – dziecko zapisuje wzory kolejno obok siebie , zgodnie z rytmem śpiewanej piosenki. W ten sposób powstaje „szlaczek” figur geometrycznych – rysowany lub liter – pisany, przy jednoczesnym śpiewaniu – stanowią swoisty zapis piosenki. Początkowo może być dość swobodnie rysowany na kartce z bloku, jego rozmiary będą stopniowo ograniczane wymiarem liniatury. Formą ułatwienia jest rysowanie „po śladzie” lub z wykorzystaniem „konstrukcji” z kropek, wyznaczającej sposób prowadzenia linii.
Poszczególne techniki reprodukowania wzoru należy wprowadzać na zmianę podczas kolejnych ćwiczeń, zadań.
Po wykonaniu zadań, omawiamy z dziećmi ich pracę : czy są poprawnie wykonane, jakie błędy się w nich pojawiły. Kształci to uważną, kierowaną obserwację , spostrzegawczość , jak również nawyk samokontroli.
ZAJĘCIA KOŃCOWE
Na zakończenie przeprowadzamy krótkie ćwiczenia relaksacyjne np. „ptaszki” otrzepują piórka, „piłki” podskakują w takt piosenki, „płatki śniegu” wirują w różne strony na wietrze. Stosujemy zajęcia wyciszające i logopedyczne – oddechowe, usprawniające narządy mowy.
POMOCE DO ZAJĘĆ
1. Do zajęć wprowadzających :
- konkretne przedmioty związane z treścią piosenki,
- obrazek objaśniający treść piosenki.
2. Do ćwiczeń ruchowo – słuchowych:
- woreczki i wałeczki wypełnione ziarnem, kaszą, grochem,
- sznurki , gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, gazety,
- instrumenty muzyczne lub przedmioty , które mogą je zastąpić , np. plastykowe butelki, kubki i pokrywki z naciągniętą gumką recepturową.
3. Do ćwiczeń ruchowo – słuchowo – wzrokowych :
- wzór { figura lub litera} narysowany grubym mazakiem na kartce lub wykonany z materiału o wyrazistej fakturze { naszyty, wyklejony tasiemką lub sznurowadłem, dobrze wyczuwalny pod palcami},
- taca z kaszą manną,
- tabliczka { np. z gumy do zelowania butów, gumolitu}i kreda,
- arkusz papieru szarego , pakowego, kartka z bloku rysunkowego formatu A-4 oraz zeszyt czysty i zeszyt w linie powiększone i normalne,
- ...
monjab