2
METODYKA KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO
SYLABUS
Kierunek studiów – pedagogika w zakresie edukacji wczesnoszkolnej (z dodatkową specjalnością lub specjalizacją )
1. Istota i aspekty integralnego systemu nauczania początkowego.
2. Całościowość i holizm w edukacji a proces boloński – integracja, korelacja, synchronizacja, koordynacja, harmonia. Dziedziny wychowania, system nauczania integralnego a nauczanie wychowujące.
3. Odbicie teorii nauczania wielostronnego a lekcja tradycyjna (w tym ”uczyć jak uczyć się”)
4. Psychodydaktyczne podstawy nauczania czynnościowego - metody badania i wyznaczniki dojrzałości dziecka do uczenia się w szkole, rozwój procesów psychicznych dziecka w różnych formach aktywności (oraz w procesie uczenia się)
5. Dostosowanie procesu nauczania-uczenia się do rzeczywistych potrzeb oraz do możliwości poznawczych i wykonawczych dzieci (zakres różnic indywidualnych a realne możliwości stymulacji rozwoju psychoruchowego w aspekcie indywidualnej podatności dzieci na uczenie się organizowane przez dorosłych).
6. Swoboda i przymus w edukacji zintegrowanej.
7. Etapy kształtowania pojęć i umiejętności u dzieci (a ogniwa procesu dydaktycznego) - (np. wg Galperina, Dienesa, Brunera), aktywność i aktywizacja ucznia w procesie uczenia się — sytuacje zadaniowe, indywidualizacja, metodyka wprowadzania grafów
8. Zasady i etapy kształtowania elementarnych pojęć i umiejętności u dzieci w okresie wczesnoszkolnym
9. Metody i formy organizacyjne kształtowania pojęć i umiejętności dzieci w przedszkolu i w klasach I-III
10. Stymulowanie (a style kierowania) czynności poznawczych dziecka – z uwzględnieniem korekty i autokorekty (próby i błędy ucznia) językowych i innych kompetencji nauczyciela – wielopodmiotowość w edukacji.
11. Wielostronna aktywność i aktywizacja dziecka w edukacji wczesnoszkolnej i kulturalnej – istota, przejawy i determinanty.
12. Czynniki warunkujące rozwój człowieka (w tym główne przejawy aktywności).
13. Operacjonalizacja celów kształcenia i wychowania (rola zadań) - programy kształcenia a podręczniki szkolne i środki dydaktyczne - istota, dobór, sposoby stosowania.
14. Miejsce i zadania podręcznika w edukacji wczesnoszkolnej – kryteria oceny wartości i przydatności dydaktycznej wybranego podręcznika (lub jego fragmentu np. o tematyce przyrodniczej).
15. Zadania i sytuacje zadaniowe w rozwoju dziecka – typy, hierarchia czynności ucznia. Typy i funkcje zadań poznawczych, realizacyjnych i decyzyjnych.
16. Pedagogiczne wyznaczniki i wartości doboru oraz układu zadań poznawczych - współczesne wyzwania pedagogiki (antypedagogiki) pod adresem edukacji dziecka.
17. Rozumowanie dziecka a emocje. Kształtowanie odporności emocjonalnej dzieci na sytuacje wymagające wysiłku intelektualnego. Odporność emocjonalna dzieci i jej rozwój. Uczestnictwo w sytuacjach zadaniowych jako trudnych, a rozwiązywanie zadań (przeciążenia i blokady emocjonalne). Mechanizmy obronne u dziecka.
18. Cele i struktura treści edukacji elementarnej -podstawa programowa a programy kształcenia w klasach początkowych – kryteria doboru treści kształcenia, kryteria analizy wartości podręcznika dla ucznia i jego przydatności dydaktycznej (np. cele nauki języka i inicjacji literackiej, „liczebnik” a pojęcie rytmu w muzyce i malarstwie; „czasownik” w wypowiedzi słownej a ekspresja dziecka w muzyce i rysunku)
19. Rozwijanie czynności intelektualnych potrzebnych dzieciom do klasyfikowania i porządkowania rzeczywistości (segregowanie i opisywanie). Wspomaganie rozwoju czynności umysłowych dzieci w celu umożliwienia im przejścia na wyższy poziom klasyfikacji.
20. Indywidualizacja kształcenia a klasa szkolna (procesy zachodzące w klasie - dynamika przemian)
21. Zasady, metody i techniki diagnozowania dziecka w sytuacjach edukacyjnych – problemy dobrej diagnozy w cyklu zorganizowanego działania pedagogicznego nauczyciela
22. Zasady konstruowania scenariusza zajęć w klasie szkolnej oraz zajęć indywidualnych
23. Ewaluacja procesu kształcenia zintegrowanego w ramach modułu dnia – założenia odbywania hospitacji zajęć integrujących i konferencji metodycznych (pohospitacyjnych)
24. Przygotowanie nauczyciela do zajęć lekcyjnych – cykl zorganizowanego działania i inne wyznaczniki,
25. Strukturyzowanie wiedzy dziecka – relacje wewnątrzprzedmiotowe i międzyprzedmiotowe (np. porównywanie liczb, barw, rymów, melodii, bajek tematycznych)
26. Miejsce i rola zbiorów, funkcji i relacji w nauczaniu elementarnym – różnych przedmiotów
27. Poznawanie struktury a umiejętność samodzielnego rozwiązywania zadań przez dzieci
28. Hierarchia czynności ucznia w procesie rozwiązywania zadań – metody rozwiązywania i ich dobór.
29. Komunikacja interpersonalna a rozwój dziecka - rola doboru pytań i poleceń nauczyciela stawianych na lekcji (w tym emisja głosu, analiza wybranego scenariusza)
30. Psychofizjologiczne uwarunkowania nauki pisania i czytania, poziomy czytania, koncepcje elementarza, dobór i indywidualizacja tzw. kart pracy.
31. Metody nauki czytania i pisania – kryteria doboru (wyboru) w sytuacji dydaktycznej.
32. Metody pracy z tekstem, w tym z tekstem literackim (np. wierszem, z lekturą) w edukacji wczesnoszkolnej - podstawowe kategorie komunikacji literackiej.
33. Kształtowanie mowy oraz wypowiedzi ustnych i pisemnych (min. mechanizmy i fizjologia procesu mówienia; klasyfikacja głosek, formy prozatorskie, rola opowiadania w kształtowaniu języka i myślenia dziecka)- wzbogacanie sprawności językowej dziecka, jego słownictwa czynnego i biernego poprzez ćwiczenia słownikowe, frazeologiczne i syntaktyczne.
34. Rozwijanie czytelnictwa i samodzielności dzieci (np. prasa i przekłady dla dzieci) - formy pracy stosowane w edukacji językowo-literackiej.
35. Lektura w nauczaniu zintegrowanym (źródłem radości dziecka).
36. Rozwijanie umiejętności zauważania przez dzieci regularności i przenoszenia ich z jednej reprezentacji na drugą ( rytmy i transfery w edukacji dzieci). Rytm jako sposób rozszerzania kompetencji dziecka.
37. Wdrażanie do coraz sprawniejszego przechodzenia z jednej reprezentacji na drugą - problem transferu. Liczenie jako rytmiczne przyporządkowywanie gestów i liczebników do przeliczanych obiektów. Rytmy numeracji oraz układu pozycyjnego liczenia. Rytmizacja życia dziecka w przestrzeni: mierzenie krokami, zabawowe wypełnianie płaszczyzny figurami płaskimi, zabawowe wypełnianie przestrzeni figurami przestrzennymi przesunięcia, obroty i symetria w otoczeniu dziecka. Rytmiczna organizacja czasu: rytmy życia, przemienność dnia i nocy, pory roku, dni tygodnia itd.
38. Dochodzenie dziecka do odkrywania praw i formuł działania.
39. Kolejność wykonywania działań – metodyka kształtowania umiejętnego wykonywania obliczeń z użyciem nawiasów (lub bez) – np. zielone zadania.
40. Różne techniki i sposoby wykonywania czynności poznawczych – kryteria i swoboda wyboru w sytuacji zadaniowej ucznia.
41. Wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania dzieci umożliwiającego zrozumienie istoty mierzenia w różnych dziedzinach życia. Organizowanie dla dzieci doświadczeń w mierzeniu, wielorakie jednostki w pomiarze dziecięcym. Stopniowe przechodzenie do coraz dokładniejszego odmierzania dowolnie obraną jednostką oraz ustalania wielkości ciągłych, w tym w zakresie ustalania stałości długości, masy (tworzywa), płynów, ciężaru.
42. Kształtowanie pojęcia miary u dziecka (np. dag, kg) - pomiar danej wielkości (jednostki) - zagadnienie ciągłości w mierzeniu w świecie dzieci.
43. Środki dydaktyczne w procesie kształcenia i wychowania dziecka – rodzaje, funkcje, dobór, projektowanie i przydatność środków dydaktycznych (np. programy CD, plansze, loteryjki obrazkowe, ilustracje, ortogramy, kasety z nagraniami poezji i prozy) – wady i zalety wybranych obiektów
44. Modyfikowanie danego zadania w zależności od tego, jaką wiedzą dysponuje uczeń – twórczość dziecka (uzdolnionego czy z trudnościami w nauce)
45. Wykorzystywanie doświadczeń dziecka w jego nauce, organizowanie kontaktów ze środowiskiem a wzbogacanie doświadczeń uczniów klas początkowych. Metodyka obserwacji i wycieczek terenowych.
46. Rozwój i kształtowanie liczenia dziecięcego - aspekty liczby naturalnej, wybrane aspekty czterech działań arytmetycznych.
47. Rozwój inteligencji operacyjnej w sensie Piageta a rozwijanie czynności intelektualnych potrzebnych dzieciom do rozumienia aspektu kardynalnego i porządkowego liczby. Operacyjne rozumowanie dziecka na poziomie konkretnym a tzw. monograficzne opracowanie liczby.
48. Zabawy, gry i inne zadania nastawione na wspomaganie rozwoju rozumowania operacyjnego dzieci, w tym ustalania stałości liczby elementów w zbiorze w toku obserwowanych przekształceń oraz wyznaczania konsekwentnych serii.
49. Algorytmy dodawania i odejmowania pisemnego - przykłady w połączeniu z analizą podręczników o tematyce z różnych dziedzin nauczania dzieci.
50. Orientacja przestrzenna dziecka i sposoby jej kształtowania. Kształtowanie umiejętności spostrzegania siebie w otoczeniu różnych obiektów oraz obdarzania uwagą drugiej osoby. Wyrabianie własnego punktu widzenia w przestrzeni jako proces. Kształtowanie umiejętności przyjmowania punktu widzenia drugiej osoby (decentacja).
51. Rozwijanie umiejętności rozpatrywania przestrzeni z dowolnego punktu widzenia. Sposoby przybliżania dzieciom umów stosowanych przez dorosłych w określaniu przestrzeni ( znaki graficzne: kreski, figurki, strzałki, uproszczony rysunek itp.). Kształtowanie umiejętności orientowania się na kartce papieru.
52. Wprowadzanie dzieci w świat geometrii. Zabawa dziecka a figury geometryczne (płaskie i przestrzenne). Rola zabaw konstrukcyjnych w rozwoju wyobraźni przestrzennej dziecka. Wzbogacanie doświadczeń dzieci w posługiwaniu się figurami geometrycznymi ( posadzki, konstrukcje przestrzenne, modelowanie, rozmontowywanie itp.). Konstruowanie figur na tzw. geoplanie. Praktyczna realizacja konstrukcji koła, kwadratu, prostokąta i trójkąta.
53. Metodyka wprowadzania dzieci w świat abstrakcji (np. geometria, ułamki, rysunek, układanki, nuty).
54. Zasady wprowadzania wiadomości i technik plastycznych w nauczaniu zintegrowanym.
55. Etapy rozwoju i rozwijanie ekspresji plastycznej dziecka. Zasady ewaluacji i ekspozycji wytworów plastycznych dziecka.
56. Funkcje wczesnoszkolnej edukacji muzycznej. Ruch i muzyka w rozwoju i edukacji dzieci a systemy wychowania muzycznego (E. Gordona, C. Orffa, E.J. Dalcroze’a, Z. Kodaly’a).
57. Rozwijanie ekspresji muzycznej dziecka - etapy rozwoju, kryteria ewaluacji i prezentacji umiejętności muzycznych dziecka. Zdolności muzyczne dzieci a ich sukcesy w nauce.
58. Rozwijanie ekspresji technicznej dziecka - etapy rozwoju umiejętności manualnych, normy ewaluacji i prezentacji wytworów technicznych dziecka.
59. Ekspresja słowna – rola i rodzaje form scenicznych (w tym inscenizacje i improwizacje dziecka). Terapeutyczne funkcje edukacji językowo – literackiej dziecka.
60. Rozwijanie sprawności fizycznej i ekspresji ruchowej dziecka - etapy rozwoju, normy wartościowania sprawności fizycznych.
61. Miejsce, rola, funkcje i formy edukacji motoryczno – zdrowotnej dziecka w wieku wczesnoszkolnym, funkcje ćwiczeń śródlekcyjnych. Zajęcia ruchowe w trudnych warunkach.
62. Wdrażanie uczniów do samodzielnego podejmowania decyzji np. w odniesieniu do wyboru metody działania w sytuacji edukacyjnej. Wykonywanie (rozwiązywanie) zadań lub problemów a metody nauczania na lekcji (z uwzględnieniem ich doboru).
63. Aktywność pozalekcyjna dziecka – istota, funkcje i wyznaczniki tzw. pracy domowej ucznia. Zadania lekcyjne a zadania domowe (zjawisko korepetycji).
64. Dobór zadań do edukacji domowej – współpraca z rodzicami (zadania nauczyciela).
65. Integracja i korelacja treści kształcenia i wychowania - integracja edukacji szkolnej i edukacji kulturalnej (w tym regionalnej).
66. Wyrabianie samorządności uczniów w toku nauczania integrującego - istota, zasady rozwijania, formy organizacyjne. System nauczania integralnego a nauczanie wychowujące. Interakcje w klasie szkolnej i w szkole.
67. Sukcesy i sytuacje trudne uczniów - przyczyny i środki zaradcze. Specyficzne trudności w edukacji elementarnej np. przekroczenie progu dziesiątkowego - trudności a rozwiązania metodyczne.
68. Niepowodzenia szkolne - przyczyny, przykłady i interpretacje. Przyczyny niepowodzeń w uczeniu się dzieci - środki zaradcze, przykłady (także kliniczne).Niepowodzenia dydaktyczne, a trudności wychowawcze.
69. Zajęcia kompensacyjne – uwarunkowania i wyznaczniki ich skuteczności. Organizacja i metody „prowadzenia” dziecka w aspekcie indywidualizacji.
70. Rozpoznawanie i rozwijanie uzdolnień dzieci w okresie wczesnoszkolnym - indywidualizacja w procesie lekcyjnym i inne formy (np. konkursy).
71. Organizacja czynności uczniów ( i nauczyciela) w warunkach klas łączonych.
72. Wychowanie przez sztukę ( zakres i formy wychowania estetycznego) we współczesnej szkole – miejsce, rola i zadania nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej.
73. Terapeutyczne funkcje edukacji artystycznej w rozwoju dziecka.
74. Wdrażanie uczniów do samokontroli i samooceny oraz autokorekty.
75. Problematyka pomiaru skuteczności procesów kształcenia i wychowania.
76. Ocenianie w procesie kształcenia i wychowania – swoboda i przymus w szkole. Kontrowersje wokół oceniania w nauczaniu integralnym (m.in. w kontekście nagradzania i karania w szkolnym systemie dydaktyczno-wychowawczym ).
77. Projektowanie procesu poznawczego nastawionego na danego ucznia – określonej sytuacji dostosowanej do stanu ucznia (na podstawie obiektywnej diagnozy) – istota, determinanty i warunki skuteczności stosowanych zabiegów dydaktycznych.
78. Ewaluacja pracy nauczyciela klas początkowych - nauczyciel jako nowator i moderator w szkole ( program rozwoju w systemie awansu zawodowego)
79. Zagrożenia, przeciążenia i deprywacje w edukacji dziecka – zadania nauczyciela.
Źródła
a) (literatura orientacyjna - do wyboru przez studenta )
1. Awgulowa J., Świętek W., Inscenizacje w klasach I-IV, WSiP, Warszawa 1974.
2. Baczyńska H., Metodyka nauczania gramatyki w klasach I-III szkoły podstawowej, WSiP, Warszawa 1981.
3. Baluch A., Poezja współczesna w szkole podstawowej. Warszawa 1984.
4. Barnes D., Nauczyciel i uczniowie. Od porozumiewania się do kształcenia. Warszawa 1988.
5. Bąk P., Czytanie i recytacja w klasach początkowych. Warszawa 1983.
6. Bernacka D., Od słowa do działania. Przegląd współczesnych metod kształcenia . Warszawa 2001.
7. Bruner J., W poszukiwaniu teorii nauczania. PWN. Warszawa 1974.
8. Cackowska M. (red.), Integralny system nauczania początkowego. Wyd. ZNP. Kielce 1992.
9. Cackowska M., Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych. WSiP. Warszawa 1984.
10. Cackowska M., Rozwiązywanie zadań tekstowych w klasach I-III. Warszawa 1990.
11. Cackowska M., W poszukiwaniu koncepcji optymalnego elementarza. WSiP. Warszawa 1984.
12. Czajkowski J., Lewicka J., Zajęcia plastyczne z dziećmi klas początkowych. NK. Warszawa 1971.
13. Czelakowska D., Twórczość a kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym, „Impuls”, Kraków 1996.
14. Denek K. Cele i wartości edukacji szkolnej. Poznań – Toruń 1994.
15. Denek K., Kuźniak I., Projektowanie celów kształcenia w reformowanej szkole. Poznań 2001.
16. Drapeau Ch., Jak uczyć się szybko i skutecznie. KDC. Warszawa 2002.
17. Dudzikowa M. Wychowanie przez aktywne uczestnictwo. Warszawa 1987.
18. Duraj-Nowakowa K., Integrowanie edukacji wczesnoszkolnej, „Impuls”, Kraków 1998.
19. Dymara B.(red.), Świat marzeń dziecka. Impuls. Kraków 1999.
20. Filipiak E., Smolińska-Rębas H., Od Celestyna Freineta do edukacji zintegrowanej. Bydgoszcz 2000.
21. Galant J., Dostrzeganie i rozwiązywanie problemów w klasach początkowych. Warszawa 1987.
22. Galant J., Praca wychowawcza w klasach I-III. WSiP. Warszawa 1983.
23. Garbula-Orzechowska J., Edukacja historyczna w klasach początkowych. AKAPIT. Toruń 2004.
24. Gawdzik W., Ortografia i gramatyka na wesoło. Warszawa 1986.
25. Gnitecki J., Supernauczanie. Perspektywy nowej edukacji. Wyd. PTP. Poznań 1997.
26. Goriszowski W., Kowolik P., Zagadnienia dydaktyki plastyki w szkole podstawowej, WSiP, Kielce 1991.
27. Góralski A. (red.), Zadanie, metoda, rozwiązanie. Cz. 1 – 5. WNT. Warszawa 1976.
28. Gruszczyk - Kolczyńska E., Niepowodzenia w uczeniu się matematyki u dzieci z klas początkowych. Uniw. Śląski. Katowice: 1985.
29. Gruszczyk-Kolczyńska E., Dlaczego dzieci nie potrafią uczyć się matematyki. Warszawa 1989.
30. Gruszczyk-Kolczyńska E., Dziecięca matematyka. Warszawa 1999.
31. Grzesiak J.(red.), Edukacja i kultura. Kalisz 2002.
32. Grzesiak J., Konstruowanie i dobór zadań matematycznych w klasach początkowych. Koszalin 1984.
33. Grzesiak J., Podstawy nauczania początkowego matematyki w zadaniach. Kalisz 1999.
34. Hemmerlin...
laremi