Wiek poniemowlęcy.doc

Wiek poniemowlęcy – jak rozpoznać potencjał dziecka?

- okres wczesnego dzieciństwa -2 i 3 rok życia – dziecko zaczyna wykazywać się własną autonomiczną wolą

-  faza poniemowlęca – drugie narodziny, następuje psychologiczne oddzielenie dziecka od opiekunów, dziecko staje się autonomiczną jednostką,

- kształtującej się autonomii sprzyjają nowe umiejętności dziecka: mowa, sprawność w poruszaniu się, wzrastająca zdolność  samokontroli – wszystko to pozwala mu panować w większym stopniu nad sobą i otoczeniem, zaczyna demonstrować swoją potrzebę samodzielności

- dostępność świata znacznie się rozszerza – związane jest to z rozwojem nowych kompetencji: zdolność poruszania się w pozycji pionowej, większe skoordynowanie, precyzja ruchów, porozumowanie się za pomocą mowy

- podstawowy aspekt rozwoju wczesnego dzieciństwa – proces indywidualizacji, na który składa się rozwój poczucia własnej odrębności, poczucia autonomii i samokontroli

- mały człowiek wkracza w nowe, nieznane obszary, spotyka nowych ludzi, uczestniczy w nowych sytuacjach – to skomplikowanie świata musi zostać uporządkowane za pomocą jasnych i zrozumiałych reguł – reguły porządkujące dziecięcy świat nie są tylko wymogiem społecznym, ale także potrzebą samego dziecka

Potencja wczesnego dzieciństwa – rozszerzanie się własnych umiejętności

·         Coraz sprawniejsze poruszanie się

- szybko zwiększający się wzrost dziecka

- rozwój układu kostnego i mięśniowego pozwala na przyjęcie postawy pionowej

- zdolność poruszania się w pozycji pionowej zwiększa dostępność świata, dziecko może już teraz samodzielnie docierać do interesujących je ludzi i przedmiotów

- dzieci w tym wieku to pełni pasji odkrywcy, chcący poznać wszystko to, co przyciągnie ich uwagę

- u różnych dzieci można zaobserwować podobną ogólną sekwencję etapów rozwoju motorycznego, jednak pomiędzy poszczególnymi jednostkami występują znaczne różnice w szybkości pojawiania się  i długości trwania poszczególnych etapów

·         Coraz sprawniejsze posługiwanie się przedmiotami – eksplorowanie i manipulowanie

- dziecko chce bowiem dotknąć tego, co spostrzeże, a za każdym spostrzeżeniem nieodłącznie podąża działanie – obie te funkcje stanowią nierozdzielną całość – sensomotoryczną jedność

- mały człowiek nabywa wiedze o przedmiotach poprzez manipulowanie nimi, a obserwując dorosłych i bawiąc się z nimi różnymi przedmiotami, dowiaduje się , jak używa się poszczególnych rzeczy

- 2 r. ż – dziecko uczy się dostrajać swoje ruchy do wielkości, kształtu i oddalenia przedmiotów, ruchy nabierają precyzji i stają się dostosowane do funkcji przedmiotów – manipulacja specyficzna – jej przejawem jest to, że dziecko przestaje brać do ust każdy przedmiot

- manipulując przedmiotami dziecko osiąga również coraz większą sprawność manualną

- 3 r. ż – dziecko zainteresowane jest nowymi formami aktywności, podejmuje pierwsze próby rysowania, malowania, lepienia z plasteliny

- dziecko potrzebuje jak największej swobody, ale też reguł, które chronią je przed skutkami niekontrolowanej przez nie chęci nieograniczonego korzystania ze swoich nowo opanowanych umiejętności

- przedmiotem zainteresowania dwu-, trzylatka zależy od tego, co znajduje się w jego otoczeniu, zatem formy aktywności dziecka, to, jakie zna przedmioty, czym potrafi się bawić, zależy od jego opiekunów, od tego, czym je zainteresują, jakie przedmioty umieszczą w jego najbliższym otoczeniu, w jakie miejsca je zabiorą, na co zwrócą uwagę

- funkcjonowanie we wczesnym dzieciństwie cechuje się dużą zmiennością, dziecko nie jest w stanie długo skupić się na jednej rzeczy

- podstawą badawczej aktywności małego dziecka są dobre relacje emocjonalne z opiekunem, poczucie bezpieczeństwa i zaufanie

·         Świadomość własnej odrębności

- 2 r. ż. - pierwsze przejawy świadomości własnego Ja: rozpoznawanie swojego odbicia w lustrze, rozpoznawanie siebie na zdjęciach, używanie zaimka osobowego „ja”

- poczucie własności, tendencja do posiadania, zaczynają określać rzeczy jako własne, zastrzegają sobie wyłączność na ich używanie

·         Coraz lepsze komunikowanie się z otoczeniem – rozwój mowy

- rozwój mowy to jeden z najważniejszych obszarów rozwoju w okresie wczesnego dzieciństwa

Tendencje w rozwoju mowy

- tendencja do formułowania wypowiedzi coraz dłuższej, coraz poprawniejszej pod względem gramatycznym i coraz mniej zniekształconej fonetycznie

- eksplozja nazywania, czyli gwałtowne powiększenie zasobu słownictwa, następuje zwykle po przekroczeniu progu 50 słów, co pojawia się pomiędzy 16 a 24 miesiącem – nowo poznane wyrazy są używane w różnych kontekstach, nie tylko w tym, w którym zostały przyswojone

- nim dziecko opanuje umiejętność łączenia dwóch słów pojawiają się kombinacje słów i gestów, czyli holofrazy

Funkcje mowy

- wraz z opanowaniem mowy:

·         w świadomości dziecka tworzy się uporządkowany obraz świata, dziecko odkrywa, że wszystkie elementy otoczenia mają swoje nazwy

- dla dziecka słowa nie oddzielają się jeszcze od oznaczanych nimi przedmiotów, nie potrafi różnymi słowami nazwać tej samej rzeczy

·         zmiana charakteru stosunków dziecka z otoczeniem, mowa rozluźnia sensomotoryczną jedność i ograniczenie dziecka przez sytuację, gdy dziecko zaczyna mówić wyzwala się spod ścisłej władzy sytuacji, nazywając przedmioty, to ono wybiera je spośród innych, wyróżnia te, którymi będzie się zajmowało

·         znacznie precyzyjniejsze wyrażanie własnych potrzeb i oczekiwań, lub swego nastawienia wobec otoczenia (ekspresywna funkcja mowy), skuteczniejsze wpływanie na zachowanie innych ludzi (f. impresywna)

·         mowa – istotnym środkiem kontroli społecznej, koordynowanie własnych działań z innymi, podejmowanie współpracy

·         prowadzi do rozwoju myślenia werbalnego, które jest mową uzewnętrznioną, inteligencja dziecka coraz bardziej zaczyna opierać się na myśleniu, aktywności wyobrażeniowej i symbolicznej

Rola najbliższego otoczenia

- dzieci, których rodzice dużo do nich mówią, czytają im i używają urozmaiconego słownictwa, szybciej zaczynają mówić, ich słownik jest bogatszy, są lepiej przygotowani do nauki czytania i pisania

- znaczenie ma dominujący w rodzinie styl komunikacji, który można scharakteryzować jako otwarty lub zamknięty – w rodzinach o zamkniętym stylu – odpowiedzi „tak” lub „nie”, w rodzinach o otwartym stylu – pytania traktuje się jako okazję do rozwinięcia wypowiedzi i zachęcenia dziecka do dialogu

·         UCZENIE SIĘ SPONTANICZNE I NAŚLADOWNICTWO

- dziecko uczy się w każdych okolicznościach, mimowolnie

- rolą opiekuna jest wykorzystywanie okoliczności, stwarzanie sytuacji do poznawania świata, zachęcanie dziecka do zainteresowania otoczeniem, ale to, czym ostatecznie się zainteresuje zależy od samego dziecka

- podstawowy sposób uczenia to naśladownictwo, dziecko imituje obserwowane zachowania dorosłego: rodziców, starszego rodzeństwa

- dziecko przyjmuje dobre, ale także złe wzorce, ważne dla niego osoby są wzorami do naśladowania, dawcami norm

- dzieci uczą się poprzez to, co obserwują, w czym uczestniczą, przykład silniej na nie oddziałuje niż słowa, które słyszą

- dzieci zainteresowane są głównie samym działaniem, a nie jego rezultatem, mogą szybko porzucać jedną czynność na rzecz drugiej

- zabawy typowe dla tego okresu, to zabawy „na serio”, natomiast zabawy „na niby” – okres przedszkolny

·         STOPNIOWE ROZSZERZANIE SIĘ DZIECIĘCEGO ŚWIATA

- rolą opiekunów jest stwarzanie różnorodnych okazji do poznawania świata społecznego, świata kultury, świata natury

Kontakty z innymi dziećmi

Zarówno rodzice jak i rówieśnicy odgrywają ważne, ale różne role w życiu dziecka, których celem jest  zaspokojenie odmiennych potrzeb małego dziecka

W drugim roku życia pojawia się zabawa równoległa (dzieci bawią się osobnymi zabawkami ale siedząc obok siebie), nie współdziałają, ale są sobą bardzo zainteresowane, przyglądają się sobie, obserwują swoje działanie. Od 18 miesiąca można zaobserwować naśladowanie działań innego dziecka bawiącego się obok i chęć bawienia się tymi samymi zabawkami.

Dziecko w okresie poniemowlęcym nie umie współdziałać z innymi, ale jeśli chcemy aby później rozwinęło taką umiejętność, to już teraz powinno się  stwarzać mu okazję do przebywania w miejscu dziecięcych zabaw (park, piaskownica itd.) Poprzez przebywanie w takich miejscach dziecko będzie mogło obserwować inne dzieci, przysłuchiwać się im, to prawdopodobnie szybciej będzie gotowe do podjęcia wspólnej zabawy.

Gotowość do nawiązywania relacji rówieśniczych oraz ich rozwijania jest warunkowana zarówno bezpośrednim jak i pośrednim wpływem relacji z dorosłymi opiekunami

KONTAKTY Z DOROSŁYMI

Rolą opiekunów jest stwarzanie okazji do licznych kontaktów z innymi dorosłymi ludźmi. Dzięki obcowaniu z ludźmi w różnorodnych sytuacjach dziecko uczy się społecznych norm zachowań. Psychologowie wskazują na szczególne znaczenie dla rozwoju dzieci ich kontaktów z dziadkami. Najmłodsi członkowie rodziny wiele zyskują dzięki kontaktom z najstarszymi.

KONTAKT Z NATURĄ

Łąka, park, las to środowisko gdzie młody człowiek może doskonalić poruszanie się,  zdolność obserwacji. Zwierzęta również są bardzo ważnym elementem w dziecięcym świecie. W opiekowaniu się zwierzętami można dostrzec chęć troszczenia się o istoty w jakiś sposób słabsze, zależne od nas, za które jesteśmy odpowiedzialni.

KONTAKT Z KULTURĄ

Dzieci dwu-, trzyletnie zaczynają aktywnie oglądać, mają już określone preferencje, aktywnie słuchać nagranych audycji  bajek czy piosenek. Rolą dorosłego jest uczenie mądrego korzystania z tego bogactwa, wyznaczanie granic. To rodzic powinien otwierać przed dzieckiem świat kultury i towarzyszyć mu na początku tej drogi. Kontakty i współdziałanie z innymi ludźmi  pozwalają dziecku odnieść korzyści z korzystania z dorobku kultury, w której żyje.

Samodzielność i samokontrola

Rolą opiekuna nie jest usuwanie wszystkich przeszkód pojawiających się na drodze małego dziecka, ale raczej pozwolenie, aby dziecko, pod czujnym okiem dorosłego, samodzielnie mogło zmagać się z przeszkodami, by mogło czerpać satysfakcję z własnej samodzielności. Trzeba nauczyć dziecko jak radzić sobie w trudnych sytuacjach. Dzieci które są we wczesnym dzieciństwie przyzwyczajone do wszechobecnego i zawsze dostępnego rodzicielskiego wyręczania i pomocy są narażone w dalszym życiu na poczucie bezradności.

Wspomaganie samodzielności to stopniowe zmniejszanie pomocy udzielanej przez dorosłego, nie zaś nagłe pozostawienie dzieci samych sobie, gdy uznamy, że już powinny potrzebować naszego wsparcia. Potrzeba niezależności oraz potzreba bezpieczeństwa i bliskości, choć pozornie przeciwstawne, tak naprawdę ściśle się ze sobą splatają.

CZYNNOŚCI SAMOOBSŁUGOWE

W codziennych czynnościach niemowlak był wyręczany przez opiekunów całkowicie, a później w coraz mniejszym stopniu, dwu-, trzylatek zaczyna wykonywać samodzielnie. Uzyskanie kontroli nad własnym działaniem to kluczowe osiągnięcie w omawianej fazie rozwoju, osiągane dzięki opiekunom, którzy przekazują dziecku społecznie akceptowane wzory zachowania się i cierpliwie pomagają w ich opanowaniu

TRENING CZYSTOŚCI przebiegający bez nadmiernych napięć, w atmosferze spokoju i wyrozumiałości, prowadzi do umocnienia w dziecku jego poczucia autonomii oraz poczucia własnej wartości

Gdy dziecko ma możliwość podejmowania decyzji, a dorośli szanują jego wybory, dzięki doświadczeniom, które są jego udziałem w tej fazie życia może zdobyć umiejętności podejmowania decyzji oraz dokonywania wyborów trafnych dla siebie i innych. Dokonując wyborów, dziecko uczy się odpowiedzialności, ponoszenia konsekwencji podjętych decyzji,że nie można mieć wszytskiego w jednej chwili na to, co się z nim dzieje)

Jeśli natomiast stawiamy dziecko w sytuacjach pozornych wyborów (kiedy akceptujemy jego secyzję tylko wtedy, gdy pokrywa się z naszą, to uczymy je, że nie ma ono realnego wpływu

Rolą rodziców jest to aby dziecko było samodzielne, niezależne,  potrafiło radzić sobie w różnych sytuacjach, wspieranie rodzącej się indywidualności dziecka

Modele wychowania

1.      Model pozostawienia zupełnej swobody:

-        Dorośli powinni unikać wszelkiego wpływa na całkowicie naturalny i spontaniczny proces rozwoju dziecka

-        Opiekunowie mają Tworzyć  atmosferę, w której dziecko będzie rozwijało się zgodnie ze swoją naturą

-        Aktywniejsze oddziaływanie w procesie socjalizacji  mogłoby niekorzystnie wpłynąć na rozwój dziecka i zakłócić ujawnianie się jego wrodzonych możliwości

-        Model ten Kształtuje ludzi którzy mają poczucie nieograniczonej autonomii, dla których własne potzrby i pragnienia są najważniejszą z wartości

-        Ludzie wychowani na tym modelu mają problem z zaakceptowanym obowiązujących reguł społecznych, które mogą być przez nich odczuwane jako ograniczające ich swobodę

2.      Model lepienia z gliny

-        Dziecko przychodzi na świat i podlega formowaniu przez opiekunów, zgodnie z przyjętymi przez nich założeniami.

-        Dziecko jest bierny odbiorcą bodźców pochodzących od innych ludzi, a skutki socjalizacji wiążą się z naturą stymulacji i sposobem jej dostarczania.

-        Nie ma tu miejsca na dziecięcą autonomię, a wszelkie jej przejawy są ograniczane

-        Model ten kształtuje osoby zależne od otoczenia, mające trudności z formułowaniem i wyrażaniem własnych opinii, podejmowaniem niezależnych decyzji

3.      Model konfliktowy: (najczęściej akceptowany społecznie)

-        Dzieci są aktywne – od urodzenia wyposażone są w skłonności do reagowania, ale w sposób przeciwstawny do wymagań społeczeństwa, co musi prowadzić do konfliktu z opiekunami.

-        Zadaniem opiekunów jest zmuszenie dziecka do porzucenia jego egoistycznych preferencji i przyjęcia zachowań, które są niezgodne z jego naturą ale preferowane przez dorosłych. Dziecko i opiekun mają odmienne cele.

-        Dorosły rozwiązuje konflikty poprzez narzucenie swej woli

-        Dziecko poddane modelowi konfliktowemu może mieć poczucie konieczności walki o swoje prawa oraz przekonanie, że świat opiera się na rywalizacji

4.      Model socjalizacji oparty na wzajemności

-        Dzieci uczą się bycia równorzędnym partnerem w interacjach z innymi

-        Zachowują poczucie poszanowania dla siebie i innych ludzi

-        Uczy się koordynować własną wolę z wolną innych ludzi

Wprowadzanie reguł w życie dziecka ma dwie zasadnicze funkcje:

·         Ułatwiają wdpółistnienie z innymi (dzieci będą zachowywały się zgodnie z przyjętymi w danej kulturze normami)

·         Reguły są potrzebne dzieciom dla nich samych by czynić świat miejscem bezpiecznym, uporządkowanym, zrozumiałym

Reguły stanowią dla dzieci pomoc w trudnym procesie opanowania własnej impulsywności, silnych pobudek i chęci. Reguły wprowadzane przez rodziców powinny być czytelne, janse i konsekwentnie przestrzegane

Pozytywne skutki wstydu:

1.      Wstyd jest sygnałem społecznej nieadekwatności własnych zachowań, pomaga odróżnić zachowania adekwatne od nieadekwatnych

2.      Wstyd stanowi sygnał do podjęciarefleksji nad wlasnym zachowaniem a w jej efekcie – do zmiany zachowania

3.      Chęć uniknięcia antycypowanych doświadczeń wstydu prowadzi do prezentowania zachowań adekwatnych i uzyskania  dzięki temu akceptacji otoczenia

4.      Wstyd prowadzi do rozwoju sumienia, ponieważ budzące wstyd reakcjeopiekunów internalizują się, stają się wewnętrznymi standardami postępowania dziecka w przyszłości.