GLEBOZNAWSTWO – WYKŁAD 10 – 14.12.2009
GLEBOZNAWSTWO SZCZEGÓŁOWE
Początek procesów glebowych rozpoczyna się od przemian skały macierzystej. Na to nakładają się czynniki:
· wietrzenia,
· oddziaływania organizmów niższych i wyższych oraz zwierz,
· warunki klimatyczne,
· ukształtowanie terenu,
· stosunki wodne (hydrologia gleb)
· wpływ człowieka (nawożenie, zanieczyszczenia).
Powstawanie gleby zależy od charakteru skały (od jej budowy, struktury).
GLEBA jest to powierzchniowa, zwietrzała warstwa litosfery, ożywiona przez procesy biologiczne, zdolna do zaspokojenia potrzeb wodnych i pokarmowych roślin.
ROLA to wierzchnie poziomy gleby, które poddane są działaniu narzędzi uprawowych.
GRUNT – nazwa używana do charakterystyki całości lub części posiadanej przez rolnika powierzchni. Wyraża ona głównie sposób użytkowania, np. grunty orne, grunty pod lasami i inne. Często rolnicy używają zamiast pojęcia grunt – nazwy ziemia.
ZIEMIA – w ogrodnictwie nazwa ta stosowana jest do określenia jednorodnego lub skomponowanego z wielu składników podłoża, służącego do uprawy określonych roślin, np. ziemia kompostowa, wrzosowa, liściowa i inne.
PODŁOŻE – w gleboznawstwie to warstwa podścielająca w glebach niecałkowitych. W ogrodnictwie, pojęcia to stosowane jest do określenia środowiska rozwoju podziemnych części roślin.
Gleba całkowita – to gleba, która do 150 cm wytworzona jest z jednej skały macierzystej.
Gleba niecałkowita – to gleba, która na głębokość 150 cm zbudowana jest z więcej niż z jednej skały macierzystej.
W glebach mineralnych i mineralno-organicznych wyróżnia się następujące poziomy główne:
O – poziom organiczny próchnic nakładowych i organicznych
A - poziom próchniczny
E - poziom wymywania
B - poziom wzbogacania
C - poziom skały macierzystej
G - p glejowy
P - poz bagienny gleb org
D - podłoże mineralne GL org
M - p murszowy GL org
R - podłoże skalne (lita skała)
Elementarne (typologiczne) procesy glebotwórcze
Proces inicjalny zachodzący z udziałem pionierskich zbiorowisk drobnoustrojów, mchów, porostów itp. Powoduje powstanie gleb prymitywnych, np. litosoli, regosoli.
W jego wyniku kształtuje się słabo zaznaczony poziom akumulacji próchnicy.
Proces darniowy jest uwarunkowany bytowaniem trawiastej roślinności, która tworzy gęstą sieć korzeni, kłączy w górnym poziomie gleby oraz przyczynia się do rozluźnienia masy glebowej i uformowania struktury drobnoagregatowej.
W jego wyniku w wierzchniej części profilu glebowego powstaje wyraźnie wykształcony poziom próchniczny.
Proces brunatnienia jest właściwy aktywnym biologicznie glebom wielogatunkowym lasów liściastych.
Polega on na rozkładzie pierwotnym krzemianów (biotyta, oliwinu, piroksenów, amfibioli itp.) z wydzieleniem zawartego w nich żelaza, które w postaci nierozpuszczalnych wodorotlenków i kompleksów z kwasami próchnicznymi osadza się na powierzchni ziaren mineralnych, nadając glebie charakterystyczną brunatną barwę. Tworzy poziom brunatnienia.
Proces płowienia polega na wypłukiwaniu nie rozłożonych minerałów wysokodyspersyjnych (iłu koloidalnego) z górnych poziomów gleby i osadzaniu ich głębiej w tzw. eksturalnym poziomie wmywania.
Proces bielicowania polega na selektywnym wypłukiwaniu w głąb profilu gleby produktów rozkładu minerałów gleb i substancji organicznych.
Przemieszczaniu ulegają przede wszystkim tlenki żelaza i glinu w postaci kompleksowych związków z substancjami humusowymi np. kwasami fulwowymi.
Dzięki temu występujący pod poziomem akumulacyjnym tzw. poziom eluwialny ulega charakterystycznemu wybieleniu, a wzbogacany w wymywane składniki, leżący poniżej poziom iluwialny uzyskuje barwę rdzawą lub ciemnobrunatną i zostaje w mniejszym bądź większym stopniu scementowany. Wzbogacony, silnie scementowany poziom nazywa się orsztynem.
Bielicowanie przebiega najbardziej typowo w piaszczystych, ubogich i kwaśnych, biologicznie mało aktywnych glebach leśnych, głównie lasów iglastych.
Proces glejowy polega na redukcji różnych związków mineralnych głównie Fe i Mn z udziałem anaerobowych drobnoustrojów.
Gleby lub oglejone poziomy glebowe mają charakterystyczne, niebiesko zielonkawe zabarwienie, które pochodzi od związków żelaza zredukowanego do form dwuwartościowych.
Związki żelaza i manganu w wyniku redukcji stają się bardziej rozpuszczalne i dlatego mogą być przemieszczane z wodą.
Proces glejowy przebiega najczęściej w poziomach nadmiernie wilgotnych, a więc o ograniczonej ilości powietrza.
Procesy torfienia to złożony proces powolnych przemian chemicznych i strukturalnych jakim, przy zahamowanej mineralizacji i humifikacji, podlegają szczątki roślin bagiennych w warunkach stałego nadmiernego uwilgotnienia i braku dostępu powietrza.
Produkty tego procesu tworzą poziomy (warstwy) torfowe. Zależnie od składu chemicznego wód podtapiających torfowiska i składu roślinności torfotwórczej powstają następujące gleby torfowe: eutroficzne torfowisk niskich, mezotroficzne torfowisk przejściowych i oligotroficzne torfowisk wysokich.
Proces murszenia następuje po odwodnieniu torfowiska. Jest to złożony proces biochemiczny, który
prowadzi do mineralizacji do humifikacji i częściowej mineralizacji masy torfowej.
rotheden