wyk-ady.doc

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

Literatura:

1.      Wojcieszke B. - ,, Człowiek wśród ludzi”,

2.      Cialdini R. - ,, Wywieranie wpływu na ludzi” (rozdział 1-6)

3.      Moscovici S. – ,, Psychologia społeczna w relacji ja – inni” ( rozdziały 3, 4, 5)

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA – bada to co dzieje się w sercach i umysłach ludzi i to w jaki sposób uczucia, myśli bądź zachowania są wywołane przez innych ludzi. Psychologia społeczna to naukowe badanie w jaki sposób rzeczywista bądź wyobrażona obecność innych ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, emocje i zachowanie.

Psychologia społeczna a socjologia:

Socjologia bada zachowania całych społeczeństw, a psychologia bada zachowania określonej jednostki.

Psychologia społeczna bada wpływ społeczny. Wpływ ten jest bardzo silny i nierzadko dominuje różnice indywidualne w ludziach, które determinują nasze zachowanie. Należy unikać w związku z tym podstawowego błędu atrybucji, który jest tendencją do wyjaśniania zachowania swojego i innych ludzi poprzez cechy osobowości przy niedocenianiu siły wpływu społecznego.

Choć ludzkie zachowania są bardzo złożone i nie są mechaniczne, to osobiste zachowania i przekonania dotyczące świata są zakorzenione w dwóch podstawowych motywach:

·         podtrzymywanie pozytywnej samooceny,

·         pragnienie tworzenia adekwatnego obrazu siebie i świata społecznego.

TEMAT: Metody badawcze stosowane w psychologii społecznej.

W psychologii społecznej bada się:

·         zachowania ludzi,

·         wpływ,

·         motyw działania,

·         stosunki międzyludzkie.

Punktem wyjścia do badań jest jakaś idea, pomysł, hipoteza.

Hipotezy badawcze pochodzą z różnych źródeł:

·         wcześniejsze teorie,

·         badania psychologiczne,

·         osobiste doświadczenia.

METODY BADAWCZE

1.      Metoda obserwacyjna – to technika, w której badacz obserwuje ludzi i systematycznie rejestruje pomiar ich zachowań. Może on badać bezpośrednio lub za pośrednictwem, np. kamery. Na początku przygotować należy arkusz obserwacyjny, zawierający interesujące nas elementy.

Wyróżniamy:

a)      obserwacja systematyczna – forma metody obserwacyjnej, w której obserwatorem jest wyszkolony badacz, który szukając odpowiedzi na pytania dotyczące natury określonych zjawisk społecznych obserwuje je i koduje według zbioru wcześniej przygotowanych kryteriów, np. szukanie odpowiedzi na pytanie: czy pogoda wpływa na nasz nastrój?

b)     obserwacja uczestnicząca – polega na tym, że obserwator wchodzi w interakcje z osobami, które obserwuje, jednak stara się nie wpływać na przebieg interakcji, np. prowadzenie zajęć z osobami niepełnosprawnymi;

c)      analiza archiwalna – polega na tym, że badacz obserwuje zachowania społeczne nagromadzone w danej kulturze, analizując dokumenty, literaturę, prasę.

Wady metody obserwacyjnej:

·         niektóre rodzaje zachowań są trudne do zaobserwowania, bo zdarzają się dość rzadko, zdarzają się kiedy człowiek jest w samotności,

·         jest ona ograniczona do konkretnej grupy ludzi w konkretnej sytuacji (trudno generować wyniki badań do większej zbiorowości).

2.      Metoda korelacyjna – metoda, w której mierzy się systematycznie dwie zmienne lub ich większą liczbę i oszacowuje się relację między nimi.

·         zmienna – element, który badamy ( zmienna może być wiek, płeć, motywacja,       postawa, komponent postawy, stan cywilny).

·         stosujemy ją, kiedy chcemy sprawdzić czy istnieje związek między interesującymi nas zmiennymi, np. relacja między agresja dzieci, a czasem spędzanym przez nie przed telewizorem,

·         dane biorą się z obserwacji, pomiarów,

·         relacje są analizowane poprzez wyliczanie korelacji miedzy zmiennymi. Po obliczeniu korelacji jeśli otrzymujemy wartość dodatnią to uzyskujemy korelacje dodatnią – wzrost wartości 1 zmiennej oznacza wzrost wartości drugiej zmiennej, np. wzrost masy ciała wraz ze wzrostem ilości spożywanych słodyczy,

·         korelacja ujemna – wzrost wartości 1 zmiennej oznacza jednocześnie zmniejszenie wartości 2 zmiennej, np. więcej ćwiczeń – mniejsza waga,

·         brak korelacji – brak związku między zmiennymi, wartość 0,

·         im bliżej 1 dodatniej (+1) i 1 ujemnej (-1) tym większa korelacja.

Pomiary mają wiele zalet:

·         dają możliwość wyodrębniania i badania gryp reprezentatywnych dla populacji, dzięki czemu możemy badać grupy reprezentatywne dla populacji (stosowany dobór losowy),

·         korelacja nie implikuje przyczynowości.

3.      Metoda eksperymentalna – metoda badania relacji przyczynowo – skutkowych, gdzie badacz losowo przydziela uczestników eksperymentu do różnych sytuacji i upewnia się, że sytuacje te są identyczne pod wszystkimi względami z wyjątkiem jednego zdefiniowanego przez zmienną niezależną.

·         zmienna niezależna – ta, która niezależny od niczego, wpływa na zmienna zależną, która jest uzależniona od wpływu zmiennej niezależnej),

·         przykład: zmienna, czyli liczba widzów, o której badacz myśli, że jest przyczyną interesującego go zachowania, np. udzielenie pomocy komuś, jest kontrolowana przez eksperymentatorów w taki sposób, że jedni uczestnicy badań są poddawani działaniu 1 formy tej zmiennej (są jedynymi świadkami jakiegoś wypadku), na innych zaś uczestników eksperymentu oddziałuje inna jej forma ( są świadkami wypadku z większą grupą ludzi);

·         zmienna niezależna jest zmienną, która badacz manipuluje, by sprawdzić czy ma wpływ na inną zmienną,

·         zmienna zależna to ta, którą badacz mierzy po to, by zmierzyć, czy wpływa na nią zmienna niezależna.

Trafność wewnętrzna w eksperymentach – polega na tym, że badacz upewnia się, że nic więcej poza zmienną niezależną nie może wpływać na zmienną zależną. Sprzyja jej dobór losowy.

Trafność zewnętrzna – to możliwość generalizacji eksperymentów psychologicznych na sytuacje z codziennego życia. Musi być zachowany realizm sytuacyjny, czyli te sytuacje eksperymentu powinny być podobne do sytuacji z życia codziennego. By móc generalizować konieczne jest także zachowanie realizmu psychologicznego, czyli procesy psychiczne, które są kontrolowane w eksperymencie powinny być podobne do procesów psychicznych pojawiających się w życiu codziennym. By to uzyskać stosuje się instrukcję maskującą            ( badanym mówi się w jakim celu ich się bada, jednak w rzeczywistości powód badania, eksperymentu jest zupełnie inny)

Generalizacja jest ściśle związana z doborem losowym.

Problemy etyczne w badaniach psychologicznych:

·         ludzie biorący udział w badaniach psychologicznych muszą być o tym poinformowani i muszą wyrazić na nie zgodę,

·         stosując instrukcję maskującą należy przeprowadzić sesją wyjaśniającą,

·         zadbanie o psychikę człowieka biorącego udział w eksperymencie,

·         dane zachowujemy w tajemnicy.

TEMAT: Poznawanie otoczenia społecznego.

Poznanie społeczne – to sposób, w jaki ludzie myślą o sobie samym i świecie społecznym, czyli jak selekcjonują, interpretują i wykorzystują informacje społeczne w wydawaniu sądów i podejmowaniu decyzji.

Metoda oszczędności poznawczej – polega na tym, że stosujemy uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pozwalają na szybka reakcję i szybkie podjęcie decyzji.

Co wpływa na poznawanie otoczenia społecznego?

1.      Schematy poznawcze – są to zorganizowane struktury wiedzy w naszych głowach, za pomocą których ludzie organizują swoją wiedzę o świecie według pewnych tematów;

Wojciszke – schematy poznawcze to organizacja naszych uprzednich doświadczeń związanych z jakimś rodzajem zdarzeń, obiektów czy osób.

Cechy schematów poznawczych:

- zawierają nie wszystkie cechy danego zdarzenia, ale obejmują wiedzę ogólną,

- działają jak filtry, tzn. że odsiewają informację sprzeczną z dominującym schematem,

- mają charakter rekonstrukcyjny,

- mają one różną dostępność, czyli łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite idee,

# efekt wzbudzania schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających – powoduje, że ostatnie doświadczenia aktywizują schematy, które ludzie wykorzystują do wyjaśnienia niejednoznacznych sytuacji;

# efekt pierwszeństwa – w pewnych okolicznościach ludzie będą interpretować pewne fakty jako zgodne z własnymi schematami schematami i oczekiwaniami;

- działają one zgodnie z efektem samospełniającego się proroctwa, czyli zjawiska polegającego na tym, że ludzie mają określone oczekiwania dotyczące danej osoby, co wpływa na ich postępowanie względem tej osoby i powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich wyjściowym oczekiwaniem.

2.      Heurystyki wydawania sądów – to tzw. reguły czy uproszczenia myślowe, którymi kierują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektowny.

Wyróżniamy:

a)      heurystyki dostępności – odnoszą się do wydawania sądów na podstawie tego, jak łatwo jest nam przywołać na myśl ich przykłady czy egzemplarze, np. usiłowanie odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób więcej ludzi ginie – w wyniku morderstw czy samobójstw,

b)     heurystyki reprezentatywności – klasyfikowanie rzeczy na podstawie tego, jak bardzo są podobne do typowego przypadku, czyli typowe dla grupy,

c)      heurystyki zakotwiczenia – polega na tym, że  oceniając jakąś wartość liczbową bierzemy za punkt wyjścia łatwo dostępną liczbę a następnie modyfikujemy ją stosownie do kontekstu swojej wiedzy.

4.      Atrybucje – określenie sposobu w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny swego zachowania oraz zachowania innych ludzi.

a)      teoria atrybucji Fritza Heidera – jeśli chcemy wyjaśnić przyczyny zachowania ludzi, możemy czynić zarówno atrybucje wewnętrzne i atrybucje zewnętrzne.

Atrybucja wewnętrzna jest to wnioskowanie, że ktoś zachowuje się w określony sposób ze względu na swoje cechy osobowościowe ( charakter, postawy).

Atrybucja zewnętrzna to wnioskowanie, że ktoś zachowuje się w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji, w której się znalazł.

Według Heidera mamy skłonność zarówno do czynienia atrybucji wewnętrznych, ponieważ jesteśmy spostrzeżeniowo skupieni na ludziach.

Heider – teoria wnioskowania z czynników towarzyszących to proces, w trakcie którego dochodzimy do atrybucji wewnętrznych. Te atrybucje czynimy, gdy zachowanie jest nieoczekiwane, kiedy istnieje niewiele nietożsamych rezultatów zachowania.

b)     Harold Kelley – opracował tzw. model współzmienności – współzmienności czasie formułowania atrybucji sprawdzamy czy istnieją współzmienności: zgodność, wybiórczość i  spójność informacji jakie otrzymujemy.

Atrybucje wewnętrzne czynimy wtedy, gdy zgodność i wybiórczość jest niska, a spójność wysoka.

Atrybucje zewnętrzne czynimy wtedy, gdy zarówno zgodność, wybiórczość wybiórczość spójność jest wysoka.

TEMAT: Zachowania prospołeczne.

Zachowania pomocowe – są to zachowania, które są ukierunkowane na spowodowanie jakiejś korzyści dla innego człowieka.

Przykłady zachowań pomocowych:

·         pomoc materialna,

·         zachowania o charakterze biologicznym, np. oddawanie krwi, szpiku, narządów,

·         zachowania o charakterze psychicznym, psychologicznym i polegają na udzielaniu wsparcia emocjonalnego innym.

Zachowania prospołeczne – są to wszelkiego rodzaju działania, które są ukierunkowane na korzyści pozaosobiste, czyli związane z tym, żeby czynić dobro innym ludziom. Będą one dotyczyły, np. dbałości o środowisko, atmosferę.

Zachowania altruistyczne – to szczególny rodzaj zachowania pomocowego, nie przynosi żadnych korzyści osobie, która pomaga, a niekiedy przynosi wręcz straty. Muszą być wykluczone motywacje egoistyczne.

TEORIE POMOCNOŚCI

1.      Decyzyjny model interwencji kryzysowej ( B. Darley, Latane)

·         aby udzielić pomocy innym ludziom konieczne jest podjęcie 5 decyzji pozytywnych, podczas gdy do zaniechania pomocy wystarczy niespełnienie zaledwie 1 warunku.

5 decyzji/ warunków:

1- zauważenie zdarzenia ( wzrasta wraz z wielkością czasu i gotowością percepcyjną),

2 – zinterpretowanie sytuacji jako kryzysowej ( diagnozowanie sytuacji, czy pomoc jest konieczna, obserwowanie jak zachowują się inni, pojawia się wówczas bardzo często zjawisko niewiedzy wielu, które polega na tym, że świadkowie krytycznego zdarzenia stwierdzają, że nic się nie stało na podstawie wzajemnych obserwacji braku reakcji na zdarzenie – i może ono prowadzić do rozproszenia odpowiedzialności),

3 – przyjęcie osobistej odpowiedzialności ( stwierdzamy, że jesteśmy odpowiedzialni za to, co ma miejsce, najczęściej podejmujemy decyzję o udzieleniu pomocy, gdy jesteśmy sami),

4 – rozstrzygnięcie dotyczące kompetencji do udzielenia pomocy,

5 – decyzja o podjęciu działania ( większość decyzji podejmowanych jest błyskawicznie i nieświadomie przez człowieka).

2.      Teoria pobudzenia ( model pobudzenia – bilansu) – Jane Piliavin

·         do udzielania pomocy w sytuacji  kryzysowej motywuje nas spostrzeganie jej jako skutecznego sposobu na usunięcie nieprzyjemnych emocji wywołanych cudzym nieszczęściem.

Teoria ta składa się z 3 głównych twierdzeń:

·         zaobserwowanie cudzych kłopotów wywołuje u obserwatora pobudzenie emocjonalne, które rośnie wraz z natężeniem, jednoznacznością i czasem trwania tych kłopotów, a maleje wraz ze zwiększeniem dystansu oddzielającego nas od osoby potrzebującej, nękanej kłopotami,

·         pobudzenie wywołane cudzymi kłopotami i im przypisywane jest nieprzyjemne dla obserwatora, który stara się je zredukować, tym bardziej im jest ono silniejsze i bardziej intensywniejsze,

·         obserwator krytycznego zdarzenia wybiera taki sposób redukcji przeżywanego przez siebie pobudzenia, który działa najszybciej najszybciej wywołuje największy jego spadek przy najkorzystniejszym bilansie zysków i strat.

...