Psychopatologia
prof. dr hab. Andrzej Jakubik
Anna Grzybowska
„Życie nie jest tym co człowiek przeżył, ale tym, co i jak zapamiętał” Gabriel Garcia Marquez
„człowiek może zawsze próbować być czymś więcej niż jest” Sartre
03.10.07 I
„Psychiatria” pod redakcją Adama Bielikiewicz 2003 PZWN- 1, 2, 3, 22, 24, 25, 28, 30, 32, 34
„Schizofrenia” Kempiński
Psychiatrię dzielimy tradycyjnie na symptomatologię ogólną, czyli psychopatologię ogólną i psychopatologię szczegółową, czyli psychiatrię właściwą.
Psychopatologia- Psyche- rozum, Patos- cierpienie, Logos- nauka; nauka o cierpieniach psychicznych, zajmuje się poszczególnymi symptomami psychicznymi
Pierwszą grupa leków, która znalazła zastosowanie w psychiatrii, były barbiturany. Wykorzystywano się je od 1915 do leczenia metodą „snu przedłużonego” przełomowy okazał się rok 1952 od którego rozpoczęła się era leków psychotropowych.
· Symptom- objaw, symptomatologia- nauka o pojedynczych objawach, syndromologia- nauka o zespołach zaburzeń psychicznych
· Ojciec psychopatologii- Karl Jaspers- psychiatria napisał „Psychopatologia ogólna” zawarł w tym dziele fenomenalne opisy objawów (1911)
Fizjologiczne podstawy czynności psychicznych
Zorganizowane działanie przystosowawcze całego organizmu nazywamy zachowaniem. Popędy mogą być apetytywne, czyli takie które są motorem dążenia do bodźców pozytywnych, i awersyjne, czyli takie, które służą unikaniu czynników szkodliwych. Pobudzenie i zaspakajanie popędów wiąże się z określonym stosunkiem do zjawisk, czyli emocji.
Uczenie się-względnie trwałe zmiany w zachowaniu, powstające pod wpływem doświadczenia
A) Wdrukowanie
B) Habituacja- polega na zaniku wrodzonej reakcji na wielokrotnie powtarzany bodziec
C) Warunkowanie klasyczne- (pawłowowskie) polega na ustaleniu związku między wrodzoną skłonnością do reagowania a sygnałem towarzyszącym celowi reakcji
Mózg archaiczny- stanowi podłoże uwarunkowanych genetycznie, elementarnych zachowań i reaguje na zmiany w środowisku tylko nasileniem lub osłabieniem z góry ustalonych reakcji. W skład mózgu archaicznego wchodzą:
- zwoje podstawne (wraz z korą mózgu i móżdżkiem) sterują aktywacja ruchową, obecnie wiadomo, że regulują również czynności poznawcze, zawiadują emocjami, hamują impulsy psychiczne i ruchowe nieadekwatne w określonej sytuacji; uszkodzenie: triada podkorowa na którą składa się depresja, zaburzenia ruchowe i otępienie
- międzymózgowie
- śródmózgowie
Układ limbiczny- zalicza się struktury takie jak:
- kora oczodołowa- zawiaduje hamowaniem popędów i tłumieniem nieistotnych informacji, odpowiada też za empatię
- kora przedczołowa na przyśrodkowej części płatów czołowych, anatomiczny substrat nagrody,
- zakręt obręczy- dzieli się na dwie część przednia, segment afektywny, i tylną, segment kognitywny, granicą jest płaszczyzna pionowa przebiegająca przez spoidło przednie; segment afektywny- reguluje funkcje wegetatywne i endokrynne, emocje i wzbudzenie; segment kognitywny- planowanie aktywności ruchowej
- jądro podstawowe Meynerta
- jądra przegrody- anatomiczny substrat nagrody,
- kora bieguna skroniowego
- wyspa- centrum alarmowe, jej przednia część jest aktywowana podczas reakcji emocjonalnych na szczególnie stresujące problemy poznawcze lub bodźce wewnętrzne, a także podczas lęku oczekiwania
- struktury przyśrodkowego płata skroniowego (zakręt hipokampa, zakręt zębowaty, hipokamp, kora śródwęchowa, podkładka)- pamięć deklaratywna, uszkodzenie upośledza nabywanie nowych informacji
- ciało migdałowate- reguluje poziom wzbudzenia i lęku
- jądro półleżące- anatomiczny substrat nagrody,
- jądra wzgórza (jądra przednie, jądra linii pośrodkowej, jądro przyśrodkowe, część jąder bocznych)
- niektóre struktury podwzgórza
- jądra szwu
- część brzuszna nakrywki
- istota szara środkowa- anatomiczne podłoże przeżywania kary
- miejsce sinawe
Jako całość układ limbiczny kieruje czynnościami popędowo- emocjonalnymi, odgrywa także istotną rolę w przetwarzaniu informacji. Anhedonia- niezdolność do przeżywania satysfakcji.
Mozg nowy- czyli sześciowarstwowa kora półkul mózgu. Zawiera ona czuciowe ośrodki odbioru informacji, ruchowe ośrodki manipulacyjne i pola kojarzeniowe.
- tylny obszar asocjacyjny- zawiaduje lokalizacją wzrokowo- przestrzenną i językiem
- płacik ciemieniowy górny- integruje percepcję przestrzeni zewnętrznej i obrazu własnego ciała
- prawy płacik ciemieniowy górny jest częścią struktur tworzących anatomiczne podłoże uwagi
- kora położona w głębi bruzdy skroniowej górnej jest Multi modalnym ośrodkiem kojarzeniowym, przesyłającym zintegrowane informacje słuchowe, wzrokowe i somatosensoryczne do układu limbicznego, zwojów podstawnych i płatów czołowych
- tylna część zakrętu skroniowego środkowego i dolnego jest korą kojarzeniową, w której rozpoznawane są kształty i twarze
- przedni obszar asocjacyjny znajduje się w korze przedczołowej, tam odbywa się rozwiązywanie nowych problemów, planowanie, ocena konsekwencji, uczenie się i myślenie abstrakcyjne
Interakcja czynników etiologicznych w patogenezie zaburzeń psychicznych
Do zaburzeń czynności psychicznych dochodzi zwykle w wyniku współdziałania wielu czynników etiologicznych:
· Czynniki endogenne- związane z predyspozycją genetyczną, determinujące zaburzenia czynności OUN
· Czynniki somatogenne- znane czynniki patogenne i procesy chorobowe doprowadzające do zaburzeń czynności OUN
· Czynniki psychogenne- związane z nieprawidłowym rozwojem psychicznym, społecznym uczeniem się oraz sytuacjami i wydarzeniami powodującymi stres psychiczny
Predyspozycja (vulnerability) obejmuje:
· Czynniki genetyczne związane z czynnością mózgu
· Nabyte zmiany biologiczne OUN
· Rozwój psychiczny osobowości
Prawidłowa czynność struktur mózgowych warunkowana jest adekwatnym przekazywaniem bodźców na ich synapsach neuronalnych. W procesie tym uczestniczą liczne neuroprzekaźniki mózgowe, z których najważniejsze to dopamina, serotonina, noradrenalina, kwas gamma- aminomasłowy (GABA) i kwas glutaminowy. Unieczynnienie neuroprzekaźników następuje przez ich rozkład enzymatyczny oraz wychwyt do neuronu presynaptycznego przy udziale tzw. transporterów. Czynności neuroprzekaźników mogą sprawować również niektóre substancje peptydowe, np. endorfiny, wazopresyna, oksytocyna czy kortykoliberyna (CRH) oraz gazy (tlenek azotu).
Podstawy analizy psychopatologicznej:
· Fenomenologia- analiza fenomenów, która zmierza do ustalenia ich cech ogólnych, stałych, strukturalnych i istotnych. Fenomeny można podzielić na wewnętrzne (subiektywne przeżycia pacjenta opisujące jego stan wewnętrzny), zewnętrzne (zachowanie, dostrzeganie pacjenta) oraz interaktywne (odczucia, reakcje wzbudzane w kontakcie)
· Symptomatologia- zajmuje się takimi wyróżnionymi fenomenami, które są przydatne klinicznie tzn. odgrywają rolę wskaźnika pomocnego w ustalaniu rozpoznania, planowaniu terapii czy przewidywaniu przebiegu zaburzeń
· Syndromologia- zajmuje się zespołami psychopatologicznymi. Zespół- to zbiór objawów występujących wspólnie w warunkach naturalnych.
· Nozologia- porządkuje zespoły psychopatologiczne według sensownych zasad praktycznych i teoretycznych, które pozwalają utworzyć system nozologiczny- klasyfikację zaburzeń psychicznych
OBJAWY ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH
Zaburzenia czynności poznawczych:
· Zaburzenia uwagi- nieuwaga (dekoncentracja)- stanowiąca zbiorcze określenie zaburzeń uwagi na które mogą składać się zaburzenia jej funkcji. Niemożność (aprosekcja) lub ograniczenie (hipoprosekcja) ogniskowania uwagi wiążą się zwykle z jakimś zaburzeniem jej czujnego podtrzymywania. W przypadku nadmiernego ogniskowania uwagi (hipreprosekcja) ograniczenie jej przerzutności również utrudnia śledzenie wydarzeń. Wahania uwagi (koncentracji) uciążliwa zmienność czujności uwagi, zwykle towarzyszą one wahaniom w przebiegu innych czynności psychicznych.
· Zaburzenia pamięci
Zaburzenia ilościowe (dysmnezje)
Zaburzenia jakościowe (paramnezje)
Wspomnienia zniekształcone (allomnezje)
Wspomnienia rzekome (pseudomnezje)
Hipermnezja- pamięć wzmożona; pod wpływem substancji halucynogennych, w stanach zmienionej świadomości, w stanach ekstatycznych, pod wpływem silnych przeżyć
Hipomnezja- ograniczenie pamięci; upośledzenie pamięci dawnej lub pamięci świeżej, ogólny deficyt zapamiętywania lub odtwarzania o charakterze przemijającym lub trwałym- uszkodzenie mózgu
Amnezja-jest postacią hipomnezji:
1) Stopnia- amnezja całkowita i fragmentaryczna
2) Zakresu- pełna lub cząstkowa
3) Trwałości- trwała lub przemijająca
4) Fazy- deficytu pamięci krótkotrwałej lub długotrwałej
5) Czasowego związku niepamięci z czynnikiem sprawczym- niepamięć wsteczna (rozciąga się wstecz od momentu zadziałania czynnika do ostatnich realnych wspomnień poprzedzających to wydarzenie) lub niepamięć następcza (od pełnego ustąpienia zaburzeń do odzyskania zdolności zapamiętywania zachodzących wydarzeń) niepamięć śródczesna lub retro psychotyczna (obejmuje okres między niepamięcią wsteczną a następczą)
Ekmnezja- przeżywanie przeszłości jako teraźniejszości
Iluzje pamięci- wspomnienia rzeczywiste lecz zniekształcone pod wpływem innych przeżyć, zwłaszcza silnych emocji fizjologicznych lub emocji wyzwolonych przez stany chorobowe
Kryptomnezja- wspomnienia odtworzone bez rozpoznania jego wtórności
Złudy utożsamiające- przeżycia, w których zachodzi błędne usytuowanie wydarzeń, deja vu (już widziałem), deja vecu (już przezywałem) jam ais vu (nigdy nie widziałem), jam ais vecu (nigdy nie przeżywałem)
Konfabulacje- to wypowiadanie fałszywych wspomnień, które zwykle współwystępują z głębszą niepamięcią wypełniają tę lukę
Omamy pamięci- fałszywe wspomnienia z silnym przekonaniem realizującym
· Zaburzenia spostrzegania
Spostrzeżenia
zmienione
nierozpoznane
Błędnie rozpoznane
Fałszywe (bez bodźca)
Zniekształcenia- anomalie; pacjent jest na ogół świadomy zniekształcenia, często oddzielnie opisuje się podobne anomalie dotyczące spostrzegania przez chorego analogicznych cech własnego ciała (metamorfognozja cielesna), występują w zaburzeniach psychotycznych, uszkodzeniach mózgu, migrenie, pod wpływem substancji halucynogennych, deprywacji sensorycznej, deficytach i dysfunkcjach narządów zmysłów. Mogą stanowić składnik padaczkowych napadów psychosensorycznych.
Deficyty zmysłowe- częściowa lub całkowita utrata wrażeń z zakresu zmysłu wzroku, słuchu, węchu, smaku lub czucia, może mieć charakter ośrodkowy, obwodowy lub czynnościowy
Iluzje- złudzenia; błędnie rozpoznane spostrzeżenia istniejących przedmiotów
Omamy (halucynacje)- spostrzeżenia nieistniejących przedmiotów, od iluzji różnią się brakiem obiektywnie istniejącego przedmiotu; omamy wzrokowe- fotomaty- błyski, cienie, świecące lub migające punkty; omamy słuchowe- szmery, trzaski, stuki (akoazmaty), dźwięki regularne (fonematy); omamy czuciowe; omamy węchowe; omamy smakowe; omamy w czasie zasypiania (hipagogiczne) i budzenia się (hipnopompiczne) mają najczęściej charakter wzrokowy i słuchowy.
Omamy rzekome- SA to przeżycia wyodrębnione spośród innych omamów z powodu cech, które sugerują, iż tracą charakter doznań zmysłowych zbliżają się do zaburzeń myślowych.
Parahalucynacje- wrażenia lub spostrzeżenia nieistniejących przedmiotów, których chory nie traktuje jako realnych przedmiotów
· Zaburzenia myślenia, języka i komunikacji
1. Zaburzenia treści myślenia
a) Myślenie nadwartościowe (idee nadwartościowe)- trudno odróżnić od urojeń, mają nadmierny wpływ na zachowania człowieka. Mogą dotyczyć różnorodnych dziedzin życia (zdrowia), różnych idei społecznych, nauki (aleksytymia), systemy religijne. Idee mogą być korzystne albo niekorzystne, jest niedynamiczne, nierozwija się. człowiek zachowuje się w sposób sztywny, nieelastyczny. Mogą dotyczyć przekonania różnych dziedzin życia np. zdrowia. Ścisła dieta: wegetarianizm. Może dotyczyć różnych idei społecznych np.: politycy. Nauka- fanatycy koncepcji i teorii które nic nie wnoszą a są bardzo kosztowne. Te idee mogą być korzystne lub niekorzystne z punktu widzenia życia jednostki jak i społeczeństwa.
b) Urojenia- fałszywe przekonania pochodzenia chorobowego, rozwijanie się przekonań chorego z przekonaniami otoczenia
- fałszywość przekonań
- kontekst chorobowy- nigdy nie ma tak że chory ma tylko same urojenia ale też inne symptomy
- niezwykle silne poczucie oczywistości
- niekorygowalność- niepodatność na rzeczowe argumenty
- indywidualistyczny i wyizdowany społecznie charakter urojeniowy, pozamykanie w domu itp.
Jak powstają urojenia?
Urojenia występują w psychozach, nie ma ich w nerwicach. Urojenia powstają w wyniku choroby. Zaburzenie selekcji informacji- nadmiar dopływu informacji powoduje chaos, osłupienie- zamknięcie na nowe informacje. Rozpad struktury „ja” relacji społecznych, lęk totalny- olbrzymie zagrożenie, że zaraz coś strasznego się stanie. Mieszanie świata zewnętrznego i wewnętrznego, od razu są uruchamiane mechanizmy obronne. Następnie przechodzi się w stan:
OLŚNIENIA UROJENIOWEGO- Jaspers. Zaczyna się wszystko układać, ale to się układa w patologiczne struktury poznawcze w fałszywe przekonania. Już jest spokojny nie ma lęku.
AKTYWNOŚĆ UROJENIOWA- uciekanie, chowanie, działanie zgodne z urojeniami
MYŚLENIE UROJENIOWE- ...
BobBudowniczy7