magisterska-praca-w1n-245.doc

Justyna Dakszewicz

HYMN

Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie.

Ile Cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,

Kto Cię stracił. Dziś piękność Twą w całej ozdobie

Widzę i opisuję, bo tęsknię po Tobie.[...]

Dzewa moje ojczyste! Jeśli Nieba zdarzy,

Bym wrócił was ogłądaę, przyjaciele starzy,

Czyli was znajdę jeszcze?czy dotąd żyjecie?

Czy żyje wielki Baublis, w którego ogromnie

Wiekami wydrążonymi, jakby w dobrym domie?

Czy kwitnie gaj Mendoga pod farnym kościołem?

A. Mickiewicz. „Pan Tadeusz“

LITWA

Państwo położone w Europie Wschodniej, na południowo-wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Graniczy na północy z Łotwą, na wschodzie z Białorusią. Na południowym zachodzie z Polską oraz z Rosją przez obwód kaliningradzki. Powierzchnia 65,2 tys. km2.

Większe miasta::Vilno, Kowno, Kłajpeda, Szawle, Poniewież.

Język: litewski.

Jednostka monetowa: 1 Lt = 100 centy.

Ludność kraju:

3,6 mln mieszkańców (2000). Średnia gęstość zaludnienia: 55,2 osoby/km2. Przyrost naturalny: -3,1% (2000). Analfabetyzm: 2% ludności.

O liczbie ludności decydują trzy czynniki - przyrost naturalny, przyrost migracyjny i zmiana terytorium.

Skład etniczny: Litwini (80,6%), Rosjanie (8,7%), Polacy (7,0%), Białorusini (1,6%), Ukraińcy (1,2%).

Rosjanie: jest to najliczniej reprezentowana słowiańska mniejszość narodowa zamieszkująca Litwę. Najwięcej Rosjan trafiło do Litwy za czasów okupacji sowieckiej i osiadało najczęściej w miastach. Obecnie najliczniejsze rzesze ludzi narodowości rosyjskiej mieszkają w miastach (89%), szczególnie w Wilnie, Kłaipedzie w Wisaginasie jak również w rejonach Zarasai, Jonawa i Szwenczionis.

Polacy: jest to druga pod względem liczności słowiańska mniejszość narodowa. Około 42% ogólnej liczby Pilaków Litwy skupia się w Wilnie (18% ogółu mieszkańców miasta).

W czasie okupacji polskiej cześć Polaków przybyła na Wileńszczyznę również z Polski.

Białorusini: jest to trzecia pod wtględem licebności grupa ludzi należących do mniejszości narodowej. Białorusini mówią jezykiem rodziny słowiańskiej, z dawien dawna mieszkają na terytorium Litwy. Prawie połowa Białorusinów mieszka w Wilnie, pozostali- w Kłajpedzie i w Litwie Południowo- Wschodniej.

Ukraińcy: ta czwarta pod wzgłędem liczby ludności mniejszość narodowa Litwy też jest przedstawicielem rodziny języków słowiańskich. 51% Ukraińców mówi jezykiem ukraińskim, 42% swobodnie posługuje się mową rosyjską i 17% zna język litewski.

Żydzi: pochodzą z Bliskiego Wschodu i należą do semickiej grupy etnicznej. Jest to jedna z najstarszych zamieszkujących Litwę mniejszości narodowych. Obecnie w Litwie mieszka około 6 tys. Żydów. Po przywróceniu niepodległej Litwy dużo Żydów wyemigrowało do swego państwa Izraeliu. Żydzi wyznają judaizm.

Tatarzy: przed 600 laty wielki ksążę Vytautas osiedlił pierwszych Tatarów w okolicach Trakai. Obecnie większość Tatarów Litwy mówi językiem litewsim. Z niepamiętnych czasów mieszkają oni we wsi Raiżiai rejonu Alytus oraz w miasteczku Butrimoniai, we wsiach Nemeżis oraz Keturiasdesimt Totoriu rejonu Vilnius.

Karaimi: w końcu XIV w. z Krymu przybyło razem z wielkim księciem Vytautasem blisko 400 rodzin Karaimów. Obecnie w Litwie mieszka około 300 Karaimów. Najwięcej skupiło się ich z dawien dawna w Trakai i Wilnie (50%) oraz w rejonach Paneweżys i Pasvalys.

Oprócz tych narodów w Litwie mieszkają Łotysze, Niemcy, Cyganie.

Religia: katolicy (60-80%), luteranie, kalwini.

Średnia długość życia: mężczyźni 66,9 lat, kobiety 76,3 lat.

Warunki naturalne:

Wybrzeże morskie jest przeważnie niskie i wyrównane, wnętrze kraju zaś nizinne z licznymi formami polodowcowymi. Na południowym wschodzie rozciąga się Pojezierze Litewskie, a na północnym zachodzie Pojezierze Żmudzkie, między nimi leży rozległa i bagnista Nizina Środkowolitewska, którą przecinają liczne rzeki.

Największa rzeka - Niemen.

Historia:

Ziemie litewskie w I tysiącleciu p.n.e. zasiedliły indoeuropejskie plemiona Bałtów. W IX-XII w. terytorium Litwy dzieliło się na Żmudź i Auksztotę. W XIII w. liczne państewka plemienne zjednoczył Mendog, prowadzący walki z sąsiadami, tj. zakonem krzyżackim, Polską i Rusią. Po śmierci Mendoga państwo litewskie rozpadło się.

Za właściwego twórcę Litwy uważa się księcia Giedymina, który opanował rozległe ziemie ruskie, założył dwa ośrodki stołeczne - Wilno i Troki. Dalsze umacnianie i wzrost terytorialny państwa następował za panowania Giedyminowiczów: Kiejstuta i Olgierda, syna Olgierda - Jagiełły oraz Witolda.

Mając na uwadze zagrożenie ze strony Krzyżaków, Jagiełło zawarł z Polską unię w Krewie (1385). Na mocy zawartego traktatu rozpoczęła się chrystianizacja Litwy, Jagiełło zaś został królem Polski, poślubiając królową Jadwigę. Kolejne unie polsko-litewskie: wileńsko-radomska (1401), horodelska (1413) oraz - najważniejsza - lubelska (1569) sprawiły, że między Litwą i Polską następował proces ujednolicania ustrojowego. Procesom integracyjnym obu krajów towarzyszyła polonizacja możnowładztwa i szlachty litewskiej.

Największy zasięg terytorialny osiągnęło Wielki Księstwo Litewskie na początku XV w. (ponad 900 tys. km2). W wiekach późniejszych obszar państwa litewskiego ulegał zmniejszeniu na skutek wojen z Moskwą (Moskiewskie Księstwo). Dalsze ubytki terytorialne nastąpiły w wyniku unii lubelskiej, na mocy której do Rzeczpospolitej włączono Wołyń, Ukrainę Kijowską, Podole Bracławskie i Podlasie.

W 1697 na Litwie wprowadzono język polski jako urzędowy w miejsce dotychczas obowiązującego języka ruskiego. Konstytucja 3 Maja (1791) zniosła całkowicie odrębność obu państw. Wkrótce jednak trzeci rozbiór Polski doprowadził do podziału ziem litewskich: tereny położone po lewej stronie Niemna zajęły Prusy, stronę prawobrzeżną Rosja.

Dopiero I wojna światowa przyniosła odrodzenie państwowości Litwy. Za zgodą Niemiec w lutym 1918 Taryba (parlament) pod przewodnictwem A. Smetony proklamowała niepodległość kraju. Litwini uporali się dość łatwo z powstałymi z inicjatywy bolszewików radami robotniczymi i próbami przejęcia władzy przez komunistów.

W wyniku wojny polsko-bolszewickiej Armia Czerwona zajęła Wilno i przekazała je Litwinom. Z inspiracji J. Piłsudskiego, dążącego do stworzenia federacji polsko-litewskiej, generał J. Żeligowski w październiku 1920 zajął Wilno wraz z okolicami. Wszelkie zbliżenie Polaków z Litwinami okazało się jednak niemożliwe, wskutek czego strona polska doprowadziła do powstania tzw. Litwy Środkowej z Wilnem, którą w marcu 1922 włączono do Polski. Krok ten stał się przyczyną zamrożenia wzajemnych stosunków dyplomatycznych do 1938.

W tym samym okresie Litwini toczyli podobny spór terytorialny z Niemcami o Kłajpedę. W 1926 A. Smetona objął władzę dyktatorską na Litwie. W marcu 1939 Niemcy zajęły Kłajpedę. Na mocy porozumienia między Niemcami hitlerowskimi a ZSRR, po klęsce wrześniowej Polski, Wilno wraz z okręgiem wróciło do Litwy. W 1940 Litwa utraciła niepodległość, stając się republiką Związku Radzieckiego.

Rozpoczął się okres prześladowań rodzimej ludności litewskiej i zamieszkałych tutaj Polaków. Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej część Litwinów, tzw. szaulisi, współpracowali z Niemcami. Równocześnie powstał ruch oporu, tworzony zarówno przez Litwinów, jak i Polaków, np. w okręgu wileńskim działały silne oddziały Armii Krajowej.

Dążenia niepodległościowe na Litwie występowały także po II wojnie światowej. W okresie głasnosti i pieriestrojki zawiązał się Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy - Sajudis z V. Landsbergisem na czele. W marcu 1990 nowo wybrany parlament, złożony w większości z przedstawicieli Sajudisu, ogłosił niepodległość Republiki Litewskiej.

W wyborach parlamentarnych w 1993 zwycięstwo wyborcze odnieśli przedstawiciele postkomunistycznej Litewskiej Demokratycznej Partii Pracy z A. Brazauskasem na czele, która dąży do nawiązania dobrych stosunków gospodarczych z Rosją i Ukrainą. Litwa podpisała z Polską układ o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy podczas wizyty L. Wałęsy w Wilnie (1994). W 1998 prezydentem Litwy został V. Adamkus. 11 III 1998 wileński parlament powierzył stanowisko premiera Gedyminasowi Vagnoriusowi. 12 V 1999 premierem został Rolandas Paksas, a 26 XI 1999 zastąpił go Andrius Kubilius.

W 2003 roku prezydentem został Rołandas Paksas, który w 1999 roku był premjerem. W 2003 roku 05. 10-11 odbył się Referendum wstąpienia LITWY do UNNI EUROPEJSKIEJ. Mieszkańcy i ludność tego kraju zagłosowała z odpowiedzią :“TAK MY CHCEMY NALEŻEĆ DO EUROPY“.

Ustrój polityczny:

Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem - Sejmem liczącym 141 miejsc.

Gospodarka:

Litwa po uzyskaniu niepodległości przeżywa trudności gospodarcze wynikające ze zmiany systemu zarządzania. Rolnictwo wyspecjalizowało się w produkcji mleka i mięsa. Na osuszonych bagnach uprawia się zboża i warzywa.

Lasy dostarczają surowca dla przemysłu drzewnego i papierniczego. Głównym bogactwem są: torf i surowce budowlane, drewno, niewielkie ilości ropy naftowej. Rozwinięty przemysł elektrotechniczny i elektryczny bazujący na importowanych surowcach.

Handel zagraniczny: eksportuje się głównie maszyny (42%), gaz, ropę (18%), artykuły żywnościowe (16%), natomiast importuje się maszyny (31%), artykuły przemysłu lekkiego (30%), artykuły żywnościowe (18%). Największymi partnerami handlowymi są: Rosja, Włochy, Niemcy, Ukraina. 

Kopaliny użyteczne:

Wnętrzne Litwy nie kryją bez wątpienia złóż kopalin użytecznych o znaczeniu światowym, takich jak ropa naftowa, węgiel kamienny, ruda żelazna czy złoto. Jednakże nie można twierdzić, że we wnętrzach naszego kraju zupełnie brak kopalin użytecznych. Poza tym nie wszystkie jeszcze kopaliny użyteczne ziemi litewskiej zostały dostatecznie zbadane.

Zbadane kopaliny użyteczne, ich wartość i struktura, dane z dnia 1 stycznia 1996r.