PRAWO PRACY – ogół norm prawnych regulujących stosunki związane z pracą człowieka.
DZIAŁY PRAWA PRACY:
1. Prawo stosunku pracy
2. Prawo sporów pracy
3. Prawo zbiorowych stosunków pracy
4. Prawo administracji pracy
PODSTAWOWE ZASADY PRAWA PRACY:[1]-(Rozdział II – art. 10 – 18):
1. Zasada wolności pracy – art. 10§1 – „Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu.”
2. Zasada prawa do wynagrodzenia – art.10§2 – „Państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę”.
3. Zasada – obowiązek pracodawcy szanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika –
-art. 111-„Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika”. Art. 943. [Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi]
§1. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi.
§ 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
4. Zasada równego traktowania pracowników –art.112.-„Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu”
5. Zasada zakazu dyskryminacji pracowników – art. 113. „Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna.”
6. Zasada prawa pracownika do wypoczynku – art. 14 – „Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych.”
7. Zasada swobody nawiązania stosunku pracy – art.11- „ Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika.”
8. Zasada odpłatności pracy – art.13 –„Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalanie minimalnego wynagrodzenia za pracę.”
9. Zasada zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy – art.15- „Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.”
10. Zasada zapewnienia bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników –art.16 - „ Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników”
11. Zasada umożliwienia pracownikowi przez pracodawcę podnoszenia kwalifikacji zawodowych – art. 17 – „ Pracodawca, jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych”
ŹRÓDŁA PRAWA PRACY:
1. Konstytucja RP.
2. Ustawy: Kodeks pracy – ustawa z dn. 26.VI.1974 r.
3. Akty podstawowe – rozporządzenia RM, Prezesa RM oraz poszczególnych ministrów.
4. Układy zbiorowe pracy – regulaminy pracy (regulamin wynagradzania – art.772, regulamin pracy – art.104§1, statuty pracy.
5. Prawo pracy UE – traktaty i rozporządzenia
USTAWA Z DNIA 26 CZERWCA 1974 ROKU – „ KODEKS PRACY”
Według art.1- „Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.”
STOSUNEK PRACY- art.22.§1 – „Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”
Art. 22§ 11. Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.
CECHY STOSUNKU PRACY:
Ø Obowiązek osobistego świadczenia pracy
Ø Odpłatność pracy
Ø Podporządkowanie pracownika przełożonym w procesie pracy
–art. 100§ 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
§ 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:
1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Ø Zasada ryzyka pracodawcy – tylko pracodawca ponosi ujemne skutki swojej działalności gospodarczej.
PRACODAWCA –art..3– „Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.
Art. 31. § 1. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba.”
PRACOWNIK – art.2 – „Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.”
POWSTANIE STOSUNKU PRACY:
1. Na podstawie umowy o pracę
2. Na podstawie powołania
3. Na podstawie mianowania
4. Na podstawie spółdzielczej umowy o pracę
5. Z wyboru
Powstanie stosunku pracy z mocy zawarcia umowy między stronami.
Umowa –zgodne oświadczenie woli dwóch stron, co do stosunku pracy.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 28.V.1996 r.
W sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracowników.
Pracodawca może żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie złożenia następujących dokumentów:
1) wypełnionego kwestionariusza osobowego wraz z niezbędną liczbą fotografii,
2) świadectwa pracy z poprzedniego miejsca pracy,
3) dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe, wymagane do wykonywania oferowanej pracy,
4) świadectwa ukończenia szkoły podstawowej - w przypadku osoby niepełnoletniej, ubiegającej się o zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego,
5) orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,
6) innych dokumentów, jeżeli obowiązek ich przedłożenia wynika z odrębnych przepisów.
2. Osoba ubiegająca się o zatrudnienie może dodatkowo przedłożyć dokumenty potwierdzające jej umiejętności i osiągnięcia zawodowe, świadectwa pracy z poprzednich miejsc pracy oraz dokumenty stanowiące podstawę do korzystania ze szczególnych uprawnień w zakresie stosunku pracy.
- Według KP - Art.22 § 1. Pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:
1) imię (imiona) i nazwisko,
2) imiona rodziców,
3) datę urodzenia,
4) miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
5) wykształcenie,
6) przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
BADANIA LEKARSKIE - § 1. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
1) osoby przyjmowane do pracy,
2) pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
RODZAJE UMÓW O PRACĘ:- art. 25§1 i 2.
Ø Umowa na czas próbny – terminowa, nie dłuższa niż 3 miesiące, zawierana, aby pracodawca mógł sprawdzić umiejętności pracownika. Zawierana przed każdym rodzajem umowy o pracę.
Ø Umowa na czas określony – określony czas trwania umowy – od…do…, w treści wskazuje końcowy moment jej trwania. ( Odmiana: umowa na zastępstwo - Jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności.
Ø Umowa na czas nieokreślony – najlepszy rodzaj umowy, bezterminowa, nie wskazuje końcowego terminu jej trwania.
Ø Umowa na czas wykonania określonej pracy – (przy budowie obiektu), wskazuje w treści, że pracownik ma świadczyć pracę aż do momentu wykonania danej pracy.
FORMA I TREŚĆ UMOWY O PRACĘ:
§ 1. Umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:
1) rodzaj pracy,
2) miejsce wykonywania pracy,
3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
4) wymiar czasu pracy,
5) termin rozpoczęcia pracy.
§ 2. Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia, co do rodzaju umowy oraz jej warunków.
§ 3. Pracodawca informuje pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę, o obowiązującej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy, częstotliwości wypłaty wynagrodzenia za pracę, urlopie wypoczynkowym oraz długości okresu wypowiedzenia umowy, a jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy – dodatkowo o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
§ 4. Zmiana warunków umowy o pracę wymaga formy pisemnej.
Ustanie stosunku pracy zawartego na podstawie umowy o pracę.
Art. 30 - Umowa o pracę rozwiązuje się:
1) na mocy porozumienia stron,
2) przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem),
3) przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia),
4) z upływem czasu, na który była zawarta,
5) z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
1. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem
A) ROZWIĄZANIE UMOWY ZAWARTEJ NA CZAS NIEOKREŚLONY:
WYPOWIEDZENIE – to jednostronne oświadczenie woli złożone przez 1 ze stron stosunku pracy 2 stronie powodujące ustanie umowy o pracę po okresie wypowiedzenia przewidzianym w kodeksie.
W wypowiedzeniu musi być wskazany:
Ø Okres wypowiedzenia – art. 36§1. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
1) 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
2) 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony, co najmniej 6 miesięcy,
3) ...
gosicka