1. Istota postępowania administracyjnego
Co to jest procedura administracyjna ?
Jest to zespół przepisów prawa, które normują tryb załatwiania spraw administracyjnych.
Co to jest postępowanie administracyjne ?
Postępowanie administracyjne jest to tok czynności służących załatwieniu sprawy administracyjnej.
Co to „proces” administracyjny”?
Można tak mówić potocznie, ale my nie możemy tak mówić. Stosunek administracyjno-prawny o charakterze procesowym nie jest równorzędny – jedna strona zawsze dominuje, czyli administracja która jest sędzią, arbitrem nad podmiotem, który jest petentem. W tym stosunku decydującą rolę ma ochrona interesu publicznego a nie prywatnego dlatego administracja jest wyżej. To że jest arbitrem oznacza, że jest sędzią we własnej sprawie.
Kto jest administracją w stosunku procesowym a kto jest podmiotem ?
Administracja:
- organ administracji,
- jednostka pełniąca funkcje zlecone (zakłady użyteczności publicznej, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa, organizacje społeczne
Podmiot:
- strona postępowania administracyjnego – osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej.
Jakie są rodzaje postępowania administracyjnego ?
a) postępowanie administracyjne ogólne,
b) postępowanie w sprawie wydania zaświadczenia,
c) postępowanie szczególne,(ubezpieczeniowe, podatkowe,
d) postępowanie wykonawcze – egzekucyjne,
e) postępowanie w sprawach skarg i wniosków.
Czym się różni proces sądowo-administracyjny od postępowania administracyjnego ?
W procesie sądowo-administracyjnym administracja i adresat decyzji administracyjnej są idealnie na tym samym poziomie. Nie ma dominacji – sędzią jest sąd (NSA,WSA), sędzia musi być bezstronny. W procesie nikt nie jest sędzią we własnej sprawie – proces jest kontradyktoryjny – sporny i trójstronny (sąd, administracja, adresat decyzji administracyjnej).
Postępowanie administracyjne jest dwustronne, nie jest kontradyktoryjne, administracja jest arbitrem, który orzeka we własnej sprawie, więc sam w sobie jest stronniczy. Podmioty postępowania administracyjnego (arbiter, strona) powinny być kompetentne (właściwość organu do załatwiania spraw) i niezależne – bezstronne (wyłączenie organu do załatwienia sprawy.
Co to jest właściwość rzeczowa organu ?
Właściwość rzeczowa jest to uprawnienie, kompetencje do załatwienia określonej kategorii spraw – poszczególne zadanie jest przypisane do poszczególnego organu administracyjnego. Z art.20 Kpa wynikają kompetencje:
Prawo ustrojowe – jakie podmioty, jakie zadania, kto
Prawo materialne – kompetencje – co robi
Prawo proceduralne – w jakim trybie – jak.
Powierzenie kompetencji jest rodzajem pełnomocnictwa administracyjnego i pracownik lub organ jednostki upoważnionej może być upoważniony do wydawania decyzji
Co się stanie jeśli organ naruszy przepisy o właściwej rzeczowej i jakie są skutki prawne ?
Na mocy art.156 Kpa decyzja jest nieważna = obowiązek stwierdzenia nieważności decyzji.
Co to jest właściwość rzeczowa ?
Jest to obszar na którym działa organ – właściwość przestrzenna Itak
a) właściwość miejscowa w spr.dot. nieruchomości – wg miejsca jej położenia lub jego największa część – jeśli równe mamy spór kompetencyjny.
b) Sprawy dot.zakładów pracy (np. oczyszczalnie ścieków), który działa na obszarze właściwego miejscowo organu,
c) Sprawy pozostałe (dowód, paszport) miejsce zamieszkania,
d) Wg miejsca zamieszkania – w innych sprawach, jeżeli nie ma miejsca zamieszkania w kraju stron to wg ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju
e) Jeżeli ie można ustalić właściwości miejscowej to tam gdzie nastąpiło zdarzenie lub dzielnica W-wy Śródmieście czyli Prezydent Warszawy.
Jakie są skutki prawne jeśli organ naruszy przepisy o właściwości miejscowej ?
Spowoduje nieważność decyzji czyli obowiązek stwierdzenia nieważności decyzji na podstawie art.156 kpa.
Co to jest właściwość instancyjna ?
Postepowanie administracyjne musi spełniać dwie funkcje:
1) Merytoryczna - rozstrzygnięcie sprawy i wydanie decyzji – tę funkcję pełni organ I instancji – organy I instancji są ulokowane na wszystkich szczeblach podziału terytorialnego
2) Kontrolna - kontrola decyzji – te funkcje pełni organ odwoławczy II instancji – bada czy rozstrzygnięcie jest prawidłowe – organy wyższego stopnia.
Te dwie funkcje nie mogą się łączyć w jednym organie.
Jakie podmioty realizują funkcję instancyjną ?
Co to jest środek prawny zwykły a co to jest środek prawny nadzwyczajny ?
Środek prawny zwykły jest to surogat odwołania czyli wniosek o ponownie rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ – szczebel centralny (ministrowie działów – ale nie Prezes RM, który nie ma takich kompetencji), KRRiT – II instancji w ujęciu funkcjonalnym – nie ma od niego odwołania
Środek prawny nadzwyczajny – jest to wniosek o wznowienie postępowania = wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy – II instancja jw.
Jak zabezpieczyć bezstronność ?
Wyłączyć urzędnika ze sprawy przy wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy czyli surogacie odwołania.
Jakie są skutki prawne uchybienia regułom właściwości instancyjnej ?
Taka decyzja jest obarczona wadą istotną i podlega nieważności - przez stwierdzenie nieważności decyzji zgodnie z art.156 Kpa.
Jakie są spory o właściwość (czyli spory kompetencyjne) ?
1) spory pozytywne – kiedy kilka organów uważa się za właściwe miejscowo i rzeczowo.
2) spory negatywne – kiedy żaden z organów nie uznaje się za właściwy w sprawie.
Kto z kim pozostaje w sporze kompetencyjnym ?
1) spory między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa – rozstrzyga tylko Trybunał Konstytucyjny,
2) spory między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi – było Kolegium Kompetencyjne przy SN ale został wykreślony z KPA,
3) spory między organami administracji rządowej a samorządowej (na szczeblu gminnym, powiatowym, wojewódzkim) oraz między SKO – rozpatruje NSA,
4) spory między organami administracji rządowej ogólnymi i specjalnymi lub tylko specjalnymi – nie ma procedury – podstawą prawna jest art.22 Kpa, który określa kto, z kim może być w sporze i kto rozpatruje dany spór, natomiast żaden art.Kpa nie mówi kto wnosi o rozstrzygnięcie sporu i jaki termin rozpatrzenia.
Kto ma obowiązek popychać sprawę do przodu przy postępowaniu negatywnym ?
Na podstawie art.23 Kpa organ, na którego obszarze wynikła sprawy czyli organ właściwy miejscowo – kiedy żaden organ nie uznaje się za właściwy (bezczynność organu).
2. WYŁĄCZENIE Z UDZIAŁU W POSTĘPOWANIU ZE WZGLĘDU NA BEZSTRONNOŚĆ.
Czym różni się wyłączenie pracownika obligatoryjne od fakultatywnego? (tak samo organ kolegialny ale musi być qworum)
1) wyłączenie pracownika od udziału w postępowaniu pracownika administracji publicznej następuje w dwóch formach:
a) wyłączenie obligatoryjne – czyli z mocy prawa (ustawy), zgodnie z przesłankami:
· gdy pracownik jest stroną postępowania albo układ familijny i osoba z nadrzędności służbowej,
· związane z dodatkową funkcją – przedstawiciel, świadek lub biegły w sprawie organu II instancji,
· było wszczęte przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne lub karne
· brał udział w wydaniu zaskarżanej decyzji w niższej instancji.
W w/w przypadkach gdy wyłączenie wynika z samej ustawy nie wydaje się żadnego postanowienia o wyłączeniu pracownika. – wyłączenie nastepuje w momencie pojawienia się przesłanki.
b) wyłączenie fakultatywne – katalog otwarty, nie ma przesłanek wynikających z mocy prawa (ustawy) ale przesłanki muszą wywoływać wątpliwości co do bezstronności pracownika: u samego pracownika, u strony, u zwierzchnika urzędu. Wniosek o wyłączenie trafia do zwierzchnika, który musi się do niego ustosunkować Wyłączenie pracownika następuje w drodze postanowienia, który wydaje bezpośredni przełożony i pracownik wyłącza się w momencie postanowienia i nie przysługuje na nie zażalenie..
c) w miejsce wyłączonego pracownika jego przełożony wyznacza innego urzednika.
Co się stanie jeżeli pracownika nie zechce odstąpić od postępowania i wyda decyzję ?
Wydanie decyzji przez pracownika podlegającego wyłączeniu obligatoryjnie powoduje wznowienie postępowania, a jeżeli pomagał przy rozstrzygnięciu to może stanowić naruszenie przepisów Kpa i spowoduje uchylenie decyzji przez sąd.
Jakie legalne czynności może podjąć pracownik podlegający wyłączeniu ?
Jest to każda czynność podjęta w toku postępowania niecierpiąca zwłoki ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes stron (np. przyjąć oświadczenie, wniosek itp.) Nie może tylko wydać decyzji.
Kiedy następuje wyłączenie organu administracji publicznej od udziału organu administracji publicznej ?
Tylko i wyłącznie wtedy gdy sprawa dot. interesów majątkowych (np. wywłaszczenie nieruchomości).
Czyje są to interesy majątkowe ?
1) kierownika danego organu albo osób pozostających z nim w stosunku małżeństwa, krewnych, powinowatych II stopnia, osób związanych z tytułu przysposobienia lub kurateli – wtedy sprawę załatwia organ wyższego stopnia nad organem wyłączonym.
2) Sprawa jest sprawą osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego (krąg osób jak wyżej) – sprawę załatwia organ wyższego stopnia nad organem, w którym dana osoba zajmuje stanowisko kierownicze.
Kto to jest kierownik organu ?
Organ – podmiot administracji publicznej,
Kierownik organu – osoba piastująca urząd w drodze nominacji, powołania, pełni władztwo publiczne – konkretna osoba jeżeli jest to organ kolegialny to kierownikiem organu jest cały organ.
Kto to jest osoba zajmująca kierownicze stanowisko w organie ?
Jest to dyrektor departamentu, kierownik referatu; piastun władztwa wojewoda, minister, wszystkie osoby kierujące komórkami organizacyjnymi urzędu. Wyłączenie ze względu na bezstronność dotyczy wszystkich bliskich tych osób.
Kto to jest organ bezpośrednio wyższego stopnia ?
Np. w przypadku wojewody będzie to minister resortowy lub Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa, dla starosty lub zarządu powiatu – SKO (zadania własne) albo wojewoda (zadania zlecone). Organ bezpośrednio wyższego stopnia jest to zawsze organ odwoławczy w rozumieniu przepisów Kpa.
Kto przejmuje sprawę po wyłączeniu organu ?
Gdy osobą zajmującą kierownicze stanowisko w organie nadrzędnym jest osoba pełniąca funkcje ministra lub prezesa samorządowego kolegium odwoławczego – to Prezes RM wyznacza właściwy organ do załatwienia sprawy – Prezes RM sam nie załatwia sprawy tylko wyznacza organ.
Jakie skutki prawne spowoduje niewyłącznie się organu lub jakie skutki prawne spowoduje wprowadzenie decyzji przez organ, który musiał się wyłączyć ?
Należy wznowić postępowanie – sąd stwierdza wydanie decyzji z naruszeniem z naruszeniem z art.145.
Jakie czynności są dopuszczalne przez wyłączony organ ?
Czynności nie cierpiące zwłoki z uwagi na ochronę interesu społecznego lub ważnego interesu stron oraz każda czynność w toku postępowania, ale już wydanie decyzji jest niedopuszczalne.
3. KONCEPCJA STRON W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
1) Teoria obiektywna (teoria interesu) strony albo obiektywna wersja legitymacji procesowej.
2) Teoria woli (teoria subiektywna) albo subiektywna wersja legitymacji procesowej.
3) Teoria mieszana (1+2).
Co to jest strona w rozumieniu teorii obiektywnej ?
Stroną może być tylko taki podmiot, który ma w tym interes prawny czyli interes faktyczny osadzony w prawie.
Co to jest interes prawny ?
Jest zobiektywizowany interes faktyczny czyli uprawnienie lub obowiązek osoby zapisany w materialnym prawie prawa administracyjnego. Odpowiednikiem interesu prawnego po stronie organów administracji jest to kompetencja – właściwość rzeczowa.
Interes procesowy jest interesem wtórnym do prawnego (nie kreuje stron postepowania).
Jakie konsekwencje prawne rodzi ta teoria dla koncepcji postępowania administracyjnego ?
Strona w momencie żądania wszczęcia postępowania musi wykazać istnienie interesu prawnego (udowodnić, że jest stroną – we wniosku zawrzeć wszystkie dowody, które o tym świadczą. Ciężar dowodu obciążą wyłącznie strony a nie organ i musi być skonsumowany w momencie wszczęcia postępowania. Jeżeli strona we wniosku nie udowodni interesu prawnego organ może odmówić wszczęcia postępowania – odrzucenie wniosku.
Co to jest interes prawny w świetle teorii woli ?
Strona chce być podmiot (wyraża wolę bycia stroną). Złożenie wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego wszczyna postępowanie, organ nie może odmówić. Nie trzeba się legitymować interesem prawnym w momencie wszczęcia postępowania tylko trzeba będzie go wykazać w toku postępowania Ciężar dowody obciąży zarówno organ jak i stronę. Postępowanie będzie dot.interesu prawnego.
Którą z tych teorii i w jakim zakresie przyjął Kpa ?
Teoria interesu (obiektywna) skłania się ku teorii woli (subiektywna).
Wszczęcie postępowanie następuje:
1) na żądanie strony (wniosek o wszczęcie postępowania),
2) lub z urzędu:
a) ex officio – sam organ wszczyna,
b) na wniosek organizacji społecznej złożony w cudzej sprawie,
c) na wniosek prokuratora w cudzej sprawie,
d) na wniosek RPO w cudzej sprawie.
Art.28 Kpa – stroną jest każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dot.postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek – przejaw teorii obiektywnej
Art.61 p.3 – dzień doręczenia wniosku jest dniem wszczęcia postępowania – skłanianie się ku teorii woli.
Kto jest stroną w postępowaniu administracyjnym ?
Jest to podmiot mający interes prawny w rozumieniu postępowania administracyjnego – strona musi mieć zdolność prawną i zdolność do działań prawnych.
Zdolność prawna strony w postępowaniu administracyjnym to zdolność do bycia podmiotem uprawnień lub obowiązków o charakterze administracyjnym.
Zdolność do czynności prawnych – zgodnie z regułami prawa cywilnego
Przedstawicielstwo może być ustawowe (rodzice dla dzieci) lub statutowe (reprezentowanie jednostki organizacyjnej).
Co to jest pełnomocnictwo domniemane ?
Organ administracji prowadzący postepowanie może nie żądać oficjalnego umocowania do bycia pełnomocnikiem od osoby, która twierdzi, że ma umocowanie, organ domniemywa, że ktoś jest pełnomocnikiem ale muszą być spełnione przesłanki:
1) może to nastąpić w sprawach mniejszej wagi tzw. czynności procesowych (np.doniesienie dokumentów), jeżeli jest się członkiem najbliższej rodziny strony a urzędnik nie ma wątpliwości, że istnieje i jaki jest zakres upoważnienia do reprezentowania strony.
Czym się różnią podmioty na prawach strony pomiędzy sobą i czy się różnią podmioty od samej strony postępowania ?
Podmiotami na prawach strony w świetle KPA są:
1) organizacja społeczna
2) prokurator
3) Rzecznik Praw Obywatelskich.
Organizacja społeczna jako podmiot na prawach strony ma 2 uprawnienia:
1) ma prawo zwrócić się z wnioskiem o wszczęcie postępowania w cudzej sprawie,
2) może żądać dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, które już się toczy.
Konkluzja: jeśli organizacja społeczna występuje jako podmiot na prawach strony albo z żądaniem wszczęcia postępowania albo z żądaniem dopuszczenia strony do udziału w postępowaniu, to na pewno nie ma w tym postępowaniu interesu prawnego.
Realizacja tych dwóch uprawnień zależy od następujących przesłanek:
1) organizacja społeczna musi wykazać, że jej działalność statutowa jest zbieżna z przedmiotem toczącego się postępowania, oraz
2) gdy za wszczęciem lub dopuszczeniem do udziału w postępowaniu przemawia interes społeczny.
Interes społeczny nie równa się interesowi prawnemu. Organ może odmówić organizacji społecznej wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu.
Jak zareaguje organ administracji na każde z tych roszczeń złożone przez organizację społeczną ?
Organ orzeknie w tej sprawie w formie postanowienia.
Jakie to będą postanowienia ?
...
gosicka