ŚCIĄGOL.doc

PLATON- SZTUKA I RETORYKA WIDZIANE Z PKT. WIDZENIA PRAWDY. SZTUKA NIE ODKRYWA PRAWDY. POECI TWORZĄ KIEDY BOG WEŹMIE ICH W POSIADANIE (THEIA DYNAMIS), INSTR: MIMESIS, TECHNE, TOPOSY, 2 RODZ. SZTUKI, POECI SPIERDALAĆ, POJETYCZNE- WYTWÓRCZE IDEAŁ PIĘKNA – KOLOKAGATI, PIĘKNO(ESTETYKA)+DOBRO (ETYKA), ARYSTOT. DODAŁ KAT. WZNIOSŁOŚCI-ZLOTY ŚRODEK, ARYSTOTELES-GENOLOGIA – UCZEŃ PLAT. „POETYKA”= TEORIA TRAGEDII – NAJSZLACHETNIEJSZT GAT, JAK GENEROWAĆ DZIEŁA LIT. PRAGMATYCZNA, GENERATYWNA, EPOPEJA: BRAK GRANIC CZASU I AKCJI, 1 SPOSÓB OPISU, TRAGEDIA- 1 OBRÓT SŁOŃCA, POWAŻNA, SKOŃCZONA AKCJA, JĘZ OZDOBNY, ROZNORODNOŚC STYLIS., STRUKTURA: PROLOG, PARODOS, EPEISODION, EXODOS, STASIMON, COMMON, WELSCH: HAMARTIA, PATHOS, PERYPETEIA, ANAGNORIS, KATH, CECHY JAKOŚĆIOWE: FABUŁA, CHARAKTER, SPOSÓB MYŚL, MOWA WIĄZANA, [SPIEW, WIDOWISKO], KATHARSIS- KSZTAŁTOWANIE, WYCHOW. CHARAKT. ODBIORCY, WYMIAR RELIGIJNY-> ETYCZNY-> ULGA-> PRZYJEMNOŚĆ-> ESTETYKA, ARYS. PRZECIWSTAWIAŁ SIĘ POGLĄDOM PLATONA, INTERPR: ETYCZNA- WYCIAGANIE WNIOSKÓW, MEDYCZNA- BERNAIS, RELIGIJNA- CROISSANT, ESTETYCZNA, EST.-INTELEKTUALISTYCZNA- KITOO, GOLDEN RETORYKA – PLATON: SZTUKA PROWADZENIA DUSZ, GRECY, KWINTYLIAN: ARS BENE DICENDI, NAUCZYCIELE: KORAKS, TEJZJASZ, CEL: GENUS DELIBERATIVUM-O-DORADCZA, DEMONSTRATIVUM, INDICANTE FUNKCJA: MOVERE, DELECTERE, DOCERE. ETAPY WYGŁASZANIA MOWY: INVENTIO, DISPOSITIO-LOG.UKŁ. TREŚCI, ELOCUTIO, MEMORIA, PRONUNTIATIO. DESPOSITIO: EXORDIUM, ARGUMENTATIO, NARRATRIO-ZARYSOWANIE SYT., PERORATIO-EPILOG APTUM-DECORUM – STOSOWNOŚĆ: ZHARMONIZOWANIE STULU Z PRZEDMIOTEM WYPOWIEDZI O OKOLICZNOŚCIAMI, WYKLADNIE SEMANT: 1. KONCEPCJA PIĘKNA A)POGLĄD RELATYWISTYCZNY, B)P. ANTYRELAT, 2. CYCERON: PIĘKNO UTOŻSAMIAŁ Z DECORUM, PIEKNEM MORALNYM – PRZECIWSTAWAŁ TO PIĘKNU ZMYSLOWAMU, 3) RETORYKA POETYKA – STOSOWNOŚC ODNOSZONA DO DZIEŁA LIT. I WYPOWIEDZI, \\\\ STOSOWNOŚĆ= ZESPOLENIE Z PRZEDMIOTEM MOWY+ ZGDONOŚC WYPOWIEDZI Z CHARAKTEREM MÓWIĄCEGO. POWINNOŚCI MÓWCY: PRZEKONANIE LUB POUCZENIE, SPR. PRZYJEMNOŚCI, WZRUSZENIE, CECHY STYLÓW: NISKI, ŚREDNI, WYSOKI HORACY – „LIST DO PIZONÓW”, PODST. POETYKI NORMATYWNEJ, KOCHANOWSKI, SABIESKIE SIĘ WZOROWALI, ZWRACAŁ SIĘ PRZECIWKO ANARCHISTOM KLECĄCYM CHUJOWE WIERSZE, PODBITA GRECJA NAUCZYŁA RZYM SZTUK PIĘKNYCH, , ZAWIERA UWAGI O TWÓRCZOŚCI POETYCKIEJ I PRAKTYCZNE RADY, CZĘSCI O: KONSTRUKCJI, RODZAJACH, WYKSZTAŁCENIU, OBOWIĄZAKACH, POECIE DOSKONAŁYM I SZALONYM/// GAWĘDA A NIE PODR, ///RADY DLA POETÓW: *ZGODNOŚC TEMATU I STYLU *EMOCJE I I TO CO JE WYW *BEZ OKROPNOŚCI *METRUM * TRZEEBA CENIĆ KRYTYKÓW *JEDNOŚĆ MIĘDZY BOH, A ODBIORCĄ, *UKŁ, STRUKTURA, FORMA *IN MEDIA RES *POPIERAŁ NEOLOGIZMY *PROSTOTA NEOMATYKA EGZEGEZA – CHARAKTERYZACJA NATURY PRZEKAZU BIBLIJNEGO, KONRAD Z HIRSCHAN: OBJASNIENIE CO DO *LITERY, *SENSU *ALEGORII *MORALNOŚCI. PISMO ŚW. JEST PRZEKAZEM KTÓREGO JĘZYK INFO. O RZECZYWISTOŚCI HISTORYCZNEJ W SPOSÓB BEZPOŚREDNI (PRZEZ SŁOWA) ALE RÓWNOCZEŚNIE POŚREDNIO JEST MOWĄ DOTYCZACĄ SPR. POZAHIST. I MORALNYCH. ALEGORIA- SFORMUŁ, PRZEZ STAROŻ. GRAM. I RETORÓW, CYCERON: „A. JEST MOWĄ, KTÓRA CO INNEGO SŁOWEM, A CO INNEGO MYŚLĄ WSKAZUJE”, KWINTYLIAN- A. ŁĄCZY Z METAFORĄ („A. JEST CIĄGŁĄ METAFORĄ), ALEGORIA BIBLIJNA – ŚW. AUGUSTYN, AMBROZY Z MEDIOLANU, DUALISTYCZNY CHARAKTER A.: A) CHARAKTER FORMALNY [STAROŻ, ŚREDNIOWIECZE, RENESANS, BAROK, B)SEMANATYCZNY * A. JAKO JEDNOSTKA ZNACZĄCA WYŻSZEGO STOPNIA, ZNAK SYMBOL *A. JAKO TYP ZŁOŻONEJ STRUKTURY ZNACZĄCEJ ALEGOREZA – METODA INTER. TEKSTU OPARTA NA ZAŁOŻENIU, ŻE OPRÓCZ SENSU DOSŁOWANEGO , MA ON SENS UKRYTY- WŁASCIWY. ZNANA W ANTYKU, UPOWSZ. W ŚREDNIOW. I RENESANSIE. WYKORZYSTYWANA PRZY INTER. BIBLII KREACJONISTYCZNA MYŚL RENESANSOWA – ŻRÓDŁO WE WŁOSZECH,  POETA DOCTUS, TEORETYK, OKRESY MYSLI TEORET-LIT: *NEOPLATONIZM * ARYSTOTELIZM TOMISTYCZNY [CREATIO EX NIHILO – FIKCJA MA PRAWO ISTNIEC JAKO ZMYSLENIE, NIEZALEZNIE OD PRAWODOPODOBIEŃSTWA] , /// CZERPANIE Z WZORÓW STAROŻ, FIGURY POETYCKIE: Z WYOBRAŹNI I Z MIARY WIERSZA, TEN POETA KTÓRY KORZYSTA Z OOBU PRZEWYŻSZA NATURĘ I ZBLIŻA SIĘ DO BOGA/// PROBLEM IMITACJI STAROŻ. INWENCJA- IMAGINACJA= KREACJONIZM [ PRODOKOWANIE OBRAZÓW ZMYSŁOWYCH]// IDEE HUMANISTYCZNE, SYSTEM PRZEPISÓW PRZEZNACOZNYCH DO STOSOWANIA W PRAKTYCE TWÓRCZEJ, PIERWIASTEK NORMATYWNY/// POETYKA NIE BYŁA TYLKO WIEDZĄ O POEZJI ALE PRZEDE WSZYTSKIM SZTUKĄ TWORZENIA TERMIN PRZEJETY OD ARYSTO. SZTUKA TO „SPRAWNOŚĆ”, „BIEGŁOŚC” (TECHNE) BAROKOWY KONCEPTYZM – MANIERYZM TO EFEKT DALEKO POSUNIĘTEGO MYŚLENIA RENES. PRZEDPROŻE BAROKU/// W BAROKU NAJWAŻNIEJSZA JEST INWENCJA – WYMYŚLANIE FIGUR/// TEORIA KONCEPTYSTYCZNA WYNIKA Z INGENIUM  //KONCEPT- POMYSŁ, KTÓRY OBEJMUJE CAŁOŚC UTWORU, CENNA MYŚL, KTÓRA ŁĄCZY INGENIUM I INTELEKT/// KONCEPT NA PLANIE STYLISTYCZNYM – METAFORA KONCEPTYSTYCZNA CONCORS DISCORDIA – „ZGODA W NIEZGODZIE” – MNIEJ NA PODOBIEŃSTWIE BARDZIEJ NA RÓZNICY, SZOK ZASKOCZENIE, NIESPODZIANKA INTELEKTUALNA/// NIE TYLKO AUTOR ALE MOZLIWOŚCI ODBIORCY, ZW. Z ACUMEN- CZYLIMIEJCEM ZETKNIĘCIA SIĘ 2 PRZECIWSTAWNYCH METOD ROZUMOWANIA/// KONCEPT SAM W SOBIE JEST PIEKNEM KLASYCYSTYCZA DOKTRYNA IMITACJI WZORCOW „KLAS.”- MONUMENTALNY, „HARMONIJNY”, WART NASLADOWANIA, ANTYK,/// WŁAŚCIWOŚCI SKŁ. SIĘ NA IDEAL SZTUKI *RECJONALIZM *UMYSŁ * „TECHNE” *CLARTE [KAT. JASNOŚCI] *BIENSEANCE [STOSOWNOŚCI] *”PLAISIR UTILE” [UZYTECZNA PRZYJEMNOŚĆ *NAJZAJEBISTRZA TRAGEDIA *ZAS. 3 JEDNOŚCI *DEORUM *SYSTEM LEKSUKALNY – SKONSTRASTOWANY Z JĘZ. POTOCZNYM/// TEN KANON LIT-ART. FUNKCJONUJĄCY DO KOŃCA XVIII W. ZOSTAŁ TOTALNIE ODRZUCONY PRZEZ ROMANTYKÓW!!!/// ICH ZARZUTY: *ZAS. 3 JEDN. TO OGRANICZENIE WARTOŚCI ART., TWÓRCZOŚĆ, NIE MA BYĆ WIRNYM NAŚLADOWNICTWEM *TO ART. MA WYZNACZAĆ GRANICE/// GŁÓWNIE FRANCJA A POTEM SIĘ ROZESZŁO/// GRONO STAROZYTNIKÓW : BOILEAU, RACINE, LA FONTAINE, BOSSUET NOWOŻYTNIKOW: PERRAULT, FONTENELLE [CI DWAJ WPROWADZILI POJĘCIE „PRZEZWYCIĘŻENIE WZORÓW”’, CORNEILE/// NIE SPOSÓB PRZECENIĆ ZNACZENIA TEJ WIELKIEJ DEBATY, W KTÓREJ GRA TOCZYŁA SIĘ NIE TYLKO O MODERNIZACJĘ POSTAWY WOBEC LIT. ANTYCZNEJ I ANTYCZNYCH REGUŁ. CHODZILO GŁ. O STOSUNEK DO TRADYCJI, PONIEWAŻ TO ON DOMINOWAŁ W SPORACH ESTETYCZNYCH TEJ EPOKI. PRZEŁOM ROMANT – REW FRANC 1789, KONIEC FEUDALIZMU, KAT. ZMIANY. ŚWIATOPOGLĄD ROMANT. ROŚNIE W OPOZYCJI DO ŚWIATOPOGLĄDU KLAS. Z MOMENTEM WEJŚCIA ROMAN, GINĄ KLAS REGUŁY, KAT. NIESKOŃCZONOŚCI [ŚWIAT JAKO KOSMOS]/// ZMIENIA SIĘ STOSUNEK CZŁ DO RELIGII- ZW. W STR. BOGA, EMOCJONALNY STOSUNEK DO NATURY, INDYWIDUALIZM, MLODOŚC, SAMOTNOŚC, /// DYSKUSJA-> 1818 BRODZIŃSKI, 1819 ŚNIADECKI, 1830 MOCHNACKI.  // WORDSWORTH – KAŻDA DOBRA POEZJA MUSI BYĆ SPONTANICZNYM WYBUCHEM UCZUĆ, NATURA – ŻRÓDŁEM KREACYJNEGO NATCHNIENIA, ROLA WYOBRAŹNI PRZEŁOM ANTYRETORYCZNY – GERARD GENETTE, POSTULAT RETORYKI OGRANICZONEJ, ODRZUCENIE 4 CZ. RETOR. POZOSTAJE TYLKO ELOCUTIO, ODRZUCENIE KLAS. PODZIAŁU/// CECHY:  WSKAZANIE ROŻNICY MIĘDZY POEZJA A PROZĄ,* AKCENTOWANIE ISTOTNOŚCI WEW. PORZADKU SZTUKI, *PORZUCENIE WEW. CELU  * PRZEWAGA F. EKSPRESYWNEJ NAD IMPRESYWNĄ, DZIEŁA NIE MA CELU POZA SAMYM SOBĄ, *TEORIA RETORYKI ULEGA MARGINALIZACJI – NOWA ESTETYKA!!! I PRZEŁOM ANTYPOZYTYWISTYCZNY 1)POJĘCIE NAUKOWOŚCI WYWODZĄCE SIĘ Z NAUK PRZYRODNICZYCH:* SCJENTYZMU (DOŚWIADCZENIE+ROZUM) *MONIZMU  PRZYRODNICZEGO *ORGANICYZMU *DETERMINIZMU (BADANIE ŹRÓDŁA POWSTANIA ZAPEWNIA ZAPEWNIE DOBRE ROZUMIENIE TEKSTU )2) NATURALISTYCZNA TEORIA KULTURY I HISTORII *DETERMINIZM SPOŁECZNY * DETERMINIZM IDEOLOGICZNY [POZNANIE TYCH UWARUNKOWAŃ POZWALA NA CAŁKOWITE POZNANIE DZIEŁA LITERACKIEGO] 3)TEZY ZWOLENNIKÓW PRZEŁOMU ANTYPOZYTYWISTYCZNEGO: *EMPIRYZM NIE KONSTRUKTYWIZM *OBIEKTYWIZM NIE PERSPEKTYWIZM- NIE MA TAKIEGO PUNKTU, Z KTÓREGO BADACZ LITERATURY MÓGŁBY MÓWIĆ NIEZAANGAŻOWANY PO WYZBYCIU SIĘ WŁASNEGO JA. *AHISTORYCZNOŚĆ NIE PREZENTYZM. 4)TEORIA LITERATURY/ INTERPRETACJI- TRZEBA WRÓCIĆ DO TEKSTU, A NIE BADAC JEGO DETERMINANTY ZEWNĄTRZ TEKSTOWE. GŁÓWNE RUCHY PRZEŁOMU *HENRI BERGSON- PĘD WITALNY- NIE PODDAJE SIĘ METODOM  NAUKOWYM , SKORO JEST W CZŁOWIEKU NIERACJONALNE PRAGNIENIE ŻYCIA. TO W CZŁOWIEKU JEST PIERWIASTEK IRRACJONALNY, UZEWNĘTRZNIAJĄCY SIĘ W TWÓRCZOŚCI. *NEOKANTYZM- PRZYRODOZNAWSTWO NIE NAUKI PRZYRODNICZE.*DETERMINIZM PRZYRODNICZY RÓŻNE NIŻ NORMY TWORZĄCE WARTOŚCI- CZŁOWIEK ŻYJE NIE TYLKO W ŚWIECIE WARTOŚCI. 3)NEOHEGLIZM- SZTUKA JAKO EKSPRESJA DUCHA LUDZKIEGO, W ZWIĄZKU Z TYM DZIEŁO SZTUKI NIE PODDAJE SIĘ OGÓLNYM NORMOM I KLASYFIKACJOM, BADANIE OBIEKTYWNE JEST PRZEZ TO NIEMOŻLIWE. FENOMENOLOGIA- ODRZUCENIE PSYCHOLOGIZMU,  ODRÓŻNIENIE PROCESU OD WYTWORU (NAPISANE DZIEŁO ODRYWA SIĘ OD WSZYSTKICH UWARUNKOWAŃ, KTÓRE WPŁYNĘŁO NA JEGO POWSTANIE).*TYLKO ONA KŁADZIE SILNY AKCENT NA SAM TEKST (Z TYCH 4 KIERUNKÓW POZOSTAŁE ZWRACAJĄ UWAGĘ NA RZECZYWISTOŚĆ POZATEKSTOWĄ). WILHELM DILTHEY PATRON PRZEŁOMU ANTYPOZYTYWISTYCZNEGO 1)HUMANISTYKA TO NAUKA O DUCHU.2)WIĘŹ MIĘDZY DUCHEM A ŚWIATEM= PRZEŻYCIE = WYRAZ => DUCH DOŚWIADCZA RZECZYWISTOŚCI I PÓŹNIEJ DAJE WYRAZ TEMU PRZEŻYCIU. 3) 2 ASPEKTY PRZEŻYCIA: *ESTETYCZNE- ZWIĄZANE Z OSOBĄ AUTORA => ARTYSTA JAKO FILTR MIĘDZY ŚWIATEM A DZIEŁEM.* ODTWÓRCZE => TO CZEGO DOŚWIADCZA ODBIORCA, JEGO GŁÓWNYM ZADANIEM JEST INTERPRETOWANIE DZIEŁA JAKO ODZWIERCIEDLENIE DUCHA ARTYSTY W CELU WCZUCIA SIĘ W TEGO DUCHA, W STAN PSYCHICZNY TWÓRCY W MOMENCIE TWORZENIA. DOSKONAŁA EMPATIA.  CZĘSTO TO PROWADZI DO „LEKTURY NAIWNEJ”-WCZUCIE SIĘ W AUTORA, BOHATERA.4) POJĘCIE ŚWIATOPOGLĄDU POETYCKIEGO:* ZWIĄZEK TEGO, CO INDYWIDUALNE Z TYM CO OGÓLNE.*LITERATURA DAJE NAM WZORCE PRZEŻYWANIA I ZACHOWANIA. 5) RÓŻNICE MIĘDZY NAUKAMI HUMANISTYCZNYMI A PRZYRODNICZYMI. * PRZEDMIOTEM NAUK HUMANISTYCZNYCH JEST DUCH. NIE JEST ON DANY UMYSŁOWO. *ROZUMIENIE TO PROCES INTERPRETACJI ZNAKÓW TWORZONYCH PRZEZ INNYCH => ROZUMIENIE= INTERPRETACJA. TYLKO DZIĘKI NIEJ JESTEŚMY W STANIE SIĘ POROZUMIEĆ.* DZIEŁO TO ŚWIADOMY I CELOWY WYRAZ TREŚCI PSYCHICZNYCH ARTYSTY (ARTYSTA ŚWIADOMIE I CELOWO POROZUMIEWA SIĘ ZE ŚWIATEM), ALE NIE MOŻNA GO SPROWADZIĆ DO DETERMINIZMU. 6) HERMENEUTYKA JAKO SZTUKA ROZUMIENIA/ INTERPRETACJI POWINNA DOMINOWAĆ W NAUKACH HUMANISTYCZNYC