Temat 7 wychowanie w roznych koncepcjach
KONCEPCJA BEHAWIORYSTYCZNA
przekonanie, że każdy człowiek jest istotą zewnątrzsterowną – reaktywną, tzn. że jego zachowanie zależy od uwarunkowań zewnętrznych
wychowanie jest bezpośrednim oddziaływaniem na wychowanków w formie np. różnego rodzaju manipulacji i indoktrynacji połączonych z bogatym zestawem nagród i kar
1. Założenia skrajnej koncepcji behawiorystycznej:
1. John B. Watson
2. przeciwwaga dla klasycznej psychologii introspekcyjnej
3. przeżycia wewnątrz jednostki są sprawą osobistą
4. wszelkie zachowania człowieka są reakcją na bodźce z zewnątrz
5. R=f(S), co oznacza, iż reakcja (R) jest funkcją (f) bodźca lub całego zespołu bodźców (S)
6. znając rodzaj bodźców można przewidzieć reakcje i odwrotnie
1. Wychowanie wg skrajnej koncepcji behawiorystycznej:
1. wychowanie jest bezpośrednim oddziaływaniem wychowawcy na wychowanka, polegającym na jawnym kierowaniu jego rozwojem, nieuwzględnianiu i lekceważeniu przysługującego mu prawa do własnej aktywności i samodzielności
7. chodzi głownie o przyswajanie przez wychowanków pożądanych społecznie zachowań w odpowiedzi na dyrektywne względem nich oddziaływania
8. pozbawienia wychowanków prawa do własnej decyzji
9. przedmiotowe traktowanie
■ człowiek jest istotą dającą się dowolnie formować, tzn. wszelkie zmiany we własnym zachowaniu zawdzięcza oddziaływaniom z zewnątrz; tworzywo pozbawione wszelkich twórczych kompetencji, własnych aspiracji, oczekiwań, preferowanych wartości itp.
(zachowanie człowieka jest kopią środowiska, w którym przebywa)
10. ,,formowanie człowieka kolektywnego'' i ,,człowieka produktywnego'', a zarazem ,,człowieka submistywnego, uległego i podporządkowanego totalitarnej władzy''
● Założenia umiarkowanej koncepcji behawiorystycznej:
Carl Hovland, Robert Sears, John Dollard, Neal Miller, Hobart Mowrer, Joseph Wolpe i Albert Bandura
11. docenili oni oprócz zmiennych niezależnych warunkujących zachowanie człowieka także wpływ zmiennych pośredniczących (zmienne interweniujące, zmiennie niezależne-zakłócające) – wspomagają one lub osłabiają oddziaływania zmiennych niezależnych, którymi są wyłącznie oddziaływanie dyrektywne, tzn. te pochodzenia dyrektywnego
12. S – O – R, gdzie O wskazuje na obecność zmiennych pośredniczących
13. wszelkie reakcje ludzi mają na ogół charakter reakcji nabytych, czyli są poddawane procesowi uczenia się
14. przyczyn zachowań człowieka upatruje się w jego otoczeniu, przede wszystkim jednak w procesie uczenia się
● Wychowanie wg umiarkowanej koncepcji behawiorystycznej:
warunkowanie instrumentalne w procesie uczenia się polega na odpowiednim manipulowaniu wzmocnieniami pozytywnymi lub negatywnymi (preferuje się wzmocnienia pozytywne)
15. brak tego rodzaju wzmocnień wyzwala tendencję do zanikania wyuczonej reakcji
● Inżynieria behawiorystyczna:
głównym jej celem jest modyfikacja obserwowalnych reakcji człowieka
16. dzięki jej zastosowaniu oczekiwano zrewolucjonizowania procesu uczenia się w szkole (poprzez nauczanie programowe – Burrhus F. Skinner)
17. terapia behawioralna miała na celu oduczenie reakcji nieprzystosowanych lub patologicznych lub dewiacyjnych – za pomocą tzw. wygaszania lub hamowania, wzmocnień pozytywnych, a czasem negatywnych
18. techniki modyfikacji zachowań ludzkich:
- desensibilizacja (odwrażliwiania)
- technika modelowania (propagowana przez A. Bandurę)
-trening asertywności
● Zbieżność koncepcji behawiorystycznej z tradycyjnym rozumieniem wychowania:
nie uwzględnia się osobistego udziału dzieci i młodzieży w ich rozwoju i wychowaniu
19. proces wychowania przedstawia się jako wyraźnie uproszczony, daleki od tego, czym naprawdę jest
20. w wyniku takiego podejścia wychowawczego kształtuje się człowieka raczej reaktywnego, niż prawdziwie twórczego, odpowiedzialnego i wyzwolonego spod ciężaru przesadnej kontroli zewnętrznej
WYCHOWANIE I JEGO CELE W KONCEPCJI HUMANISTYCZNEJ
I. Wychowanie postępowaniem niedyrektywnym:
wychowanie ma stwarzać przede wszystkim odpowiednie warunki, sprzyjające samorealizacji wychowanków, tzn. ma im pomagać w ich rozwoju i dojrzewaniu
człowiek z natury jest dobry
wspomaganie wychowanków w ich rozwoju jest podstawowym celem wychowania
wychowanie ma dopomóc stać się każdemu osobą w pełni funkcjonującą, otwartą na nowe doświadczenia, niepoddająca się mechanizmom obronnym i kierującą się w swym postępowaniu także emocjami, a nie tylko przesłankami rozumowymi
cechy osobowości w pełni funkcjonujące celami wychowania: (Maslow – osoba twórcza)
- nieschematyczne postrzeganie ludzi
- ma pozytywną samoocenę
- jest spontaniczny
- jest skoncentrowany na problemach, a nie na własnym ja
- dobrze znosi samotność
- przeżywa uniesienia, zdumienie, grozę, bezradność, zagubienie
- interesuje się społeczeństwem, nie żywi wrogości do ludzi
- nawiązuje kontakty z niewieloma ludźmi, ale są one głębokie
- znajduje zadowolenie w samym dążeniu do celu
- ma poczucie humoru
- jest twórczy, oryginalny
- nie jest oderwany od kultury, lecz także nie jest od niej zależny
● Warunki realizacji celów wychowania:
stwarzanie atmosfery pozbawionej lęku, frustracji, stresu
wychowawcy pełnią raczej rolę facylitatorów lub animatorów
okazywanie akceptacji i rozumienia empatycznego oraz przyjmowanie postaw autentyzmu
koncentrowanie się na wychowanku jako na osobie ludzkiej
● Ocena wychowania zorientowanego humanistycznie:
zaniedbuje całą sferę mierzonych testami osiągnięć szkolnych efektów(wiedza i umiejętności), nie sprzyja rozwojowi motywacji zorientowanej na sukcesy dydaktyczne, a także nie obniża wcale poziomu leków u uczniów
zwiększa odczuwane przez uczniów zagrożenie wskutek wzrastającego u nich poczucia odpowiedzialności za własny rozwój
pobudza uczniów do kierowania własnym rozwojem, ułatwia im nawiązywanie otwartych i szczerych kontaktów z nauczycielami, dopomaga we wzajemnym współżyciu i współdziałaniu, wpływa na wzrost ich poczucia niezależności i własnej wartości oraz wzmaga u nich spontaniczność, ciekawość, pomysłowość
tworzy i pogłębia więzi interpersonalne między wychowawcami i wychowankami
wpływa na ożywienie ogólnej aktywności i samodzielności uczniów
pomaga w koncentrowaniu się na nauce szkolnej i rozbudza zainteresowania podmiotami nauczania
wyzwala różnorodne emocje, zarówno pozytywne jak i negatywne
WYCHOWANIE WG KONCEPCJI PSYCHOSPOŁECZNEJ:
- Założenia koncepcji psychospołecznej:
przekonanie, że na kształtowanie osobowości szczególny wpływ mają nie tyle czynniki biologiczne, ile uwarunkowania społecznej
lęk jest wytworem interakcji społecznych
człowiek jest istotą społeczną, związaną integralnie z innymi ludźmi i od nich w dużej mierze zależną
o zachowaniu człowieka decyduje sytuacja społeczna
jednostka podlega różnym wpływom stosunków międzyludzkich
● Koncepcja psychospołeczna w ujęciu H.S. Sullivana – teoria interpersonalna:
decydującym czynnikiem rozwoju człowieka są stosunki interpersonalne z innymi ludźmi, bezpośrednie lub pośrednie
od stopnia zażyłości lub dezintegracji tych stosunków zależy sposób widzenia innych ludzi przez jednostką oraz siebie samej
charakter interpersonalny mają nawet takie zjawiska(procesy) jak: spostrzeganie, myślenie, zapamiętywanie i marzenia senne, które zwykle odzwierciedlają kontakty z innymi ludźmi – charakter taki przysługuje szczególnie interakcją werbalnym
konieczność otwartej i szczerej wymiany opinii i stanowisk podczas wzajemnego porozumiewania się
niewłaściwe rozumienie ukrytego sensu przekazanego komunikatu prowadzi do wzajemnych konfliktów
poczucie bezpieczeństwa uważa za nieodzowny warunek prawidłowego rozwoju każdego człowieka
zachowania ludzkie są wytworem interakcji społecznych
nie sposób jest poznać bliżej człowieka w oderwaniu od kontaktów z innymi ludźmi, jakie nawiązał w przeszłości i w jakich pozostaje nadal
osobowość zorganizowana jest ze zdarzeń interpersonalnych
● Poglądy E. Fromma na doniosłość kontaktów międzyludzkich w życiu człowieka:
bez kontaktów człowiek czuje się samotny i wyobcowany
może temu zapobiec nawiązywanie więzi z innymi w duchu miłości i wspólnej pracy, bądź okazywanie uległości wobec władzy i podporządkowanie się społeczeństwu (w pierwszym przypadku ludzie przyczyniają się do tworzenia lepszego społeczeństwa, a w drugim nakładają na siebie nowe ograniczenia)
duże znaczenie do więzi między ludźmi opartych na miłości twórczej
poza miłością wysoko ocenia także potrzeby zakorzenienia(braterstwa), tożsamości(zachowania własnej odrębności), transcendencji(wykraczania poza siebie) oraz potrzebę układu odniesienia i czci (ogromna rola religii)
cechami, które również charakteryzują człowieka są: samoświadomość, rozum i wyobraźnia
● Poglądy K. Horney na zależność zachowania od interakcji społecznych:
bez pozostawania w kontaktach interpersonalnych człowiek jest skazany na poczucie osamotnienia i bezradności
poczucie to łączy się z brakiem poczucia bezpieczeństwa i jest źródłem wzmożonego lęku
postuluje zapewnienie im poczucia bezpieczeństwa, a więc obdarzenie ich miłością, szacunkiem, zaufaniem, wyrozumiałością i serdecznością, szczególnie w środowisku rodzinnym
brak poczucia bezpieczeństwa wywołuje u dziecka ciągłe stany lęku – dziecko może stać się zbyt uległe wobec dorosłych
niezbędne okazuje się ,,uzdrowienie'' zaburzonych relacji, w jakich pozostaje ono z innymi ludźmi (są to najczęściej kontakty oparte na współzawodnictwie)
● Użyteczność koncepcji psychospołecznej w rozumieniu wychowania:
znaczenie warunków życia społecznego w procesie wychowania (warunki te mogą sprzyjać procesowi wychowania, bądź wyraźnie go ograniczać)
znaczenie zaspokajania potrzeb psychospołecznych w procesie wychowania (potrzeby przynależności, bezpieczeństwa, miłości)
wychowanie polega w szczególności na podejmowaniu odpowiednich starań o przykładne współżycie i współdziałanie zarówno wśród dzieci i młodzieży, jak i dorosłych
postuluje się zabieganie o poprawne stosunki interpersonalne
KONCEPCJA PEDAGOGICZNA JANUSZA KORCZAKA (1878 – 1942):
prawo do szacunku
prawo do tego, aby było tym, kim jest
prawo do radosnego dzieciństwa
prawo do współdecydowania o własnym losie
prawo do niepowodzeń i łez
prawo do posiadania rzeczy i tajemnic
...
coliberek44