ZAŁOŻENIA STRATEGII BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO.doc

ZAŁOŻENIA  STRATEGII  BEZPIECZEŃSTWA  NARODOWEGO

( materiał pomocniczy w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nysie)

NYSA 2004

Cele i zadania polityki bezpieczeństwa narodowego

              Politykę bezpieczeństwa narodowego stanowi celowa i zorganizowana działalność kompetentnych organów państwa, zmierzająca do stałego zapewnienia bezpieczeństwa narodowego, a także współudziału państwa w tworzeniu bezpieczeństwa międzynarodowego.

Zakres działalności organów państwa w zakresie polityki bezpieczeństwa narodowego obejmuje: ustalenie celów i zadań polityki bezpieczeństwa, określenie strategii bezpieczeństwa narodowego, koordynację działania różnych organów państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa oraz budowanie zewnętrznych warunków bezpieczeństwa narodowego.

Konstytucja RP stwierdza, że Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Podstawowe cele polityki bezpieczeństwa narodowego

Do podstawowych celów polityki bezpieczeństwa narodowego należą:

1.     Ochrona niepodległości i niezawisłości Rzeczpospolitej oraz utrzymanie nienaruszalności granic i integralności terytorialnej państwa.

2.     Ochrona demokratycznego porządku ustrojowego, bezpieczeństwa obywateli oraz praw człowieka i podstawowych wolności wszystkich osób znajdujących się pod jurysdykcją RP.

3.     Ochrona dziedzictwa narodowego, w tym substancji materialnej i duchowej wytworzonej przez pokolenia, których spadkobiercą jest dzisiejsze społeczeństwo Rzeczpospolitej.

4.     Zapewnienie warunków cywilizacyjnego i gospodarczego rozwoju Polski, dobrobytu jej obywateli, pomyślnych perspektyw rozwojowych, które są podstawą społecznej stabilności i pozycji międzynarodowej państwa.

5.     Ochrona środowiska naturalnego jako dobra narodowego, będącego warunkiem zrównoważonego rozwoju i ludzkiego bezpieczeństwa.

6.     Wnoszenie wkładu w umacnianie pokoju, stabilności i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Główne uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego

Za najważniejsze uwarunkowania narodowego bezpieczeństwa uważa się:

1.     Olbrzymie opóźnienie w rozwoju społeczno – gospodarczym w stosunku do państw Europy Zachodniej.

2.     Spustoszenia w psychice i moralności społeczeństwa oraz w organizacji i funkcjonowaniu instytucji państwa po okresie istnienia państwa totalitarnego.

3.     Olbrzymi potencjał liczbowy i dynamizm działania młodego społeczeństwa polskiego.

4.     Szanse wsparcia i zwielokrotnienia wysiłku narodowego przez członkostwo w NATO i UE.

5.     Niepewność i niestabilność warunków i organizacji bezpieczeństwa w otoczeniu Polski oraz w środowisku międzynarodowym.

6.     Zagrożenie zniweczenia potencjału i szans rozwoju na skutek „braku światłego i dojrzałego przywództwa, zorientowanego na misję dla Polski, a nie na piastowanie stanowisk i rządzenie na pograniczu prawa”.

7.     Odbudowywanie mocarstwowych pozycji przez wielkich sąsiadów Polski.

8.     Umiędzynarodowienie, a nawet globalizacja zagrożeń terroryzmem, degradacją środowiska naturalnego, nielegalną migracją i epidemiami.

Wyzwania stojące przed polityką bezpieczeństwa narodowego

Przed polityką bezpieczeństwa narodowego stoją następujące wyzwania:

1.     Zapewnienie skutecznej obrony i ochrony interesów narodowych Polski, samodzielnie i w ramach obrony wspólnej NATO.

2.     Likwidacja skutków opóźnień cywilizacyjnych w stosunku do Europy Zachodniej oraz wzmocnienie siły narodowej do poziomu odpowiadającego wymogom kluczowego dla bezpieczeństwa Europy położenia geopolitycznego Polski.

3.     Całkowite wykorzystanie szans na zapewnienie bezpiecznych warunków rozwoju Polski oraz zwielokrotnienia siły obronnej, jaką daje członkostwo w NATO oraz integracji z UE.

4.     Współuczestniczenie w tworzeniu i utrzymaniu bezpieczeństwa międzynarodowego w celu uprzedzenia zagrożeń zewnętrznych bezpieczeństwa narodowego i zapobiegania im.

5.     Uniknięcie powtórzenia błędów polityki bezpieczeństwa z przeszłości, a zwłaszcza sprzed 1939 r.

Zadania polityki bezpieczeństwa narodowego dla strategii bezpieczeństwa narodowego u progu XXI wieku

Zadania te są następujące:

1.     Zapewnić skuteczną ochronę i obronę interesów narodowych przed zagrożeniami zewnętrznymi, samodzielnie bądź w ramach obrony wspólnej NATO.

2.     Osiągnąć wzrost siły narodowej odpowiadający nowoczesności i bogactwu państw Europy Zachodniej.

3.     Osiągnąć trwałą, wiarygodną i korzystną dla interesów narodowych Polski pozycję w strukturach NATO i UE.

4.     Inicjować dwustronne i międzynarodowe działania tworzące i utrzymujące bezpieczeństwo międzynarodowe i współuczestniczyć w nich.

Środki strategii bezpieczeństwa narodowego

Pojęcie, istota i zadania strategii bezpieczeństwa narodowego

              Przez strategię bezpieczeństwa narodowego rozumieć należy wybór będących w dyspozycji państwa właściwych i koniecznych środków w celu zapewnienia realizacji planów i zadań określonych przez politykę bezpieczeństwa. Wybór ten powinien być dokonany na podstawie wiedzy i wnikliwej analizy strategicznej. Tym, co najważniejsze, a więc istotą strategii, jest określenie priorytetów i dokonywanie trudnych wyborów. Natomiast zadaniem strategii jest osiągnięcie celów ustalonych przez politykę, przy jak najlepszym wykorzystaniu posiadanych środków, przy czym w strategii nie należy obierać za punkt wyjścia tego, co jest możliwe, ale szukać tego, co jest konieczne.

Źródło błędnych strategii

              Na progu XXI wieku, przy uwzględnieniu zarówno doświadczeń przeszłości, jak i dynamiki rozwoju zagrożeń środowiska międzynarodowego główną metodą powinna być „twórcza strategia”, a nie „strategia odwlekania”. Twórcza strategia to taka, która kreuje przyszłe bezpieczeństwo, koncentrując się na zapobieganiu i wyprzedzaniu zagrożeń oraz eliminacji ich źródeł.

              Uwarunkowania geostrategiczne i historyczne oraz ogólna wiedz strategiczna są podstawą do sformułowania założeń polskiej strategii bezpieczeństwa, której istotą jest wybór priorytetowych, środków prowadzących do zapewnienia trwałego bezpieczeństwa narodowego w ścisłym powiązaniu z budową europejskiej struktury bezpieczeństwa.

Powszechna obrona narodowa

              Obrona narodowa jest decydującym niezastępowalnym środkiem strategii bezpieczeństwa narodowego, gdyż od jej skuteczności w ochronie i obronie wartości i instytucji narodowych i państwowych zależy istnienie, a także efektywność pozostałych środków bezpieczeństwa narodowego.

Współczesna – postrzegana nie tylko w aspekcie militarnym – obrona narodowa to organizacja i działalność narodu zmierzająca do ochrony i obrony swych wartości i interesów przed militarnymi i niemilitarnymi, wewnętrznymi i zewnętrznymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego, w powiązaniu z obroną wspólną NATO.

Obrona powszechna przygotowuje i wykorzystuje w strukturach cywilnych i wojskowych wszelkie zasoby ludzkie, duchowe, materialne i terytorialne w celu stałej ochrony wartości i interesów duchowych, kulturowych, politycznych, ekonomicznych i państwowych. Istotą funkcjonowania obrony powszechnej jest stała ochrona dóbr i wartości zarówno w codziennym życiu, jak i w sytuacjach szczególnych zagrożeń – militarnych i niemilitarnych, wewnętrznych i zewnętrznych – na wszystkich poziomach życia i działalności narodu i państwa.

Konieczność powszechności obrony narodowej wynika z wielu strategicznych względów.

Pierwszy to prakseologiczne dyrektywy maksymalnego wykorzystania środków i możliwości działania dla zapewnienia skutecznej ochrony i obrony wartości i interesów narodowych, a więc fundamentalnej dla przetrwania i przyszłej pomyślności działalności narodu i państwa, decydującego o istnieniu obecnego i przyszłych pokoleń.

Drugi to geostrategiczne położenie Polski między dwoma potęgami, które w naturalny sposób rozszerzają swoje wpływy, wartości i władzę, czego doświadczyliśmy w historii.

Trzeci wzgląd to współczesny charakter zagrożeń bezpieczeństwa narodowego, które nie sprowadzają się tylko do wojen, lecz „pełzająco” atakują, wypierają bądź zaśmiecają wartości narodowe – świadomość i kulturę narodową, czego nie można obronić siłą zbrojną, ale patriotyczną obronną postawą wszystkich Polaków.

Czwarty wzgląd to moralny, prawny i obywatelski obowiązek, ale też prawo wszystkich Polaków do współtworzenia najważniejszego wspólnego dobra, jakim jest trwałość i pomyślność Ojczyzny.

Oczywiście powszechna obrona narodowa nie oznacza izolacji Polski i zamknięcia się na wszelkie wpływy otoczenia w dobie dynamicznych zmian we wszystkich dziedzinach życia. Nie będziemy narodem prawdziwie europejskim, póki nie wyodrębnimy się z Europy, gdyż europejskość nie polega na zlaniu się z Europą, lecz na tym, aby być jej częścią składową – specyficzną i nie dającą się niczym zastąpić.

Wojskowym filarem powszechnej obrony narodowej będzie obronny system wojskowy, składający się z dwóch elementów.

Pierwszy to wojska operacyjne – ograniczona, mobilna, uderzeniowa, wysoce uzawodowiona formacja, interoperacyjna z siłami innych państw wydzielonych do NATO.

Druga to obrona terytorialna – powszechna wojskowa organizacja obrony miejscowej, przygotowana do ochrony i obrony ważnych obiektów i rejonów na całym terytorium, przeznaczona do prowadzenia działań nieregularnych w masowej skali oraz do niezwłocznego wsparcia wojskowego miejscowych władz i społeczeństwa w sytuacjach szczególnych zagrożeń i potrzeb czasu pokoju oraz w okresie kryzysu czy wojny.

Powszechna obrona narodowa oznacza również zespolenie cywilnych i wojskowych struktur oraz działań ochronnych i obronnych na wszystkich szczeblach organizacji państwa.

Siła narodowa i jej umacnianie

              Tym, co w rzeczywistości decyduje o pozycji każdego państwa w życiu środowiska międzynarodowego, w tym szczególnie o jego bezpieczeństwie, pozycji w rozwiązywaniu problemów dwustronnych i regionalnych, międzynarodowym wizerunku i o zachowaniu się wobec niego innych państw – jest jego siła narodowa.

Na siłę narodową wpływają: czynnik geograficzny, zasoby naturalne, potencjał przemysłowy, gotowość militarna, czynnik demograficzny, charakter narodowy, morale narodowe, jakość dyplomacji, jakość rządu.

              Głównym celem wzmacniania siły narodowej Polski u progu XXI wieku jest odrobienie olbrzymiego opóźnienia gospodarczego oraz dostosowanie organizacji i sprawności rządzenia do standardów demokracji zachodnich.

Podstawą racjonalnego wychodzenia z opóźnień społeczno – gospodarczych jest sformułowanie docelowej wizji Polski, obejmującej kompleksowe ujęcie koniecznych do realizacji zamierzeń strategicznych. A taka wizja to:

1.     System wartości moralnych i cnót obywatelskich, będący rezultatem na przykład chrześcijańskiego wychowania.

2.     Demokracja liberalna gwarantująca prawa obywatelskie i ludzkie.

3.     Pokojowa i suwerenna polityka wobec sąsiadów, wsparta zdolnością do skutecznej obrony niepodległości.

4.     Prawo równe dla wszystkich i szanowane przez wszystkich; zabezpieczenie własności prywatnej i ochrony środowiska.

5.     Dobrze wykształcone społeczeństwo.

6.     Gospodarka rynkowa otwarta na świat.

7.     Praworządna administracja publiczna: centralna i samorządowa.

8.     Równowaga finansów państwowych.

9.     Nowoczesny system funkcjonowania obywateli i organizacji, otwartość na świat, pragnienie współżycia z przodującymi państwami i zdolność przystosowania losu Polski do losu przodujących państw w świecie.

10. Zamożność obywateli i państwa jako naturalny rezultat stosowania wszystkich zamierzeń w zharmonizowanej praktyce.

Gdyby udało się wszystkie te zamierzenia zrealizować, Polska może liczyć, że:

·        W roku 2005 stanie się państwem nowoczesnym, wchodzącym do klubu 30 najnowocześniejszych i najbardziej zamożnych krajów świata.

·        W roku 2040 awansuje do klubu 20.

Członkostwo w NATO i Unii Europejskiej

Uczestnictwo w sojuszu zasadniczo wzmacnia nasze narodowe zdolności obronne, a zarazem włącza Polskę w proces tworzenia i utrzymywania bezpieczeństwa w strefie euroatlantyckiej, a także poza nią. Jednakże jest tylko szansą, gdyż samo uczestnictwo w sojuszu bez wielkiego narodowego wysiłku modernizacji i zwiększenia naszego potencjału obronnego może okazać się złudne, zwłaszcza wobec zmian możliwych w samym sojuszu i środowisku międzynarodowym.

Wykorzystanie szansy, jaką jest uczestnictwo w NATO, polega na wyzyskaniu dostępu do najnowszych technologii wojskowych w celu modernizacji i zwiększenia zdolności bojowych naszych sił zbrojnych, a także na stworzeniu trwałych powiązań obronnych z innymi państwami NATO.

Podstawą zapewnienia wiarygodności wzmocnienia przez inne państwa NATO obrony Polski w sytuacjach zagrożeń, a także naszego uczestnictwa w operacjach wojskowych NATO poza naszym terytorium jest osiągnięcie interoperacyjności przez polskie wojska operacyjne oraz przygotowanie infrastruktury i całej organizacji państwowej do wypełniania misji państwa – gospodarza (ANS).

Członkostwo Polski w NATO umożliwia równocześnie działanie na rzecz dalszego poszerzania NATO o wschodnich sąsiadów Polski, co leży w żywotnych interesach naszego bezpieczeństwa. Wstąpienie Polski do UE to wielka szansa, a nawet konieczność, wykorzystania pomocy oraz doświadczeń sprawnych i bogatych demokracji Europy Zachodniej do szybkiego uporania się z zacofaniem gospodarczym i organizacyjnym Polski, a więc do wzmocnienia naszej siły narodowej. Podobnie jak członkostwo w NATO, również wstąpienie do UE jest tylko szansą do wykorzystania.

Członkostwo w UE, obok możliwości korzystania z pomocy i doświadczeń, jest również polem do promocji, a nawet do walki o własne interesy, poszczególnych państw, które wykorzystują każdą słabość Polski do ekspansji swoich interesów. Stąd tak ważne jest poznanie mechanizmów funkcjonowania UE oraz przygotowanie społeczeństwa, a zwłaszcza elit politycznych i gospodarczych do ochrony i obrony naszych interesów narodowych.

Ponieważ UE jest wspólnotą w trakcie ciągłego formowania się, wstąpienie Polski do UE umożliwi nam wpływ na kształtowanie jej zasad          i struktur oraz na ukierunkowanie działań korzystnych dla interesów naszego kraju.

Współpraca sąsiedzka

Tworzenie przyjaznych stosunków współpracy z sąsiadami Polski oraz współdziałanie z nimi w tworzeniu przygranicznych i regionalnych warunków bezpieczeństwa jest istotnym środkiem budowania bezpieczeństwa narodowego.

Wzrastająca skala zagrożeń transgranicznych (elektrownie jądrowe, powodzie, nielegalna migracja, przestępczość zorganizowana) wymusza konieczność szerokiej współpracy, w tym udzielania pomocy przez tworzenie trwałych instytucji i procedur współdziałania sąsiedzkiego. Współpraca sąsiedzka z Rosją na zasadach partnerstwa ma również ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa Polski i całej Europy.

Warto zwrócić uwagę na niespotykane w dotychczasowej historii formy współpracy wojskowej z sąsiadami, takie jak wspólne formacje wojskowe: korpus polsko – niemiecko – duński, brygada polsko – czeska, batalion polsko – ukraiński i batalion polsko – litewski.

Aktywność w zapobieganiu i przeciwdziałaniu zagrożeniom; utrzymanie bezpieczeństwa międzynarodowego

Wyrazem nowoczesnej twórczej strategii bezpieczeństwa narodowego jest uczestnictwo Polski w dyplomatycznych, humanitarnych i wojskowych działaniach poza granicami RP, a nawet obszarem obrony NATO, mające na celu zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom, a także wymuszanie i utrzymywanie ładu i pokoju w niebezpiecznych rejonach.

Celowość i konieczność tego rodzaju działań wynika z wciąż wzrastającej współzależności bezpieczeństwa narodowego i skuteczności reagowania na zagrożenia pojawiające się w otoczeniu Polski, Europy i poza nią.

STANY  NADZWYCZAJNE  I GOTOWOŚĆ

OBRONNA  PAŃSTWA

Pojęcie i istota stanów nadzwyczajnych

i gotowości obronnej państwa

Stany nadzwyczajne to przewidziane w Konstytucji RP instytucje prawa wewnętrznego, wprowadzone na podstawie ustaw w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne okażą się niewystarczające.

Ze względu na charakter zagrożeń może zostać wprowadzony stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej. Ich istota polega na odstąpieniu od konstytucyjnego systemu sprawowania władzy i nadaniu nadzwyczajnych uprawnień organom władzy wykonawczej w warunkach szczególnych zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

              Gotowość obronna państwa rozumiana jest jako stan przygotowania podmiotów obrony narodowej do sytuacji nadzwyczajnych oraz przeciwstawianie się wszelkim zagrożeniom kryzysowym i wojennym. Istotą gotowości obronnej jest utrzymanie zdolności państwa do podejmowania i realizowania zadań obronnych w celu przeciwstawienia się różnorodnym, co do skali i charakteru, zagrożeniom kryzysowym i wojennym oraz niedopuszczenia do zaskoczenia RP agresją militarną.

Gotowość obronna państwa obejmuje:

1.     Gotowość bojową i mobilizacyjną sił zbrojnych, która oznacza stan przygotowania planistycznego i organizacyjnego sił zbrojnych do uruchomienia i prowadzenia mobilizacyjnego rozwinięcia oraz możliwość podjęcia i kontynuowania działań w wyznaczonym miejscu i czasie: podstawą do planowania i realizacji przedsięwzięć dotyczących mobilizacyjnego rozwinięcia wojsk i osiągania przez nie gotowości bojowej jest „Plan mobilizacyjny Sił Zbrojnych RP”.

2.     Gotowość stanowisk kierowania, na którą składa się przygotowanie organów władzy, administracji i gospodarki narodowej do rozwinięcia potencjału obronnego oraz sprawnego rozwinięcia stanowisk kierowania i przejścia na wojenny system kierowania obroną państwa; do organów tworzących stanowiska kierowania obroną państwa należą:

·        naczelne organy władzy i administracji państwowej: parlament, prezydent RP i Rada Bezpieczeństwa Narodowego, Rada Ministrów, premier, ministrowie, komisje i komitety sprawujące funkcje naczelnych organów administracji państwowej;

·        centralne organy administracji państwowej;

·        terenowe organy administracji rządowej: urzędy wojewódzkie, regionalne i okręgowe dyrekcje, urzędy i kuratoria oświaty;

·        samorządy terytorialne;

·        organy dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP;

     3. Gotowość organizacyjno – mobilizacyjną sektora cywilnego, stanowiącą całokształt przedsięwzięć podejmowanych w celu zapewnienia wykonania przez podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne tego sektora określonych zadań obronnych przewidzianych na okres kryzysu i wojny.

              W stanie stałej gotowości obronnej realizowane są zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu przygotowanie obrony państwa.

Stany nadzwyczajne

Zasady wprowadzania stanów nadzwyczajnych

Stany nadzwyczajne mogą być wprowadzane w warunkach ściśle określonych przepisami prawa.

Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych, noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony na obszarze, na którym wystąpiła klęska żywiołowa, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski. Wprowadza go Rada Ministrów – z inicjatywy własnej lub na wniosek wojewody, na czas nie dłuższy niż 30 dni, w celu zastosowania nadzwyczajnyc...