Socjologia zmiany społecznej wykłady.doc

Procesy społeczne- to sekwencja zmian społecznych, których jest wiele, odnoszą się do tego samego społeczeństwa, są powiązane ze sobą przyczynowo, następują po sobie.

Rozwój społeczny- opis procesu rozwijania się czegoś potencjalnie istniejącego: proces kierunkowy, kumulatywny (wzrost wartości danej cechy) stymulowany przez wew dyspozycje systemu.

Cykl społeczny- opis procesu nie kierunkowego, ale także nie przypadkowego, proces oparty na powtarzalności zdarzeń, wynikającej z określonej cechy wew systemu społecznego.

Postęp społeczny- kierunkowy proces mający przybliżyć społeczeństwo do pewnego idealnego stanu. Pojęcie zakładające istnienie ostatecznych wartości.

Ewolucjonizm społeczny- jest pierwszym kierunkiem w socjologii – XIX w, czas rewolucji przemysłowej. Ewolucjoniści przedstawili optymistyczną wizję zmian w społeczeństwie. Koncepcja wiąże się z ideą postępu. Założenia:

1)       społeczeństwo rozwija się od form mniej rozwiniętych do bardziej skomplikowanych/złożonych. Człowiek jest częścią przyrody- naturalistyczna koncepcja człowieka. Człowiek podlega prawom ewolucji w przyrodzie.

2)       istnieje jedna wspólna natura człowieka- istnieją podstawowe cechy które posiadają wszyscy ludzie. Taka cechy są ewolucyjne zmiany.

3)       Naturalna wynalazczość człowieka- człowiek wprowadza zmiany i jest wynalazcą.

4)       Samorzutność procesu ewolucji- ewolucja zachodzi, jest procesem nieuchronnym.

5)       Kierunkowy i postępowy przebieg ewolucji- przebiega w określonym kierunku (od prostych do złożonych) i jest postępowa

6)       Ewolucja to postępowa złożoność- społeczeństwo składa się z większej ilości instytucji, grup społecznych, występuje specjalizacja- podział pracy na wąskie specjalizacje

7)       Ewolucja ma charakter powszechny- wszystkie społeczeństwa podlegają ewolucji

8)       Gradualność i stopniowość ewolucji- ewolucja dzieli się na pewne fazy, etapy, stadia.

Morgan opracował studia rozwoju ludzkości, wyznaczył oddzielne etapy historyczne

Coraz większa efektywność, złożoność społeczeństwa. Tempo ewolucji jest nierówne oznacza to, ze szybkość zachodzenia tego procesu jest rożne dla rożnych społeczeństw (społeczeństwa mniej i bardziej cywilizowane)

9)       ewolucja jest cecha wewnętrzna społeczeństw- proces który ma endogenne źródło, wypływa z samego społeczeństwa

10)   jednoliniowość- charakter zmiany, wszystkie musza przejść przez fazy wstępne

11)   badanie ewolucji opiera się na porównaniu

12)   tempo e. jest nierówne różne dla różnych psoł

13)  wyjaśnienie genetyczne- szuka źródeł danej instytucji (skąd się wzięła?) ustalenie genezy, początków

14)  idea przeżytku kulturowego- instytucja która zachowywała się do czasów współczesnych,  wcześniej funkcjonowała inaczej. Świadectwo po poprzedniej epoce.

15)e.jest echą wewn społ każde społ się samo z siebie rozwija- nie trzeba do tego namawiac

Twierdzenia ewolucjonistów:

W społeczeństwie istnieje stała tendencja do różnicowania się ról społecznych.

Społeczeństwa się komplikują pod względem ilości, jest ich coraz więcej.

H. Spencer- mówił o dwóch typach społeczeństw- od społeczeństw 

Durcheim- solidarność mechaniczna oparta na społeczeństwie, wszyscy członkowie społeczeństwa myślą i działają podobnie, solidarność organiczna to solidarność komplementarności każdy ma role społeczna do spełnienia.

Ferdynand Tonnisch- mówił o wspólności (więzy są bardzo silne na cale życie nie pozwalają na swobodę w działaniu- społeczeństwo kapitalistyczne) i stowarzyszeniu (opiera się na kontrakcie, umowie nie na...... -społ. nowoczesne)

Zaczęto krytykować ewolucjonizm- ewolucjonizm pada w bezkrytyczną pochwałę dla rozwoju przemysłu. Myślano że wszystkie problemy rozwiążą nowe techniki, technologie.

Durcheim, Max Weber i inni sławni socjologowie nie odrzucali od razu i w całości ewolucjonizmu soc. Niektóre teorie ewolucjonistów zostały przyjęte.

Ludyści- palili szwalnie, maszyny.

W XX wieku ewolucjonizm był ostro atakowany, nie wszystkie poglądy odrzucono np. Weber w teorii racjonalnej, społ coraz bardziej racjonalne. Ewolucjoniści byli obrońcami systemu kapitalistycznego, nic lepszego nie da się wymyśleć.

Marksiści uważali odwrotnie, natomiast byli zgodni, że kapitalizm był najbardziej rozwiniętą formą systemu społecznego.

Teorie ewolucjonistów nie poddawano weryfikacji, po prostu tak się im wydawało.

Socjologia w XIX w była nauką bliższą filozofii dopiero w XX w socjologia jako nauka empiryczna.

Niektóre teorie ewolucjonistów to nieweryfikowalne, wydumane sądy, dywagacje.

Ewolucjonizm klastyczny nie spełnia standardów naukowości. Socjologia empiryczna zrodziła się w latach 20/30 XXw w Stanach Zjednoczonych.

Ewolucjonizm były to teorie, które nie podlegały weryfikacji, w XIXw socj oparta bardziej na przypuszczeniach, sądach wydumane i niesprawdzone.

Krytykowano , że ewolu. przyjął założenie że rozwój ludzkości i przyrody opierały się na powszechnych prawach jak prawa fizyki.

Krytyka ewolucjonizmu socjologicznego:

-          krytyka metodologiczna – ewolucjoniści opierali się na domysłach, przypadkowych nie zawsze sprawdzonych informacjach (współpracowali z etnografami), krytyka spekulatywnej rekonstrukcji początku społeczeństwa,

-          krytyka – przekonanie o rozwoju ogólnym prorozwoju gatunku ludzkiego. Dowodzona specyficzność różnych społeczeństw, sekwencje zmian ewolucyjnych mogą być zróżnicowane, nie są nieruchome,

-          krytyka idei ewolucji jednoliniowej, społeczeństwa są  jakościowo odmienne lub można je wprost powstrzymać, mogą zachodzić wedle różnych projektów,

-          krytyka idei ewolucji jednokierunkowej (społ są jakościowo odmienne nie można ich wprost porównać zmiany e mogą zachodzić wedle róznych trajektorii)

-          krytyka idei niezależności wynalazków,

-          krytyka idei mono-przynależności

-          zaniedbanie egzogennych źródeł zmiany społecznej,

-          krytyka idei przeżytku kulturowego

-          krytyka zaobserwowania zmiany społecznej

-          krytyka postępowego kierunku zmian społecznych (przykładów kryzysów upadku rozpadu społ, to co następuje pozniej nie jest w sposób konieczny lepsze)

-          pomijanie świadomego aspektu zmian (krytyka idei konieczności dziejowej)

Neoewolucjinizm – cechy różniace ewolucjonizm klasyczny od neoewolucjonizmu

1.       teoria poszukuje weryfikacji empirycznej

2.       nietworzy schematu ewolucji ogólnoludzkiej lecz wyjaśnia ewolucje mniejszych poszczególnych społ lub cywilizacji

3.       koncentruje się na przyczynowych mechanizmach ewolucji nie zaś na tworzeniu typologii czy schematów ewolucyjnych

4.       unika się przedstawienia ewolucji w kategoriach moralnych

5.       e.opiera się na prawach probalistyucznych a nie deterministycznych

6.       coraz bliższy intelektualny kontakt z biologia ewolucyjna

Darwin- dobór naturalny na poziomie pojedynczych organizmów przetwarzanie najlepiej przystosowanych (wartośc adaptacyjna) e. populacji organizmów

Teorie Marksizmu.

-          rozwój cywilizacji ludzkiej jest uzależniony od postępu technicznego

-          na danym poziomie rozwoju technologicznego wybiera się taka organizacje pracy, która max zyski właściciela środków produkcji

-          każda forma własności popada w stagnację i zaprzestanie postępu technicznego; ta sytuacja prowadzi do niezadowolenia, buntu społecznego, który wnosi do władzy nową klasę właścicieli bardziej otwartą na postęp techniczny

-          najwyższą forma własności jest kapitalizm, kiedy własność kapitalistyczna przestaje wytwarzać, dochodzi do buntu klasy robotniczej, własność środków produkcji ulega uspołecznieniu, co gwarantuje niekończący się proces techniczny

Wpływ systemu Hegla:

- Historia jako rozwój celowy proces posiadający swą wewn logiką zwaną duchem kt celem ostatecznym jest pełna realizacja ludzkiej wolności

- rozwój histor. Przyjmuje formę udramatyzowana przechodzi przez fazy kryzysów konfliktu regresu gwałtownych napięc radykalnych przemian

- hist ducha dzieli się na 3 fazy pierwotnej egzystencji, zależności i uwięzienia i ostatecznego zrealizowania wolności samowiedzy i samorealizacji

- motorem dziejowym ducha jest on sam

-dzieje ducha opierają się na zasadzie negatywności duch znajduje się w stanie wojny z sobą samym negatywnośc nie prowadzi do autodestrukcji wewn walka jest koniecznym etapem osiągnięcia wolności

Marks pod wpływem ewolucjonizmu i Hegla: -od Hegla-hist rozwija się poprzez konflikt kluczem do rozwoju jest walka róznych stron interesu / -od ewolucji- rozwój sił wytwórczych koła napędowe zmiany społ.

3 teorie marksizmu 1. Teoria hist ludzkości –formacji społ-ekonomicznych 2.t. społ-strukt 3-t.podmiotu działania- t.alienacji

Koncepcja  cykli społecznych- nie zakłada postępu, zmiany są ale nie mają charakteru postępowego-cyklicnzośc-powtarzalność

Cykl społeczny- rozumiany jako powtarzanie. Są to zmiany które można cofnąć do poprzedniego stadium.

W procesach cyklicznych są trzy fazy:

-regularny(równe fazy)

-przyśpieszający(coraz krótsze fazy)

-zwalniający(coraz dłuższe fazy)

W człowieku, życiu-można zauważyć procesy cykliczne np. dzieciństwo młodość wiek średni starość śmierć. Wiek XIX okres nadziei na postęp, rozój

Vilfredo Pareto

Człowiek nie jest w stanie do końca doskonalić się rozwijać, człowiek nie jest specjalnie mądry

Arnold Tolby

Cywilizacja trwa tak długo dopóki ma nowe pomysły (innowacje) cywilizacje podlegają procesom cyklicznym, cywilizacje decydują o sukcesie bądź poraźce np. imperium rzymskie; istotne czynniki wewn – organizacja wewn Elityści- elity decydują o kierunku historii kult tworzą elity masy nie odgrywają zadnej roli

Sorokin, Pareto i Tolby

Elity zmieniają społ reszta nie jest twórcza

Pareto

Rozum nie jest w stanie ogarnąc natury ludzkiej kategoria działań poza-logicznych ważne są emocje; poza-logiczna rezydua w zachowaniach ludzi, kierują się emocjami w życiu; życie społ jest polem walki ścierania się różnych interesów, walka między eli8tami przymioty charakteru  ludzie pomysłowi innowacyjnii ludzie o naturze konserwatywnej; rezydua kieruje ludzmi, pchają do zmiany świata lub namawiania do zmian. Cykle życia elit politycznych: typ – ludzie lwy (odważni silni triumfator) lub ludzie lisy (zwodzi nie stawia czoła problemom wprost). Elita powstaje za sprawą przywódcy o cechach lwa, jest to osoba nie zdolna do utrzymania danego stanu. Rentier-lub spekulant ktoś kto ryzykuje zyje z naliczonego kapitału. Historia jest „cmentarzyskiem elit” Elita umiera gdy jej cżłonkami są sami ludzie o charakterze lisa. Rentier i kapłan: masa jako bierni aktorzy liczą się ludzie twórczy –elita

Periodyzacja historii według Sorokina (okresy)

Sorokin – nie wierzył w technike ani przyszłość zakładał cykliczność Historia=cykliczność; kultura jako całość posiada cechy wyróżniające technika na 1 miejscu w USA gdzie mieszkał dlatego mu się tam nie podobało. Klultury ideacyje- ważna religia K. sensytywne-(zmysłowe) ważna sfera materialna, doczesna

Idealistyczny- zainteresowani światem metafizycznym i zmysłowym

Spengler

Idea dekadencji krajów zachodnich. Uważa ze cywilizacja zachodnia zmierza ku upadkowi ze względu na tragiczne wydarzenie XX wieku.

Dwa typy ekonomistów:

-typ rentierski – żyje z naliczonego kapitału (lis)

-typ spekulancji- inwestuje kapitał (lew)

Dwa typy intelektualistów:

-kapłan(lis)- ugruntowanie nowych wizji, aby tworzyć doktrynę

-wizjoner(lew)- tworzy nowy porządek

Człowiek lis-przychodzi po silnym liderze, aby ugruntować ich władzę. Cechuje go przebiegłość, kluczenie i chytrość.

Władimir Sorobin

Periodyzacja historii. Pewne typy ludzkich kultur zastępują po sobie. Każda kultura ma swoją specjalność i czymś szczególnym się charakteryzuje, np. Rzymianie i Grecy. Jedni specjalizowali się w akweduktach i prawie. Drudzy rozwinęli sztukę i kulturę.

Kultura amerykańska to kultura sensotywna- nastawiana na zmysły. Kultura grecka to kultura ideocyjna- nastawiona na doznania metafizyczne

TYP IDEOCYJNY- religijność, uduchowienie, metafizyka, np. Starożytna Grecja

TYP ZMYSŁOWY-nauka, materializm, zainteresowanie światem zewnętrznym, np. Europa współczesna

TYP IDEALISTYCZNY-mieszanka dwóch poprzednich. Zainteresowanie światem zewnętrznym i metafizycznym, np. Europa średniowieczna

TEO...