KS. TOMASZ HORAK Jak wygląda anioł? Każde dziecko wie, bo od małego napatrzyło się na obrazek nad łóżeczkiem: łąka na skraju przepaści, mostek dwoje dzieci i On, Anioł Stróż – ów opiekun o pięknej twarzy. No i te wspaniałe skrzydła... Archaniołowi możemy dodać miecz bądź lilię i gotowe. Ten wizerunek też znamy. A ja otwieram Biblię i czytam: "Oto przyszedł Anioł Pana i usiadł pod drzewem terebintu w Ofra... Gedeon młócił na klepisku zboże... I ukazał mu się Anioł Pana..." (Sdz 6,11nn). Ani słowa jak wyglądał. W każdym razie Gedeon rozmawia z nim, jak z człowiekiem. Dopiero, gdy laska Anioła (a więc miał laskę) wznieciła niezwykły ogień, Gedeon zrozumiał, że to był Anioł. Jest to opowieść z czasów odległych – kilkanaście wieków przed Chrystusem. Narodziny Jezusa poprzedziło zjawienie się anioła. Ewangelista Łukasz tak o tym pisze: "Zachariaszowi ukazał się anioł Pański, stojący po prawej stronie ołtarza kadzenia. Przeraził się na ten widok Zachariasz i strach padł na niego. Lecz anioł rzekł do niego..." (Łk 1,11nn). Było więc anioła widać w realnym, konkretnym miejscu. I znowu rozmowa. Ale jak wyglądał? Ani słowa. I skąd pewność, że to anioł? Niepewność Zachariasza dotyczyła treści anielskiego posłannictwa, nie jego realności. I jeszcze coś – anioł mówi o sobie "Ja jestem Gabriel..." Ważne to spostrzeżenie, bo wskazuje na osobową identyczność owej niezwykłej istoty. A na koniec realność niemoty Zachariasza! Sześć miesięcy później anioł nazwany tym samym imieniem zjawia się u Maryi. Tym razem zaskakuje brak widoku anioła. Nawet zwrot mówiący, że "Anioł wszedł do Niej" jest odmaterializowany. Nie wiemy, czy wszedł do domu, do pokoju, do jakiegoś miejsca, czy też duchowe wnętrze Maryi zostało wypełnione jego obecnością? Jest rozmowa. Jest reakcja Maryi: "Ona zmieszała się na te słowa..." I to wszystko (Łk 1,26nn). Kim są aniołowie? Bo odwieczna tradycja religijna, powszechne przeczucie pokoleń podpowiada, że istnieją owe istoty tak inne, a zarazem jakoś bliskie człowiekowi. Bliskie – a przecież niewyobrażalne. Św. papież Grzegorz Wielki (zm. 604) pisze: "Należy wiedzieć, że imię anioł nie oznacza natury, lecz zadanie. Duchy święte w niebie są wprawdzie zawsze duchami, ale nie zawsze można nazywać je aniołami, lecz tylko wówczas, kiedy przybywają, by coś oznajmić". Przybywają skądś, dokądś... Do naszego, materialnego, w czasie i przestrzeni zamkniętego świata. Przybywają ze świata nieskrępowanego przestrzenią, czasem, ani materią. Nie potrafimy sobie wyobrazić czegoś, co jest tak inne niż nasze doświadczenia. Ale doświadczamy też w jakiś niepojęty sposób bliskości tego innego świata. Co nas z nim łączy? To, co w człowieku duchowe: rozum, wola, uczucia. Wysłannicy tego świata są więc bez wątpienia istotami wolnymi, inteligentnymi, zdolnymi reagować na to, co spotykają. I są to istoty dobre – nie tylko dobrem ich własnych poczynań, lecz bez reszty wypełnione Dobrem płynącym z Boga. Nie jesteśmy w stanie pojąć ani głębi tego dobra, ani tego "oddechu" wolności, jaki ono w sobie niesie, bo zewnętrznie jesteśmy osaczeni, a wewnętrznie skażeni złem. Dlatego tak bardzo potrzebujemy bliskości istot dobrych. Może więc... Może więc wymyśliliśmy je sobie? Może nie tylko wspaniałe anielskie skrzydła są tworem naszej fantazji, ale sami aniołowie zrodzili się w naszych sercach i umysłach? Rozumiem tę intelektualną ostrożność. Ale czy w ten sam sposób nie można zaprzeczyć istnienia Boga i w ogóle całego świata niematerialnego? Stajemy zatem wobec podstawowego problemu wiary – a jest ona zarówno "widzeniem niewidzialnego" (Hbr 11,1nn), jak i zdolnością posługiwania się rozumem, a wreszcie także umiejętnością ryzykowania. Ryzyko oparte o przemyślenia, argumenty, wielowiekową tradycję, o niepojętą siłę obserwowaną i przeżywaną przeze mnie osobiście i tylu ludzi wokół mnie? Przecież to żadne ryzyko. Wybrałem wiarę. Także w istnienie świata dobrych, mądrych, pięknych istot duchowych. A wspaniałe skrzydła i dzieci nad przepaścią? Czyż nie są po prostu przypowieścią o pięknie, dobroci i bliskości obu światów: materialnego i duchowego?
Więcej na następnej stronie
Kim jest anioł? (gr. angelos — posłaniec, zwiastun) 1) w sensie ściśle teologicznym - osobowa, lecz niematerialna istota rozumna i wolna, stworzona przez Boga; 2) w sensie szerszym (etymologicznym) - posłaniec Boży; w tym znaczeniu słowo to odnosi się także do ludzi, którzy byli wysłannikami Boga, np. Mojżesz (Lb 20,16), Jan Chrzciciel (Mt 11,10-11), biskupi Kościołów w Azji Mniejszej (Ap 1,20), oraz do Mesjasza (Mch 1,1). Aniołowie dobrzy i źli oraz inne, podobne do nich istoty nie są zjawiskiem specyficznie biblijnym, stąd w Piśmie św. możliwa jest obecność elementów zapożyczonych z innych kultur; Objawienie spełnia wobec tych obcych wątków rolę oczyszczającą i dającą boską gwarancję ostatecznego kryterium. W Starym Testamencie Aniołowie występowali zwykle jako posłańcy Boga do świata i pośrednicy w Jego zbawczych planach; tworzą niebieski dwór (tzw. zastępy), zwani niekiedy Synami Boga (Hb 1,6; 2,1; Dn 3,92), Świętymi (Hb 5,1; 15,15; Ps 89,6.8; Dn 4,10), Czujnymi (Dn 4,10), Książętami (Dn 10,13.20; 12,1). Wśród Aniołów szczególnie wyróżniał się Anioł Jahwe (Rdz 16,7.9; Wj 3,2; Lb 22,22-35; Sdz 13,12) lub Anioł Boga (Rdz 13,6.9; 21,17), przez którego Bóg ujawniał swoją obecność, mówił i działał. Aniołowie, we wszystkim od Boga zależni, wyznaczani na opiekunów poszczególnych narodów lub do spełnienia określonych zadań, otrzymują stosowne do tego imiona (np. Michał, Rafał, Gabriel). Szczególne zainteresowanie Aniołami w niektórych okresach mogło być znakiem żywszego odczucia - transcendencji i majestatu Boga. W ST mowa jest także o Cherubach, którzy chronili wejście do raju (Rdz 3,24) i byli nosicielami Boga (2 Sm 22,11; Ps 18,11). W swej wizji proroczej Izajasz widział także Serafinów (Płonących), którzy byli przed Tronem Boga (Iz 6,2 n. 6). W Nowym Testamencie, wraz z przyjściem Chrystusa, jedynego Pośrednika, rola Aniołów wyraźnie maleje; pojawiali się obok Chrystusa (Mt 4,11; Łk 22,43) jako słudzy Dobrej Nowiny i znak obecności Królestwa Bożego (Zwiastowanie, Narodzenie, Getsemani, Zmartwychwstanie i in.). Paweł Apostoł podkreślał absolutne pierwszeństwo Chrystusa: Aniołowie w Chrystusie zostali stworzeni (Kol 1,16) i zjednoczeni z Bogiem (Kol 1,20). Uwzględnianie rodzajów literackich nakazuje ostrożność w wyciąganiu z Pisma św. wniosków dotyczących zwłaszcza natury Aniołów, ich liczby i klasyfikacji ("chóry", hierarchia). Objawienie wypowiada się o Aniołach zawsze w kontekście historii zbawienia; wypowiedzi o Aniołach stanowią naświetlenie centralnych prawd wiary, przede wszystkim tajemnicy Chrystusa i zbawienia świata. Wczesna Tradycja chrześcijańska nie dysponowała pojęciem czystej duchowości; podkreślała odmienność Aniołów oraz ich związek ze światem, przypisując Aniołom specjalną eteryczną materię. Powszechne dziś przekonanie o całkowitej niematerialności Aniołów ugruntowało się w Kościele dopiero od VI w. pod wpływem neoplatońskich teorii o czystych duchach, stanowiących ogniwo pośrednie między Bogiem i światem. Obecnie, w związku z podkreślaniem przynależności Aniołów do materialnego świata i historii, pojawiają się próby zrewidowania scholastycznej tezy głoszącej całkowitą niematerialność Aniołów i zastąpienie jej m.in. ideą ogromnego wszechświata, zamieszkiwanego przez osobowe kosmiczne "Moce", posyłane niekiedy przez Boga z jakąś misją do ludzi. IV Sobór Laterański (1215) stwierdził, ze oprócz rzeczy widzialnych stworzył Bóg świat duchów niewidzialnych, tj. Aniołów. Ten jedyny dotyczący Aniołów dogmat, stwierdzający wprost nie tyle ich istnienie i duchowość, co raczej całkowitą zależność od Stwórcy, powtórzony został na I Soborze Watykańskim (1870). Ze względu na przypisywane Aniołom funkcje kosmiczne uzasadnione wydaje się tradycyjne przekonanie o ich stworzeniu przed człowiekiem, na początku czasów. W powszechnym nauczaniu Kościoła i teologii Aniołowie przedstawiani są nie jako zwykłe personifikacje sił kosmicznych, lecz jako rzeczywiście istniejące, duchowe i osobowe istoty, obdarzone świadomością i wolnością. Podobnie jak ludzie, powołani zostali najprawdopodobniej od pierwszego momentu stworzenia do życia w przyjaźni z Bogiem; celem ostatecznym jest dla nich również uszczęśliwiające widzenie Boga; mają udział w łasce Chrystusa; powszechnie przyjęło się włączanie ich do jedynego, Chrystusowego porządku stworzenia i Przymierza. Przyjęcie Bożego daru łaski było przedmiotem ich wolnego wyboru; ta ich decyzja - pozytywna lub negatywna - określiła również w jakimś sensie historiozbawczą sytuację człowieka. Wiara w Anioła Stróża, opiekuna i orędownika danego poszczególnym ludziom przez Boga, ma potwierdzenie w starej tradycji żydowskiej (por. Reguła Zrzeszenia z Oumran oraz apokryfy: Apokalipsa Barucha i Księga Henocha); w NT - "Strzeżcie się, żebyście nie gardzili żadnym z tych małych, bo mówię wam: Aniołowie ich w niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca mojego" (Mt 18,10); wiarę w Anioła Stróża u pierwszych chrześcijan odnotowały też Dz 12,16; w tradycji Ojców Kościoła, którzy uczyli, że każdy człowiek otrzymuje swojego Anioła (Klemens Aleksandryjski, Orygenes, Ambroży, Hieronim), a przynajmniej otrzymuje go człowiek ochrzczony (Orygenes, Bazyli, Jan Chryzostom). Aniołowie są istotami z natury swojej różnymi od ludzi. Ponieważ należą do stworzeń, a przez to są nam bliscy, Kościół obchodzi ich święto. Do ostatniej reformy kalendarza kościelnego (14 lutego 1969) każdy z tych aniołów miał oddzielne święto: św. Michał - 29 września, św. Gabriel - 24 marca i św. Rafał - 24 października. Obecnie wszyscy trzej archaniołowie są czczeni jednego dnia w randze święta. O każdym z nich powiemy z osobna.
Kościół czci na ołtarzach pod tym imieniem 16 osób: 1 archanioła, 11 świętych, 3 błogosławionych i 2 błogosławione. Wśród nich wymienić warto św. Michała, biskupa Kijowa (+ 992) i św. Michała, księcia Nowogrodu, Halicza i Kijowa, który zginął z rąk Tatarów w roku 1245 oraz Polaka bł. Michała Kozala, biskupa - męczennika obozów koncentracyjnych. Św. Michał w Piśmie świętym Hebrajskie imię "Mika'el" znaczy: "Któż jak Bóg". Według podania, kiedy Lucyfer zbuntował się przeciwko Panu Bogu i do buntu namówił część aniołów, wtedy miał wystąpić archanioł Michał i z okrzykiem "Któż jak Bóg" wypowiedzieć wojnę szatanom. W Piśmie świętym jest wymieniany św. Michał pięć razy. I tak w księdzie Daniela jest nazwany "jednym z przedniejszych książąt nieba" (Dn 13,21) oraz "obrońcą ludu izraelskiego" (Dn 12,1). Św. Jan Apostoł określa go w Apokalipsie jako stojącego na czele duchów niebieskich, walczącego z szatanem (Ap 12,7). Św. Juda Apostoł podaje, że jemu właśnie zostało zlecone, by strzegł ciała Mojżesza po jego śmierci (Jud 9). Św. Paweł Apostoł również o nim wspomina (1 Tes 4,16). Stary Testament wymienia niejeden raz ludzi, którzy nosili to imię (Lb 13,14; 1 Krn 5,13; 6,40; 7,3; 8,16; 12,20,27; 2 Krn 21,24; Ezd 8,8). Jeszcze więcej akcentują znaczenie św. Michała księgi apokryficzne: Księga Henocha, Apokalipsa Barucha, Apokalipsa Mojżesza itp., w których św. Michał występuje jako najważniejsza osoba po Panu Bogu, jako wykonawca planów Bożych odnośnie ziemi, rodzaju ludzkiego i Izraela. Michał jest księciem aniołów, który ma klucze do nieba. Jest aniołem sądu i Bożych kar, ale też aniołem Bożego miłosierdzia. Pisarze wczesnochrześcijańscy przypisują mu wiele ze wspomnianych atrybutów; uważają św. Michała za anioła od szczególnie ważnych zleceń Bożych. Piszą o nim: Tertulian, Orygenes, Hermas, Didymus itp. Kult św. Michała w Kościele Kult św. Michała archanioła w chrześcijaństwie jest bardzo dawny i żywy. Sięga on wieku II. Symeon Metafrast pisze, że we Frygii, w Małej Azji, miał się objawić św. Michał w Cheretopa i na pamiątkę zostawić cudowne źródło, do którego śpieszyły liczne rzesze pielgrzymów. Podobne sanktuarium było w Chone, w osadzie odległej 4 km od Kolosów, które nosiło nazwę "Michelion". W Konstantynopolu kult św. Michała był tak żywy, że posiadał on tam już w VI wieku aż 10 poświęconych sobie kościołów, w IX wieku kościołów i klasztorów pod jego wezwaniem było już tam 15. Sozomenos i Nicefor wspominają, że nad Bosforem istniało sanktuarium św. Michała, założone przez cesarza Konstantyna (w. IV). W samym zaś Konstantynopolu w V wieku istniał obraz św. Michała, czczony jako cudowny w jednym z klasztorów pod jego imieniem. Liczni pielgrzymi zabierali ze sobą cząstkę oliwy z lampy płonącej przed tym obrazem, gdyż według ich opinii miała ona własności lecznicze. Sanktuarium swoje miał św. Michał nadto w Akroinos Nicopolis i w Gordium Eudokias w Galacji. W Egipcie było bardzo wiele świątyń pod wezwaniem św. Michała. W Etiopii każdy 12 dzień miesiąca był poświęcony św. Michałowi. Głośne sanktuarium miał św. Michał archanioł także w Bułgarii przy klasztorze w Lesnowo (w. XIV). W Europie Zachodniej są po dzień dzisiejszy najważniejsze sanktuaria św. Michała: w Italii na górze Gargano (Apulia) i we Francji na wyspie St. Michel. Podanie głosi, że św. Michał miał się pojawić na Monte Gargano w grocie kilka razy w latach 492-494, kiedy biskupem Nisipontu (Manfredonii) był św. Wawrzyniec Maiorano. Kiedy Longobardowie na tym właśnie miejscu zwyciężyli Saracenów w roku 663, przypisywali swoje zwycięstwo św. Michałowi. Jeszcze w roku 1656 miał się pojawić św. Michał biskupowi Manfredonii i zapewnić go w czasie szalejącej zarazy, że epidemia na jego prośbę ustanie, co się też stało. Monte Gargano wznosi się osobno ponad 800 m nad poziomem morza. Na jego szczycie jest miasteczko z ruinami zamku po Normanach. Sanktuarium jest w pobliżu. Do groty świętej prowadzi 87 schodów pod bazylikę. Napis przy wejściu głosi: "To jest na całym świecie najsłynniejsze miejsce, gdzie 16 X raczył objawić się śmiertelnym. Tu jest ta święta skała, gdzie stanęły jego stopy". Sanktuarium jest do dnia dzisiejszego licznie nawiedzane. Opiekę nad nim roztaczają zakonnicy św. Wilhelma. Najgłośniejsze sanktuarium we Francji mieści się na małej wysepce skalistej, wyrastającej z morza. Jest tam klasztor benedyktynów. Dawna nazwa wysepki Merkurego została zmieniona na "St. Michel". Tam to bowiem - jak głosi podanie - w roku 708 trzy razy pojawił się św. Michał biskupowi z Arsanches - św. Aubertowi. W 966 wódz normański, Ryszard I, wprowadził na tę skalistą wyspę benedyktynów. Filip II August, król Francji (+ 1223), rozbudował kościół i klasztor. Wieża kościoła stanowiła najwyższy punkt wyspy (117 m). Rewolucja francuska (1792-1799) wypędziła z Wyspy Św. Michała benedyktynów, a Napoleon założył tam więzienie. Obecnie znów są tam benedyktyni (od roku 1966). W roku 1975 prawie 5 milionów turystów i pielgrzymów nawiedziło to sanktuarium. Z innych znanych sanktuariów św. Michała należy wymienić sanktuarium na górze Gauro nad Sorrento koło Neapolu z roku 820, w Galtanisetta na Sycylii, w Bobbio (w. VII), w Piemoncie "La Sagradi S. Michele" (w. X), w Anglii na wzgórzu Tombe, gdzie kościół miał wystawić św. Aubert na żądanie św. Michała, który mu się we śnie objawił. Katedra w Brukseli (Belgia) jest pod wezwaniem Św. Michała. Zawiera bardzo bogaty skarbiec. Św. Michał był uważany za głównego patrona i opiekuna Izraela. W Nowym Testamencie doznawał czci jako szczególny opiekun Kościoła. Papież Leon XIII ustanowił osobną modlitwę, którą kapłani odmawiali po Mszy świętej z ludem do św. Michała o opiekę nad Kościołem. Św. Michała obrały sobie za szczególnego patrona m. in. Niemcy i Austria. Małopolska miała również kiedyś św. Michała za patrona. Król Portugalii, Alfons Henryk, ustanowił zakon pod wezwaniem Św. Michała w roku 1167. W Polsce zaś powstały dwa zgromadzenia zakonne pod wezwaniem Św. Michała: męskie i żeńskie, założone przez sługę Bożego Bronisława Markiewicza (+ 1912): michaelici i michaelitki. Najstarszy wizerunek, jaki dochował się do naszych czasów - to płaskorzeźba, która obecnie znajduje się w British Museum, pochodząca z VI wieku w stylu rzymskim, oraz mozaika w Rawennie w kościele Św. Apolinarego z VI w. Św. Michał w pierwotnym chrześcijaństwie należał do najpopularniejszych postaci w hagiografii. Od VI wieku uchodzi on za pogromcę Lucyfera i zbuntowanych złych duchów a to na podstawie tradycji żydowskiej i księgi Apokalipsy (12,7). Piszą o tym wyraźnie: Kasjodor, Eukumeniusz, Andrzej z Cezarei i inni. Jest uważany w starożytnym chrześcijaństwie za opiekuna Kościoła świętego, tak jak kiedyś był aniołem Synagogi, Izraela. On stoi u wezgłowia umierających, kiedy toczy się bój ostatni o ich wieczne zbawienie z szatanem. On także towarzyszy duszom w drodze do nieba, waży na sądzie Bożym ludzkie czyny. Kult św. Michała w Polsce J. Krzyżanowski wymienia 47 przysłów związanych z imieniem Michała. Na św. Michała kończono wypasanie bydła na wspólnych pastwiskach. Dzień św. Michała był dniem umów najmu i dniem płacenia trzeciej raty w roku obowiązującego podatku, gdyż z tym dniem upływał trzeci kwartał. Znani Polacy nosili to imię: Michał Korybut Wiśniowiecki (+ 1673), król polski; Jeremi Michał Wiśniowiecki (+ 1651), wojewoda ruski, największy magnat na Ukrainie; Michał Serwacy Wiśniowiecki (+ 1744), hetman polny litewski, wojewoda wileński; Michał Gliński (+ 1534), marszałek nadworny litewski; Michał Kleofas Ogiński (+ 1833), kompozytor; Michał Grabowski (+ 1886), powieściopisarz, działacz z Turcji; Michał Bałucki (+ 1901), komediopisarz; Michał Arct (+ 1916), zasłużony wydawca; Michał Bobrzyński (+ 1935), historyk; Michał Drzymała (+ 1937), chłop z Wielkopolski ("Wóz Drzymały"); Michał Kajka (+ 1940), poeta mazurski; Michał Marian Siedlecki (+ 1940), zoolog, podróżnik; Michał Walicki (+ 1966), historyk sztuki. Z naszej literatury są znani: Michaś Kossakowski z "Horsztyńskiego" J. Słowackiego; Michał Wołodyjowski z Trylogii H. Sienkiewicza; Michałko z noweli B. Prusa pod tym samym tytułem; Michał z "Leśnika" M. Kuncewiczowej; Michał z opowiadania J. Zawieyskiego "Pokój Głębi". O wielkiej czci, jakiej kiedyś w naszym narodzie doznał św. Michał, świadczy bardzo wielka liczba kościołów w Polsce pod jego wezwaniem. Jest ich prawie 350. Katedra łomżyńska jest pod jego imieniem. O popularności św. Michała świadczy i to, że aż 222 miejscowości w naszym kraju zawdzięcza swoją nazwę imieniu św. Michała. Obraz św. Michała znajduje się w herbach 11 miast: Białej Podlaskiej, Dokudowa, Dolska, Kodnia, Łańcuta, Mieścisk, Płazowa, Sanoka, Słomnik, Strzelina i Strzykowa.
Imię jego jest również teoforyczne, znaczy bowiem, tyle, co "mąż Boży" albo "wojownik Boży". W hagiografii imię to nosiło 6 świętych i 2 błogosławionych. W Starym Testamencie spotykamy się dwa razy z tym imieniem w księdze Daniela proroka. W pierwszym wypadku wyjaśnia anioł Danielowi znaczenie tajemniczej wizji Barana i Kozła, ilustrującej podbój przez Grecję potężnych państw Medów i Persów (Dn 8,13-26). W drugim wypadku archanioł Gabriel wyjaśnia prorokowi Danielowi przepowiednię Jeremiasza o 70 tygodniach lat (Dn 9,21-27; Jr 25,113). Nie jest wykluczone, że św. Gabriel jest także ową tajemniczą osobą: "ubraną w lniane szaty", o obliczu podobnym "do blasku błyskawicy", która pojawiła się Danielowi (10,4-12). W Nowym Testamencie spełnia św. Gabriel doniosłą misję: zwiastuje w imieniu Pana Boga Zachariaszowi narodzenie syna, św. Jana Chrzciciela oraz Najśw. Maryi Pannie narodzenie Jezusa Chrystusa (Łk 1,11-38). Kult św. Gabriela w Kościele Tradycja chrześcijańska zaliczyła go do archaniołów. Być może pozostawał stróżem Najświętszej Rodziny: oznajmił Józefowi o zamiarze Heroda zamordowania Chrystusa Pana i nakazał mu uciekać do Egiptu (Mt 2,13). On też oznajmił Józefowi o śmierci Heroda i nakazał mu powrócić do Nazaretu (Mt 2,29-20). Być może właśnie św. Gabriel był także aniołem pocieszenia w Ogrójcu, i on zjawił się przy zmartwychwstaniu Chrystusa i przy wniebowstąpieniu. Liczne obrządki w Kościele uroczystość św. Gabriela mają w swojej liturgii tuż przed lub tuż po uroczystości zwiastowania. Tak było również w liturgii rzymskiej do roku 1969. Ostatnia reforma złączyła uroczystość trzech archaniołów razem. Na Zachodzie osobne święto św. Gabriela przyjęło się później, gdyż dopiero w wieku dziesiątym. Papież Benedykt XV w roku 1921 rozszerzył je z lokalnego na ogólnokościelne. Papież Pius XII, 1 kwietnia 1951 roku, ogłosił św. Gabriela patronem telegrafu, telefonu, radia i telewizji. (Warto wiedzieć, że trzy serwery, na których umieszczone są internetowe strony Stolicy Apostolskiej noszą imiona trzech archaniołów). Najstarszy obraz św. Gabriela znajduje się w pięknej mozaice w bazylice Św. Apolinarego w Rawennie. Pochodzi z wieku VI. Scena zwiastowania była tak bardzo ulubionym tematem artystów, że chyba nie było wśród nich większego, który by jej nie przedstawił. Archanioł Gabriel jest czczony przez Żydów, chrześcijan i muzułmanów. Zaliczany jest do książąt nieba (archaniołów) i stawiany w rzędzie siedmiu wielkich duchów, stojących przed tronem Boga. W 1705 roku św. Ludwik Grignion de Montfort założył rodzinę zakonną pod nazwą Braci Św. Gabriela. Zajmują się głównie opieką nad głuchymi i niewidomymi. Kult św. Gabriela w Polsce Wśród znanych Polaków nosili to imię między innymi: Gabriela Zapolska (+ 1921), pisarka; Gabriel Narutowicz (+ 1922), pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej; oraz Gabriel Korbut (+ 1936), historyk literatury, autor cenionej bibliografii "Literatura Polska od początku do I wojny światowej". 21 miejscowości w Polsce wywodzi swoją nazwę od imienia Gabriela.
Hebrajskie Rafael oznacza "Bóg uleczył". Nawiązuje przeto do przepięknego opowiadania, które spotykamy w księdze Tobiasza. Archanioł Rafał przeprowadza szczęśliwie Tobiasza Młodego aż do dalekiej Persji, ratuje go w drodze od pożarcia przez wielką rybę, odbiera szczęśliwie od krewnego pieniądze kiedyś pożyczone, namawia go, aby Tobiaszowi oddał swoją córkę za żonę, leczy tę córkę, wreszcie uzdrawia starego Tobiasza - ojca, przywracając mu nie tylko majątek, ale i wzrok. Księga ta należy do opowieści biblijnych, w których wątek legendarny i ludowy wiąże moralna myśl religijna. Niemniej osoba św. Rafała archanioła jest przedstawiona z całą wyrazistością (Tb 5,4-12,22). Po dokonaniu dzieła św. Rafał odsłania przed zdumionymi Tobiaszami, kim jest: "Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański" (Tb 12,15). Kult św. Rafała w chrześcijaństwie Ponieważ zbyt pochopnie używano imion, które siedmiu archaniołom nadały apokryfy żydowskie, dlatego synody: w Laodycei (361) i w Rzymie (492 i 745) zakazały ich nadawania. Pozwoliły natomiast nadawać imiona: Michała, Gabriela i Rafała, gdyż o tych wyraźnie mamy wzmianki w Piśmie Świętym. Początkowo w kościele na Zachodzie oddawano kult osobno tylko św. Michałowi. W niektórych jednak stronach dzień święta wszystkich trzech archaniołów łączono razem. Z wolna jednak wyodrębniała się cześć św. Gabriela i św. Rafała. W VII wieku istniał już w Wenecji kościół ku czci św. Rafała. W tym samym wieku miasto Cordoba w Hiszpanii ogłosiło go swoim patronem. W XV wieku wiele diecezji miało już jego osobne święto, podobnie jak św. Gabriela. W roku 1921 papież Benedykt XV wyznaczył na cały Kościół obchód św. Rafała na dzień 24 października, podobnie jak tym samym zarządzeniem naznaczył na doroczną pamiątkę św. Gabriela 24 marca. Św. Rafał jest czczony jako patron chorych i podróżnych. Kult św. Rafała w Polsce Wśród znanych Polaków imię Rafała nosili m.in.: Rafał Leszczyński (+ 1592), wojewoda brzesko-kujawski, protektor "braci czeskich"; Rafał Leszczyński (+ 1636), wojewoda bełski, przywódca protestantów polskich; Rafał Leszczyński (+ 1703), podskarbi wielki koronny, ojciec króla polskiego, Stanisława Leszczyńskiego; Rafał Malczewski (+ 1965), syn Jacka Malczewskiego, malarz; Rafał Wojaczek (1945-1971) - tragicznie zmarły poeta. Z hagiografii polskiej są znani: o. Rafał z Proszowic (+ 1534), bernardyn, który odbierał cześć ołtarzy jako błogosławiony oraz przede wszystkim św. Rafał Kalinowski (1835-1912) karmelita bosy, beatyfikowany i kanonizowany przez Jana Pawła II i bł. o. Rafał Chyliński, franciszkanin (1694-1741) również beatyfikowany przez Papieża-Polaka (1991). Topografia polska wymienia 10 miejscowości, których nazwa wywodzi się od imienia św. Rafała.
29 września Kościół obchodzi Dzień Archanioła Michała i Wszystkich Aniołów. Samo słowo anioł jest tłumaczeniem łacińskiego wyrażenia angelus, które z kolei oddaje greckie angelos. Św. Augustyn zauważył, że "anioł jest określeniem funkcji (nomen officii), a nie natury" (Sermo VII, 3). Religia żydowska miała bardzo rozwiniętą i żywą naukę o aniołach. Aniołów określano na podstawie zadania, jakie spełniały: malakim - posłańcy, malak - posłaniec, wierzono, że Jahwe Bóg posługuje się tymi istotami dla wykonania swojej woli, zwiastowania jej (1 Mż 1,1; 28,12; 32,2; Ps 103,20); oraz według ich związku z Bogiem: "wojsko Jahwe" (Joz 5,14), "wojsko niebieskie" (1 Krl 22,19). Aniołów uważano za wysłanników Boga, a często był to On sam. Bóg posyłał ich w celu ochrony ludzi lub ukarania. Wśród aniołów występuje szczególnie Anioł Jahwe (Rdz 16,7) lub Anioł Boży (Rdz 21,17). W 1 Księdze Mojżeszowej cheruby i połyskujące miecze strzegły bram Edenu. Aniołowie oddalili się od człowieka, kiedy człowiek oddalił się od Boga. Aniołowie sprawują liturgię przed Bogiem, śpiewają Święty... (Iz 6,1-3). Nauka o aniołach szczególnie rozwinęła się w późniejszych czasach. Obraz tego rozwoju znajdujemy w Księgach: Hioba, Daniela, Tobiasza, a zwłaszcza w apokryfach (Księga Henocha, Księga Jubileuszów). Aniołowie przyjmują wówczas różne określenia: "Synowie Boży" (jako istoty stojące blisko Boga - Hi 1,6; 2,1; Dn 3,92), "Synowie nieba", "Święci" (Hi 5,1; 15,15). Angelologię rozwinęła również wspólnota qumrańska. Także Nowy Testament potwierdza łączność pomiędzy światem aniołów i światem ludzi. Są to pouczenia przede wszystkim w świetle Wcielenia Słowa Bożego, które inauguruje królestwo Boże na ziemi. Należy podkreślić obecność aniołów i ich działanie w całym życiu Chrystusa. Posłańcy Boga są również sługami Jezusa. Inny uderzający fakt w Nowym Przymierzu, to działania aniołów w życiu Kościoła. To oni cieszą się z nawrócenia grzeszników, przychodzą z pomocą uwięzionemu pierwszemu z Apostołów (Dz 5,19; 8,26; 10,3-8; 12,15; 1 Kor 4,9). Wreszcie Apokalipsa ukazuje udział aniołów i ludzi w historii. Dla autora Objawienia Kościół ziemski i Jeruzalem niebieskie stanowią tylko dwie fazy (etapy) tej samej rzeczywistości. Mieszkańcy nieba, święci, aniołowie modlą się za pielgrzymów na ziemi, aniołowie odkrywają ludziom w mocy Boga Jego plany i przychodzą z pomocą Kościołowi w walce z mocami ciemności. Tak Stary, jak i Nowy Testament znają różne grupy aniołów: Moce (Rz 8,38; 1 Kor 15,24; Ef 1,21), Władze (1 Kor 15,24; Ef 1,21; Kor 1,16), Zwierzchności (Rz 8,38), Panowania (Ef 1,21), Trony (Kor 1,16), a oprócz tego także cherubini i serafowie oraz archaniołowie. Każda z wymienionych grup spełnia określone zadanie. Aniołowie wychwalają Boga, Panowania - adorują, Zwierzchności - drżą, Moce i Serafini - współwychwalają. Najbardziej znanym z aniołów jest Archanioł Michał. Według tradycji chrześcijańskiej i żydowskiej, kiedy Lucyfer zbuntował się przeciw Bogu, Archanioł Michał miał wystąpić jako pierwszy z okrzykiem: "Któż jak nie Bóg!" (z hebr. Mika'el - oznacza "któż, jak nie Bóg"). W Piśmie św. nazywany jest "jednym z przedniejszych książąt nieba" (Dn 13,21), obrońcą ludu (Dn 12,1) i pogromcą Smoka-szatana (Ap 12,7). Św. Juda Apostoł twierdzi, że to właśnie Michałowi zostało zlecone strzeżenie ciała Mojżesza po jego śmierci. Michał występuje jako wykonawca planów Bożych, szczególny opiekun Izraela, a później Kościoła. Jest księciem aniołów. Jest aniołem sądu i kar Bożych, a także aniołem Bożego miłosierdzia. Imię innego archanioła - Gabriel oznacza tyle, co "mąż Boży", "wojownik Boży". W Starym Testamencie spotykamy się z nim dwa razy w księdze proroka Daniela. W pierwszym wypadku archanioł Gabriel tłumaczy prorokowi sens wizji o baranie i koźle (Dn 8,13-26), a w drugim - archanioł Gabriel wyjaśnia prorokowi Danielowi przepowiednię Jeremiasza o 70 tygodniach-latach (Dn 29,10; Jr 25,11 n). Najbardziej znanym posłannictwem Gabriela było zwiastowanie Zachariaszowi w Jerozolimie narodzenia syna, Jana Chrzciciela, oraz Marii Pannie - narodzenia Jezusa, Syna Bożego (Łk 1,1-80). Anioły są częstokroć utożsamiane z działaniem samego Boga. Można bowiem dopatrywać się w wielu posłannikach Bożych w Starym i Nowym Testamencie samego Boga, który ukazuje się nam w takiej postaci, która jest nam najbliższa sercu i poznaniu. Nie możemy Go na razie widzieć, lecz jak dzieci przybiera On dla nas formę nam bliską i przez nas kochaną, taką której się nie boimy i wzbudza w nas ufność. Bóg jest dla nas miłością, a ta jest dla każdego inna. Do każdego Jego Dobra Nowina przychodzi w inny sposób. Przez czytanie Pisma Św., przez kontakt z drugim człowiekiem lub dzięki... aniołom. LITURGIA NA DZIEŃ ARCHANIOŁA MICHAŁA I WSZYSTKICH ANIOŁÓW (29 WRZEŚNIA) 2001 R. Hasło dnia: Anioł Pański zakłada obóz wokół tych, którzy się go boją. (Ps 34,8) Psalm dnia: Ps 103,19-22 lub Ps 148 Pieśń dnia: Przed Twym tronem Boże w niebie (246) Bóg wszechstworzenia święty Pan (245) Barwa liturgiczna: biała Introit Ks: Błogosławcie Panu, Aniołowie Jego. Alleluja! Zb: Potężni siłą, wykonujący Słowo Jego. Alleluja! Ks: Błogosławcie Panu wszystkie zastępy Jego. Alleluja!. Zb: Słudzy Jego, pełniący wolę Jego. Alleluja! Ks: Pan na niebiosach utwierdził Swój tron. Alleluja! Zb: A Królestwo Jego panuje nad wszystkimi. Alleluja! (Ps 103) Teksty liturgiczne i kazalne: S: Joz 5, 13-15 III L: Obj 12,7 - 12a (12b) II E: Łk 10, 17-20 I Dz 5,17-21 (22-27a) 27b-29 IV Mt 18,1-6.10 V Hbr 1,7.13-14 VI Graduale: Chwalcie Go, wszyscy Aniołowie Jego, * chwalcie Go wszystkie zastępy Jego! Alleluja! (Ps 148,2) Antyfona: Ks: Aniołom Swoim polecił. Alleluja! Zb: Aby cię strzegli na wszystkich drogach twoich. Alleluja! (Ps 91,11) Kolekty: 1. Wszechmogący Boże, Stwórco wszystkiego co jest widzialne i niewidzialne! Dziękujemy Ci, że czuwasz nad nami przez swoich aniołów świętych. Naucz nas wdzięczności za wszystko, co nas spotyka na drodze życia naszego. Przede wszystkim chwalimy Cię za ratunek dany nam we krwi Jezusa Chrystusa, Pana naszego, przez którego racz nas wysłuchać w Duchu Świętym, Pocieszycielu naszym. 2. Boże miłosierny, Panie całego stworzenia! Ciebie wieczniechwalą wszyscy aniołowie, oddają Ci cześć i uwielbienie. Prosimy Cię, daj nam ducha modlitwy, abyśmy Ciebie w Kościele Syna Twojego także czcili i sławili po wszystkie dni życia naszego. Wysłuchaj nas przez Jezusa Chrystusa, który z Tobą i z Duchem Świętym żyje i króluje na wieki wieków. za stroną www.luteranie.pl
Oprócz wymienianych z imienia aniołów Dżibrila (Gabriela), który przekazał Muhammadowi Koran, Micha'ila, Israfila i Azra'ila (dwaj ostatni nie są wspomniani w Koranie), Haruta i Maruta, a także upadłego anioła Iblisa, Koran zna jeszcze dwie grupy aniołów: "stróżów ognia" (piekielnego: 74,31) oraz "blisko dopuszczonych" (4,172). Anioły są duchowymi istotami, wychwalającymi i wysławiającymi Boga. Uchodzą za istoty nieskazitelne, o pięknej postaci. Ich zadanie polega na podtrzymywaniu we wszechświecie - na polecenie Boga - ładu wewnętrznego. Strzegą i chronią ludzi, odnotowują ich czyny i odbierają dusze zmarłych. Anioła Gabriela określa się w Koranie jako "Wiernego Ducha" lub też "Świętego Ducha". W 19.17 otrzymuje on miano "Naszego Ducha", jawiącego się Marii jako "człowiek doskonały". Gabriel i Michał pełnią funkcje pośredników w procesie objawienia: Gabriel często występuje w roli posłannika. Israfil pojawia się tylko w eschatologicznych legendach. Iblis został wygnany z rajskich "ogrodów", ponieważ wzbraniał się oddać pokłon człowiekowi, którego Bóg stworzył jako istotę dobrą. Aniołowie są sługami Boga i towarzyszą ludziom oraz innym stworzeniom. Wyzbyci zaś własnej woli i rozumienia nie mogą popełnić żadnego grzechu. Monika i Udo Tworuschka "Islam. Mały słownik"
Słowo "anioł" pojawia się w Biblii ponad 300 razy Zaprzeczać istnieniu aniołów - pisze pewien chrześcijański filozof w porywie świętego gniewu na to powszechne sprzysiężenie, którego ofiarą padają te święte Duchy - znaczy tyle, co wyrwać z Biblii co drugą stronę..., a o rytuale nie należałoby w ogóle wspominać. "Począwszy od anioła z raju aż do anioła z Apokalipsy, który zaręcza, że nie będzie czasu - pisze ze swej strony Paul Claudel - począwszy od anioła, który pojawił się w Mambre, aż do anioła, który ukazał się Zachariaszowi, począwszy od tych, którzy wychłostali Heliodora, aż do tego, który towarzyszył młodemu Tobiaszowi, począwszy od tego, który pocieszał Hagar, aż do tego, który uwolnił z kajdan świętego Piotra, przez całą historię świętą przebiegają ci bracia groźni, pouczający i współczujący." Istotnie, ta pełna tajemnic czynna obecność aniołów snuje się poprzez całą Biblią, chociaż nie wszędzie występują oni w niej tak widocznie, jak w Księdze Rodzaju i w Apokalipsie, w Księdze Tobiasza i w Księgach Machabejskich, w Ewangeliach i w Dziejach Apostolskich. "Ojcze, jak wielką mam mu dać zapłatę? - pyta młody Tobiasz swego ojca Tobiasza po powrocie z podróży do Medii. - Nie poniosę szkody, jeśli dam mu połowę majątku, który on przyniósł ze mną. On przecież mnie przyprowadził w zdrowiu, żonę moją wyzwolił i pieniądze przyniósł ze mną, i ciebie uleczył. Jaką więc mam mu dać zapłatę?" (Tb 12,2-3). Tymi słowy młody Tobiasz ukazał żywy obraz materialnych i duchowych dobrodziejstw, jakich mu udzielił jego anioł stróż. Zdarzenie to ilustruje nam to, co w krótkich i dobitnych słowach wyraża Psalm 91 o wspomagającej roli naszego niewidzialnego opiekuna: "Bo swoim aniołom dał rozkaz o tobie, aby cię strzegli na wszystkich twych drogach. Na rękach będą cię nosili, abyś nie uraził swej stopy o kamień. Będziesz stąpał po wężach i żmijach, a lwa i smoka będziesz mógł podeptać" (Ps 91, 11-12). Według komentarza św. Roberta Bellarmina, Doktora Kościoła, słowa te należy interpretować zarówno w sensie dosłownym, jak i przenośnym. Aniołowie stróżowie ochraniają ludzi przed cielesnymi niebezpieczeństwami i roztaczają nad nimi pieczę w ich duchowych potrzebach. Biblia daje o tym świadectwo: nic, co dotyczy ludzi, nie jest dla nich obojętne, wszystko, co odnosi się do wędrówki ludzi do wiecznej (chwały) ojczyzny, interesuje aniołów. Mogliby oni słowa rzymskiego poety Terencjusza zastosować do siebie i jeszcze je uzupełnić: Jesteśmy przyjaciółmi ludzi i nic, co ludzkie, nie jest nam obojętne. Wyzwolenie sił natury, napady zwierząt, ludzkie namiętności, intrygi, sprzysiężenia, wojny, wszystko może stać się przedmiotem rozstrzygającej ingerencji aniołów, jeśli tylko wchodzi w grę los przyjaciół Boga. W Księdze Tobiasza widzimy archani...
serafia