dodatek_b.pdf

Dodatek B

PHP i programowanie zorientowane obiektowo

W niniejszym dodatku zapoznamy się z nieco bardziej zaawansowanymi technikami programistycznymi niż te,

którymi zajmowaliśmy się dotychczas. Głównym obszarem naszych zainteresowań będzie programowanie

zorientowane obiektowo, ale oprócz niego omówimy także kilka interesujących funkcji i technik.

Miejmy nadzieję, że treść niniejszego dodatku wyzwoli w nas własne pomysły i zamiast wnikać zbyt głęboko w

tematykę, powinien zachęcić nas do zdobycia głębszej wiedzy na temat obiektowości w PHP.

Na końcu dodatku, utworzymy bardzo prosty, zorientowany obiektowo system obsługi koszyków zakupowych.

OOPs!

W ramach wstępu, należy powiedzieć, że programowanie zorientowane obiektowo (ang. OOP — Object-

Oriented Programming) zastosowano po raz pierwszy w latach sześćdziesiątych, w języku Simula. Od tamtego

czasu, powstało wiele bardziej lub mniej zorientowanych obiektowo języków programowania i obecnie

większość komercyjnych języków, takie jak Java, C++ czy Visual Basic, bazują na zasadach OOP

Czym jednak jest programowanie zorientowane obiektowo?

No cóż, w każdym programie występują zmienne, przechowujące dane oraz funkcje wykonujące operacje

określonych typów i korzystające z tychże zmiennych. W programowaniu tradycyjnym, owe zmienne i funkcje

występują jako oddzielne elementy. W programowaniu obiektowym zaś, zmienne są grupowane z funkcjami w

odrębnych modułach, zwanych klasami.

Klasa składa się z dowolnej liczby właściwości (danych) i metod (funkcji). Po zdefiniowaniu klasy możemy

utworzyć dowolną liczbę należących do niej obiektów, w podobny sposób, w jaki tworzymy dowolne liczby

zmiennych, zawierających dane typu integer.

PHP sam w sobie nie jest językiem zorientowanym obiektowo, ale ponieważ zezwala na obiektowy styl

programowania, za taki go uznajemy.

OOP w przykładzie

Programowanie w języku obiektowym można postrzegać w sposób podobny do tego, w jaki obserwujemy świat

wokół nas. Jesteśmy otoczeni osobnymi obiektami, z którymi codziennie nawiązujemy interakcję.

Takim obiektem jest komputer, samochód, telewizor, a nawet kolega w pubie. Wszystkie obiekty dysponują

właściwościami i funkcjami, które mogą wykonywać, czasem na nasze żądanie, a czasem samorzutnie. Silnik

samochodu uruchamia się, gdy włączamy zapłon, komputer wczytuje program, a kolega traci równowagę, gdy

postawimy mu zbyt wiele drinków.

Ważne jest to, że nie musimy znać złożonych zagadnień wewnętrznego funkcjonowania tych obiektów. Nie

musimy być mechanikami samochodowymi, by umieć uruchomić samochód, nie musimy być programistami, by

móc pracować z użyciem komputera, ani nawet nie musimy znać się na biologii, by przewidzieć ile piw musi

wypić kolega, by stracić równowagę.

Podobna koncepcja rządzi programowaniem zorientowanym obiektowo, a żeby zrozumieć ją głębiej, posłużymy

się przykładem teoretycznym, w którym główną rolę odegra telewizor.

Właściwości

Jeśli przyjrzymy się telewizorowi, poza różnymi interesującymi cechami, widocznymi w niektórych modelach,

znajdziemy zestaw kilku właściwości ogólnych. Wymieńmy kilka z nich:

• Marka — producent telewizora.

• Kanał — stacja, której program jest aktualnie wyświetlany przez telewizor.

• Głośność — poziom dźwięku wydobywającego się z telewizora.

• Stan (włączony/wyłączony) — czy telewizor w danym momencie pracuje, czy też nie.

W programowaniu obiektowym, cechy te nazwalibyśmy właściwościami klasy Television. Składnia deklaracji w

PHP wygląda następująco:

class Television {

var $make;

var $channel;

var $volume;

}

Aby korzystać z klas w skryptach PHP, należy je najpierw zdefiniować i wymienić wszystkie ich właściwości

oraz metody.

A zatem, zdefiniowaliśmy właśnie właściwości klasy Television, ale jak jej użyć? No cóż, odpowiedź brzmi tak,

że nie da się spożytkować klasy dopóki nie zdefiniujemy jej metod.

Metody

Zastanówmy się nad funkcjami, które może wykonać w naszym telewizorze:

• Zmienić kanał

• Zwiększyć poziom dźwięku

• Zmniejszyć poziom dźwięku

• Włączyć odbiornik lub go wyłączyć.

W przypadku każdego telewizora, opcje te są udostępniane za pomocą pilota, a zmiany kanału dokonuje się

poprzez naciśnięcie przycisku.

Jeśli jednak przyjrzymy się zapisanemu wyżej kodowi, zauważymy, ze jedną z właściwości Television jest make

(marka) i żaden ze znanych mi telewizorów nie dysponuje przyciskiem powodującym zmianę marki! Tylko

niektóre właściwości obiektu mogą być modyfikowane, podczas gdy inne pozostają stałe.

Jeśli więc dodamy owe metody do definicji klasy Television, otrzymamy następujący kod:

class Television {

// Class properties

var $volume;

var $channel;

var $make;

// Constructor

function Television ($theMake) {

$make = $theMake;

}

// Class methods

function increaseVolume() {

//Add one to the current volume

$this->volume++;

}

function decreaseVolume() {

//Subtract one from the current volume

$this->volume--;

}

function setChannel($newChannel) {

//Set channel to newChannel

$this->channel = $newChannel;

}

function getChannel() {

//Just return the current channel

return $channel;

}

Jak widać, definiowanie metod dla określonej klasy przebiega w ten sam sposób, jak definiowanie dowolnych

funkcji w PHP. Korzystamy ze słowa kluczowego function, deklarując funkcję wewnątrz pary klamer.

Prawdopodobnie każdy zauważył także, że deklaracje funkcji pojawiają się wewnątrz definicji klasy —

wewnątrz jej klamer. Jest to bardzo ważne, gdyż metody zdefiniowane poza klasą nie będą działały!

W pierwszej metodzie, increaseVolume próbujemy zwiększyć bieżącą wartość głośności o jeden. Wywołujemy

w tym celu operator ++, z którego korzystaliśmy także w poprzednich rozdziałach, choć może nam nie być

znany termin $this.

$this jest zmienną specjalną, która odwołuje się do bieżącej instancji klasy. Każda kopia obiektu Television ma

własny zestaw zmiennych, które nie są współdzielone z innymi obiektami Television. Słowo kluczowe $this

świadczy o naszym zainteresowaniu tylko obiektem bieżącym.

Innym elementem notacyjnym, który może być nam obcy, jest operator "->". W PHP służy on nam do

uzyskiwania dostępu do właściwości i metod obiektów. A więc, w naszym przykładzie, poprzez zapis $this-

>channel odwołujemy się do zmiennej channel bieżącego obiektu Television.

Pozostałe funkcje są bardzo podobne, a zamiany wartości ich zmiennych przynoszą odpowiednie skutki, czego

można się domyślić — decreaseVolume odejmuje jedność od bieżącej głośności, setChannel ustawia wartość

właściwości $channel, natomiast getChannel zwraca wartość bieżącego kanału.

Jest to koncepcja nieco za trudna jak na początek, a zatem przyjrzyjmy się jedynie przykładowi działania

obiektu Television.

Tworzenie instancji

$myTV = new Television;

$myTV->setChannel (2);

$anotherTV = new Television;

$anotherTV->setChannel (4);

print "My TV : " . $myTV->getChannel()."<br>\n";

print "The other TV : " . $anotherTV->getChannel();

Odczytując powyższy kod, od samej góry, znajdujemy obiekt Television o nazwie $myTV. Zawszeg, gdy

tworzymy obiekt w PHP, korzystamy z operatora new. Jest to zabieg nieco inny, niż zwyczajne tworzenie

zmiennej, a nazywamy go tworzeniem instancji — tworzymy tu bowiem instancję klasy Television, tak jak we

Flashu!

Następnie, widzimy wywołanie metody setChannel obiektu $myTV. Jeśli spojrzymy na kod definicji klasy

Television, przekonamy się, że zadaniem tej metody jest przypisywanie wartości $channel do argumentu

setChannel. Ten sam efekt moglibyśmy uzyskać, zapominając o metodzie setChannel i wpisując kod

następujący:

// This is really bad practise!!

$myTV->channel = 2;

Kod zadziała, ale jest on przykładem bardzo niewłaściwej praktyki. Pracę w tym stylu można by porównać do

poszukiwania elektronicznego elementu wewnątrz telewizora, odpowiedzialnego za zmianę kanałów i użycie go

za pomocą połączenia kablami!

Ogólnie rzecz biorąc, w programowaniu obiektowym zawsze należy korzystać z funkcji dostępowych, takich jak

setChannel — odpowiedników przycisków czy gałek na obudowie odbiornika. W ten sposób zyskamy pewność,

że bez względu na to kto będzie korzystał z naszego kodu, zrobi to w sposób, dla jakiego kod został

zaprojektowany. To zaś podnosi używalność i wydajność kodu, a nas czyni szczęśliwymi programistami!

No dobrze, jeśli powrócimy do naszego przykład, zauważymy, że został w nim utworzony nowy obiekt

Television, o nazwie $anotherTV, ustawiony na odbiór kanału 4.

Oznacza to, że mamy do czynienia z dwoma obiektami Television, ustawionymi na odbiór dwóch różnych

kanałów, co wydaje się całkiem proste. Tymczasem, jest to jedna z najsilniejszych funkcji programowania

obiektowego. Chcąc dokonać takiej samej operacji w tradycyjny sposób, należałoby napisać bardzo

skomplikowany skrypt. Należałoby, prawdopodobnie, użyć jakiegoś rodzaju tablicy i pętli, by uzyskać ten sam

rezultat.

Konstruktory

Zazwyczaj, tworząc instancję klasy, należy ustawić początkowe wartości właściwości nowego obiektu lub

uruchomić określone funkcje.

W przypadku klasy Television, jak dotąd pomijaliśmy właściwość $make. Jak wspomnieliśmy wcześniej,,

marka telewizora pozostaje niezmienna, a w związku z tym nie mamy możliwości jej zmodyfikowania.

Aby upewnić się, że klasa Television funkcjonuje w ten sam sposób, definiujemy konstruktor. Do definicji klasy

dopisujemy więc następującą funckję:

function Television ($theMake) {

$this->make = $theMake;

}

Konstruktor jest funkcją wywoływaną po utworzeniu instancji klasy. Musi ona nosić dokładnie tę samą nazwę,

co klasa, ale parametry mogą być definiowane dowolnie.

Gdybyśmy zechcieli użyć powyższego konstruktora, nasz kod tworzyłby nowe obiekty Television w

następujący sposób:

$myTV = new Television("A well-known brand");

$myTV->setChannel (2);

$anotherTV = new Television("A competitor brand");

$anotherTV->setChannel (4);

Kod ten jedynie ustawia wartość $make w $myTV jako A well-known brand, zaś w $anotherTV jako A

competitor brand.

Dziedziczenie

No dobrze, podstawy programowania obiektowego mamy już za sobą. Jeśli ktoś nie zrozumiał wszystkiego,

niech się nie przejmuje — do końca niniejszego dodatku poruszać się będziemy w sferze przykładów ze świata

realnego.

Istnieje kilka dalszych zagadnień związanych z programowaniem obiektowym, które należałoby omówić, a

które są nieco bardziej złożone. Pierwszym z nich jest dziedziczenie. Nie będziemy korzystać z tej techniki w

naszym przykładzie, ale pamiętajmy, że jest ona bardzo ważną częścią OOP i z pewnością przekonamy się o jej

użyteczności, tworząc kolejne, własne projekty PHP.

Wyobraźmy sobie drzewo genealogiczne rodziny telewizorów, na szczycie którego spoczywa omawiana już

klasa Television. Poniżej znajdziemy telewizory różnego typu — czarno-białe, szerokoekranowe, kolorowe,

kolorowe z szerokim ekranem i tak dalej.

Rzeczą jasną jest, że wszystkie telewizory bazują na klasie Television, cechując się jednak specyficznymi

przymiotami. Na przykład, telewizory czarno-białe wyświetlają obraz jedynie w odcieniach szarości, telewizory

szerokoekranowe mają możliwość przełączania w tryb szerokiego ekranu lub 16x9.

Załóżmy, że zechcielibyśmy utworzyć nową klasę telewizorów szerokoekranowych. Większość funkcji będzie

taka sama, jak w normalnej klasie Television, a uzupełnimy je tylko kilkoma dodatkowymi.

Moglibyśmy po prostu skopiować i wkleić kod klasy Television, a następnie dodać kilka dalszych funkcji.

Rozwiązanie takie będzie działało, ale co się stanie, gdy stwierdzimy istnienie błędu w oryginalnym kodzie

Television? Należałoby wówczas przeprowadzić naprawę w dwóch miejscach, gdyż kod został powielony.

Jeżeli w przyszłości chcielibyśmy utworzyć kolejne typy telewizorów tą metodą, błędy zostałyby zreplikowane.

Znacznie lepszym rozwiązaniem jest użycie tylko potrzebnych fragmentów klasy Television i uzupełnienie ich o

dodatkowe cechy. Programowanie obiektowe sprawdza się tu doskonale.

class WideScreenTelevision extends Television {

var mode;

function WideScreenTelevision($theMake) {

$this->make = $theMake;

$this->mode = true;

}

function toggleWideScreenMode() {

$this->mode = !$this->mode;

}

W tym przykładzie zdefiniowaliśmy nową klasę WideScreenTelevision, która rozszerza klasę Television. Słowo

extends jest specjalnym słowem kluczowym i oznacza ono, że definiowana nowa klasa ma dostęp do wszystkich

metod i właściwości klasy rodzicielskiej, czyli w tym przypadku klasy Television.

Tak więc, nowa klasa może korzystać z metod i funkcji Television oraz nowych, które zadeklarujemy.

Przykład powyższy ilustruje mechanizm prostego przełączania telewizora pomiędzy trybami wyświetlania

obrazu szerokoekranowego i normalnego.

Może zainteresować nas fakt, że nie można rozszerzać klas w PHP, ani usuwać żadnych och metod czy

właściwości. Jest to możliwe w innych językach programowania obiektowego, ale nie w PHP.

Chodźmy na zakupy!

A zatem, powinniśmy już wiedzieć przynajmniej czym są obiekty, po co się je tworzy oraz w jaki sposób się je

implementuje. Teraz zajmiemy się przykładem wykorzystania obiektów w praktyce, tworząc prosty koszyk na

zakupy.

Większość sieciowych sklepów na całym świecie bazuje na zaskakująco podobnych systemach zakupowych.

Jestem pewnie, że Czytelnicy znają działanie tego rodzaju usługi. Cały proces wygląda następująco:

• Użytkownik odwiedza witrynę, gdzie przydzielony mu zostaje koszyk, do którego wkłada się

nabywane artykuły.

• Użytkownik przeszukuje witrynę, odnajdując interesujący go produkt.

• Zazwyczaj, obok rysunku produktu znajduje się przycisk Add to basket (Włóż do koszyka), który

użytkownik musi kliknąć.

• Dokonany wybór zapisywany jest w koszyku.

• Użytkownik dalej przegląda ofertę, ewentualnie wybierając kolejne produkty.

• Po wypełnieniu koszyka artykułami, użytkownik naciska przycisk Checkout (Rachunek), wprowadza

dane karty kredytowej, a za kilka dni zakupiony towar ląduje pod jego drzwiami.

Być może niektórzy zakupili tę książkę w taki właśnie sposób!

Proces wygląda na całkiem prosty, ale za jego kulisami jest wiele złożonych mechanizmów.

Działanie procesu bazuje na tym, że witryna potrafi zapamiętywać użytkowników oraz odróżniać ich. Jak dotąd,

rozpatrzyliśmy jedną, prostą metodę zapisu informacji o użytkowniku, do czego wykorzystuje się ciasteczka,

omówione w Rozdziale 6. W niniejszym przykładzie rozszerzymy nieco tę koncepcję i pomówimy na temat

implementacji.

Implementując koszyk zakupowy we Flashu, niektórzy programiści zapisują dane dotyczące poczynionych

zakupów w zmiennych Flasha. Jest to słuszne rozwiązanie, ale czas życia zmiennych Flasha jest ograniczony do

jednej odsłony określonej witryny sieciowej. W niektórych przypadkach, naciśnięcie przycisku Odśwież,

spowodowałoby zatarcie danych o zakupach, gdyż Flash wyzerowałby wszystkie zmienne.

A zatem, rozsądnym rozwiązaniem jest przechowywanie wszystkich zmiennych, potrzebnych podczas całej sesji

(wizyty na witrynie), na serwerze.

Można to osiągnąć, generując cookie z unikalnym identyfikatorem ID w komputerze użytkownika, zaś dane

dotyczące zakupów przechowywać w bazie danych MySQL. Jest to bardzo dobre rozwiązanie, ale może być

zbyt skomplikowane dla niektórych programistów.

Prostsze rozwiązanie polega na zastosowaniu zmiennej sesyjnej, do której uzyskujemy dostęp ze skryptów.

Użyjemy takiej zmiennej tutaj, projektując strukturę aplikacji, której budowę za chwilę rozpoczniemy...

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: