1. ETAPY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH, RODZAJE BADAŃ (ILOŚCIOWE, JAKOŚCIOWE), PLURALIZM W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH
a) Etapy badań pedagogicznych:
1. Zaistnienie sytuacji problemowej
2. Formułowanie problemów badawczych
3. Hipotezy
4. Projektowanie narzędzi badawczych
5. Dobór osób badanych
6. Przeprowadzenie badań
7. Opracowanie wyników badań
b) Rodzaje badań (ilościowe, jakościowe)
BADANIA ILOŚCIOWE
Badania ilościowe pozwalają na:
- Poznanie współzależności między zmiennymi niezależnymi i zależnymi, czyli określonymi odziaływaniami wychowawczymi, a skutkami, jakie pociągają one za sobą w sferze zachowań i postaw osób badanych
- Różnego rodzaju badania porównawcze z uwzględnieniem takich zmiennych, jak płeć, wiek, pochodzenie społeczne, stopień przystosowania lub nieprzystosowania społecznego itp.
- Adekwatne porozumiewania się w wielu badanych sprawach oraz w zobiektywizowaniu zgormadzonych danych i ustaleniu kryteriów względnie optymalnych decyzji, istotnych zarówno dla teorii, jak i praktyki pedagogicznej
- Korzystanie ze statystyki, dzięki której możliwa jest bardziej jednoznaczna interpretacja otrzymanych wyników, o ile przeprowadzone badania były wystarczając trafne i rzetelne
BADANIA JAKOŚCIOWE
Badania ilościowe w porównaniu z badaniami jakościowymi:
- Nie ukazują kontekstu badanych zjawisk, czyli odgrywają je niejako z tła innych zjawisk, których stanowią część składową
- Ograniczają się do nader powierzchownej rejestracji zewnętrznych zachowań soób badanych bez wnikania w przyświecające im intencje i rozumienie używanych przez nich pojęć ważnych z naukowego punktu widzenia
- Nadmiernie koncentrują się na dużej liczbie danych i ich analizie statystycznej z wyraźnym niedocenianiem analizy jakościowej badanych zjawisk
- Nierzadko też przesądzają o wynikach badań z powodu przyjętych z góry zmiennych, wyznaczających sposób konstruowania narzędzi badawczych
c) Pluralizm w badaniach pedagogicznych
PODEJŚCIE PLURALISTYCZNE
Podczas badań badacz nie ogranicza się wyłącznie do ilościowego lub jakościowego opisu czy analizy badanych faktów, zjawisk, procesów, zdarzeń. Przeprowadzone badania ilościowe stara się uzupełnić i ubogacić badaniami jakościowymi, a badania jakościowe badaniami ilościowymi. Poznawana rzeczywistość nie jest jednorodna i musi zachodzić relacja odpowiedniości między przedmiotem badania, a metodą poznania.
2. PROBLEMY BADAWCZE
a) Definicja
Problem badawczy- przyjmują postać pytań; jest to coś, co jest przedmiotem wysiłków badawczych; to uszczegółowienie celu badań pedagogicznych;
b) Rodzaje(wg Sztumskiego):
- teoretyczne i praktyczne;
- ogólne i szczegółowe;
- podstawowe i cząstkowe;
Znajomość typu i form problemu pozwala dobranie odpowiedniej dla niego metody/ techniki badań.
c) Kryteria poprawności:
- usytuowanie problemów na tle dotychczasowych osiągnięć naukowych- ważna jest znajomość literatury dotyczącej wybranego problemu (także obcojęzycznej);
- precyzja w sposobie formułowania- zrozumiałe przez wszystkich, tworzone za pomocą pytań o charakterze rozstrzygnięcia („tak”/ „nie”) i dopełnienia („dlaczego?”, „kto?” itd.);
- realna możliwość ich rozwiązania;
- przydatność praktyczno- użyteczna;
3.HIPOTEZY - (SZTUMSKI)
Definicja-z gr. Hipothesis- przypuszczenie, domysł wysunięty dla określenia lub wyjaśnienia czegoś, który wymaga sprawdzenia czyli weryfikacji poprzez odpowiednie badania stosowane w danej nauce.
Typy hipotez:
Ze względu na cel:
· Podstawowe-celem jest wyjaśnienie zasadniczych problemów danej nauki
· Częściowe-wyjaśniają fragmentaryczne zagadnienia, składające się na dany problem
Ze względu na zasięg:
· Ogólne-np. mój poziom wiedzy jest przeciętny.
· Szczegółowe-np. mój poziom z pedagogiki jest taki, poziom w wych-fiz. jest taki itd.
Hipoteza szczegółowa jest ukonkretnieniem hipotezy ogólnej. Najczęściej jednak konkretyzujemy daną hipotezę ogólną kilkoma hipotezami szczegółowymi.
Ze względu na stopień ich prawdopodobieństwa:
· Wysoko, średnio mało-prawdopodobne- tego rodzaju rozróżnienia mają istotne znaczenie przy ostatecznym wyborze hipotez do zamierzonych badań. Jednak ustalenie rzeczywistego stopnia prawdopodobieństwa danej hipotezy nie jest łatwe bez weryfikujących badań.
Inne:
· Hipotezy heurystyczne- odkrywcze
· Hipotezy robocze- takie, które mają charakter pomocniczy, tymczasowy, celem jest ogólna orientacja badawcza, umożliwiająca sformułowanie hipotezy zasadniczej.
Sposoby tworzenia hipotez:
a). wysnuwanie wniosku hipotetycznego z istniejącej teorii
b). „odkrywanie” hipotezy poprzez uogólnienie zebranych danych zawartych np.w sprawozdaniach statystycznych
c). swoiste „wczuwanie się” badającego w określone sytuacje społeczne, czyli wysnuwanie przez niego wniosków w oparciu o własne doświadczenia życiowe i wykorzystywanie umiejętności tworzenia własnych domysłów
d). inspiracja wynikająca z codziennej praktyki, która jest istotnym źródłem danych, przydatnych do tworzenia hipotez.
Wymogi metodologiczne dotyczące hipotez-
-nowe, żeby wskazywały na jakieś nieznane dotąd aspekty badanych faktów, procesów, zjawisk, ich uwarunkowań, okoliczności;
-ogólne, żeby obejmowały swoim zakresem wszelkie fakty, procesy czy zjawiska, jakich dotyczą;
-jasne, tzn. wyrażone w jednoznacznych terminach, możliwie dostatecznie ostrych, (a jeżeli używa się terminów nieostrych, jak np. młody, stary, duży, mały, to należy je odpowiednio zdefiniować np. młodymi nazywam ludzi w wieku od..do.. lat);
-wolne od sprzeczności wewnętrznych, czyli powinny być tak sformułowane, aby nie zawierały zdań wzajemnie sprzecznych;
-empirycznie sprawdzalne, czyli dające się zweryfikować, tzn. potwierdzić lub obalić poprzez badania.
Dodatkowo Sztumski wyróżnia jeszcze jeden aspekt:
-hipoteza nie powinna być ani tautologią ani banałem, czyli nie powinna zawierać sformułowań będących powtórzeniami poprawnych schematów myślowych.
4. ZMIENNE
· Zależne – są oczekiwanym skutkiem zmiennych niezależnych, zmieniają się pod ich wpływem. (Łobocki: …czyli nierzadko spodziewanymi przez badacza wynikami zastosowanych w badaniach oddziaływań pedagogicznych lub następstwami różnych psychospołecznych uwarunkowań pożądanego lub niepożądanego rozwoju osób objętych badaniami.)
· Niezależne – wpływają na zmienne zależne, ale same nie podlegają modyfikacji. (Łobocki: są to m.in. różne i ściśle określone sposoby działalności dydaktycznej lub wychowawczej albo jednej i drugiej. Są nimi szczególnie te oddziaływania pedagogiczne, dzięki którym oczekuje się określonych zmian w rozwoju umysłowym, społecznym, moralnych lub fizycznym dzieci i młodzieży. Zmiennymi niezależnymi mogą być także wiele przeróżnych psychospołecznych czynników, warunkujących efektywność pracy dydaktycznej lub wychowawczej z uczniami, jak i różne uwarunkowania prawidłowego wychowania społecznego, moralnego i religijnego w środowisku rodzinnym lub w różnych placówkach opiekuńczo –wychowawczych. Zmiennymi niezależnymi mogą być także pedagogiczne i psychospołeczne czynniki dezorganizujące pożądany rozwój dziecka i młodzieży)
· Pośredniczące – (inaczej interweniujące/zmienne niezależne zakłócające) – nie zawsze są objęte badaniami bezpośrednio. Pozwalają lepiej zrozumieć zależności zachodzące pomiędzy zmiennymi zależnymi i niezależnymi.
· Mierzalne – wskaźniki
· Ilościowe – można ją konkretnie zbadać, w sposób matematyczny
· Jakościowe - nie da sie podać jej w liczbach, np. przyczyny rosnącej liczby rozwodów.
· Kontrolne
Przyjęte przez badacza zmienne nadają badaniom kierunek, określają cel badań. Muszą być empiryczne, mierzalne, opisowe i liczone. (def. z ćwiczeń)
Każdy wskaźnik jest zmienną, ale nie każda zmienna jest wskaźnikiem.
Każda zmienna mierzalna (np. ilościowa) jest wskaźnikiem.
Łobocki:
· Zmienne i wskaźniki są próba uszczegółowienia problemów badawczych i tym samym hipotez roboczych.
· Zmienne stanowią uszczegółowienie badanych zjawisk ze względu na podstawowe ich cechy.
5. WSKAŹNIK- DEFINICJA
Termin „wskaźnik” służy do określenia pewnej cechy przedmiotu lub zjawiska. Wskaźnik jest obiektywnie obserwowalnym znakiem pewnej cechy.
Funkcje spełniane przez wskaźniki:
1. Opisowe- umożliwiające opis stanu rozwoju danego społeczeństwa albo różnych systemów, które w nim istnieją
2. Analityczne- pozwalające na uchwycenie przeobrażeń, które zachodzą w badanej sferze
3. Oceniające- umożliwiające szacunkowe określenie wartości rozmaitych programów i działań podejmowanych w dowolnych dziedzinach np. w zakresie polityki społecznej, oświatowej, kulturalnej, ochrony środowiska naturalnego itp.
4. Normatywne- jeżeli są stosowane jako pewne wielkości czy miary (standardy) umożliwiające np. ustalenie stopnia realizacji danych celów, jakości danych programów itp.
5. Ostrzegawcze- ukazują różne tendencje, trendy i inne ewentualne zmiany, jakie mogą się pojawić, a tym samym umożliwić ustalenie prognoz.
6.DOBÓR PRÓBY – WYBÓR OSÓB DO BADAŃ, KTÓRE INTERESUJĄ BADACZA.
Powinniśmy dokładnie określić jaka grupa osób nas interesuje, np. kobiety od... do…, młodzież gimnazjalna
Sposoby doboru osób do badań:
· Losowy – kto nam się trafi z tą osobą/ z tymi osobami prowadzimy badania.
· Celowy – celowe dobieranie osób do badania, dokonywanie selekcji.
· Systematyczny – np. co trzecia osoba z klasy jest typowana do badania.
· Warstwowy – z każdej konkretnej warstwy społecznej (wieś, miasto), wybieramy po 3 osoby.
· Dwustopniowy – losowanie grup do badania, jednak nie wchodzą one w całości do badania, gdyż spośród wcześniej wylosowanych przeprowadzane jest następne losowanie.
· Wielostopniowy –wybieramy daną szkołę (losowy), następnie daną klasę, a następnie dane osoby do badania.
· Grupowy – cała klasa podlega badaniu.
· Kwotowy – kierowanie się konkretną ilością osób do badań.
8. POJĘCIA : METODA , TECHNIKA, NARZĘDZIA
Metoda- całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego, zawiera w sobie szereg działań o różnym charakterze zarówno koncepcyjnym jak i rzeczowym zjednoczone celem generalnym i ogólną koncepcją badania
Technika- czynności praktyczne pozwalające na uzyskanie optymalnie sprawdzonych informacji, danych i opinii. Technika ma formę czasownikową
Narzędzia – służą do realizacji danej techniki
9. KLASYFIKACJA METOD I TECHNIK PEDAGOGICZNYCH.
A. Metoda socjometryczna.
Techniki:
-plebiscyt życzliwości i niechęci (osoba, która jest lubiana, która najbardziej narzeka itd….)
-uszeregowanie rangowe (np. na liście osób szeregujemy osoby i numerujemy od najbardziej lubianej do najmniej lubianej)
-porównywanie parami
-klasyczna technika Moreno
B. Eksperyment pedagogiczny
-grup równoległych –grupa kontrolna i eksperymentalna
-rotacji – „podział krzyżowy”
-czterech grup- „technika Salomona”
-jednej grupy
C. Metoda szacowania
Techniki:(rodzaje skal):
-skala numeryczna
-skala graficzna
-skala przymiotnikowa
-skala opisowa
D. Metoda biograficzna
Techniki (odmiany metody biograficznej)
-metoda monograficzna
-metoda indywidualnych przypadków
E. Obserwacja
-Niestandaryzowane: notatki, opisy, rejestracja dźwięków, fotografie
-standaryzowane: arkusz obserwacyjny
F. Metoda sondażu
-wywiad
-ankieta
-analiza dokumentów
G. Analiza dokumentów
-klasyczne techniki analizy
-nowoczesne techniki analizy
-jakościowa, ilościowa i formalna analiza dok.
-analiza: psychologiczna, diagnostyczna, rozwojowa, indywidualna, grupowa
-analiza dzienników i analiza rysunków
H. Metoda dialogowa
-rozmowa indywidualna i grupy
-rozmowa bezpośrednia i pośrednia
-rozmowa oparta na słuchaniu biernym lub czynnym
I. Testy osiągnięć szkolnych
Techniki (rodzaje testów)
- wg mierzonej cechy osiągnięć
...
Assisi