Warmia i Mazury - materiał szkoleniowy.pdf

(12632 KB) Pobierz
Stowarzyszenie Kulturalne Zespół Pieśni i Tańca
FOLKLOR TANECZNY
REGIONU WARMII i MAZUR
MATERIAŁ METODYCZNY
SYSTEMATYKI TANECZNEJ
- do użytku wewnętrznego
prowadzonych szkoleń i warsztatów
990839122.028.png 990839122.029.png 990839122.030.png 990839122.031.png 990839122.001.png 990839122.002.png 990839122.003.png 990839122.004.png 990839122.005.png 990839122.006.png 990839122.007.png 990839122.008.png 990839122.009.png
Spis treści :
Wstęp - Bibliografia …....................................................... str. 1
Z kart historii Regionu ….................................................. str. 2
Folklor taneczny Regionu – ogólna charakterystyka ........ str. 7
POLONEIZ ….................................................................... str. 8
WALC :
„Okrągły” …............................................................... str. 10
„Gładki” .................................................................... str. 11
POSZUSTACZ, PODCINACZ …..................................... str. 12
POLKA :
„Polka warmińska” ….............................................. str. 14
„Polka mazurska”
….............................................. str. 15
BIWAT …......................................................................... str. 16
RAINLENDRY :
„Baba” …................................................................ str. 17
„Polka mazurka”
….................................................str. 19
„Lowiska”
…....................................................... str. 25
TAŃCE Z FIGURAMI :
„Kłaniany” …....................................................... str. 29
„Kosejder” …....................................................... str. 32
„Puszczany” …....................................................... str. 39
„Szewc” …................................................................ str. 43
„Szot” …................................................................ str. 48
„Pofajdok” …....................................................... str. 51
„Baran” …................................................................ str. 55
ZABAWY :
„Żabka” …................................................................ str. 60
„Hejduk” …................................................................ str. 61
„Lisek” …................................................................ str. 61
„Stryjenka” …....................................................... str. 62
„Glina” …................................................................ str. 62
„Zajączek”
…....................................................... str. 63
990839122.010.png
Wstęp:
Niniejszy materiał opracowałem na użytek własny, celem przedłożenia go
dla słuchaczy i uczestników : lekcji edukacyjnych, zajęć tanecznych oraz szkoleń,
kursów i warsztatów artystycznych, których organizatorem jest Stowarzyszenie
Kulturalne Zespół Pieśni i Tańca „WARMIA” z Olsztyna lub w których mam okazję
uczestniczyć indywidualnie, w charakterze wykładowcy – prelegenta czy instruktora
tańca ludowego.
W przeważającym stopniu, poniższe opracowanie jest oparte o informacje
i wiadomości zawarte w publikacjach i opracowaniach książkowych, będących
efektem prac znakomitych osobowości pałających się tradycjami naszego Regionu
oraz kolejnych zespołów specjalistów, pracujących na naszych terenach od połowy
50 – tych lat minionego wieku, w ramach Ogólnopolskiej Akcji Dokumentowania
Folkloru Muzycznego.
Dołączając jeszcze wiedzę, bezpośrednio pozyskaną na swej drodze zawodowej, jako
już kilkudziesięcioletniej praktyki w pracach Zespołu WARMIA, od osób
będących autorytetami w swej dziedzinie, pozostaję w nadziei przydatności
niniejszego materiału – ku uciesze zainteresowanych.
Mariusz Krupiński
Literatura podstawowa i uzupełniająca – polecane pozycje :
„Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków” : J.Burszta, Ośrodek Badań Naukowych im. W.Kętrzyńskiego
w Olsztynie, 1976 r. z-d Ossolińskich
„Warmio moja miła” :
M.Zientara-Malewska, W-wa 1959, Inst. Wydawniczy PAX
„Folklor Warmii i Mazur” :
M.Drabecka, B.Krzyżaniak, J.Lisakowski, W-wa 1978, COMUK.
„Zwyczaje, obrzędy i wierzenia Mazurów i Warmiaków” : A.Szyfer, Ośrodek Badań Naukowych
im. W.Kętrzyńskiego w Olsztynie, 1975 r. Wydawnictwo Pojezierze.
Tom 3, cz. I, II, III, IV i V "Warmia i Mazury" : B.Krzyżaniak, A.Pawlak, 2002 r. Instytut Sztuki PAN
"Jutrznia Mazurska" :
K.Małłek, 1980 r. Wydawnictwo Pojezierze.
"Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach" :
A.Chętnik, 1983 r . Wydawnictwo Pojezierze.
"Pieśni ludowe Warmii i Mazur" : M.Sobieski, 1955 r. Polskie Wydawnictwo Muzyczne w Krakowie
"Pieśni ludowe Mazur i Warmii" : W.Gębik, 1952 r. Wydz. Kult. Woj. Rady Narodowej w Olsztynie
Atlas polskich strojów ludowych cz. 1, zeszyt 3 "Strój warmiński": A.F.Klonowski,
1960 r. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze we Wrocławiu
LEKSYKON "Taniec w polskiej tradycji" :
Grażyna W. Dąbrowska , Muza SA, W-wa 2005/2006
1
990839122.011.png 990839122.012.png 990839122.013.png 990839122.014.png 990839122.015.png 990839122.016.png 990839122.017.png 990839122.018.png 990839122.019.png 990839122.020.png 990839122.021.png 990839122.022.png 990839122.023.png
 
„Z KART HISTORII REGIONU WARMII i MAZUR”
Obecne Województwo warmińsko-mazurskie obejmuje obszar historycznych krain Warmii, Mazur
i Powiśla, zamieszkałych w średniowieczu przez plemiona bałtyckich Prusów - ludu z grupy językowej jak
Litwini i Łotysze. Pierwsze ślady osadnictwa na tych terenach pochodzą sprzed około 15 tys. lat.
Pojawienie się plemion bałtyckich Prusów i Jaćwingów, datuje się na połowę pierwszego tysiąclecia p.n.e.
Od wczesnej epoki żelaza, tj. od VI wieku przed naszą erą, a może od czasów jeszcze bardziej
odległych, zamieszkiwali oni ziemie między ujściem Wisły na zachodzie, a dolnym Niemnem na
wschodzie, Morzem Bałtyckim na północy, a krańcami Pojezierza Mazurskiego na południu.
Ich kraj był bogaty w lasy i wody. Z tego powodu ważnymi gałęziami gospodarstw Prusów były łowiectwo
i rybactwo, a zwłaszcza bartnictwo. Jednakże podstawą ich gospodarki było rolnictwo. Prusowie mieli stałe
niwy, które uprawiali przy pomocy radła zaprzężonego w konie lub woły.
Znali brony, sierpy, kosy, widły, łopaty. Siali pszenicę, jęczmień, żyto, owies, proso i znali bób, mak, fasolę,
grykę. Potrafili zakładać sady owocowe, w których sadzili jabłonie, grusze, wiśnie i śliwy.
Prusowie hodowali konie, (stworzyli własną, pruską rasę z dzikich koni, tzw. tarpanów , schwytanych
w lasach i oswojonych), bydło rogate, owce, świnie, kozy i drób.
Ich ustrój społeczny wynikał z prywatnego władania ziemią. Przy istnieniu licznych pozostałości
wspólnoty rodowej zróżnicowanie majątkowe było poważne, a potęgował je handel utrzymywany z
sąsiednimi ludami, w tym także handel morski z krajami skandynawskimi.
Statki pruskie odwiedzały port w Birce , a kupcy skandynawscy przybywali do portów pruskich: w Truso
w południowo-zachodnim kącie Zalewu Wiślanego, i w Wiskiauten na Sambii.
Do krajów skandynawskich wywożono zboże, produkty leśne i bursztyn, przywożono stamtąd głównie
wyroby metalowe, jak np. broń, żelaza bowiem i soli Prusowie nie mieli.
Dlatego też Leszek Biały pragnął w środku kraju Prusów założyć targ żelaza i soli, a przy nim zbudować
miasto jako ośrodek misji chrześcijańskich.
Kierowniczą rolę w życiu politycznym Prusów odgrywali możni. Jedynie najważniejsze sprawy,
dotyczące wojny i pokoju, rozstrzygano na wiecach. Gdy nieprzyjaciel wtargnął do kraju, cała ludność
męska chwytała za broń. Wojsko zwoływano przez gońców. Ważną rolę militarną odgrywały grodziska,
w których ludność chroniła się w czasie wojen i zamieszek.
P rusowie nie budowali miast, choć mieli stałe miejsca przeznaczone na targowiska.
Nie mieli także i wsi. Mieszkali w chatach kleconych z drewna i słomy, wznoszonych nie w skupiskach ,
ale przy swoich polach uprawnych. Znani byli ze swej skromności, z lekceważenia wystawnego ubioru
i ozdób, z gościnności. Żyli w wielożeństwie. Majątek dziedziczyli tylko synowie. Zmarłych palono na
stosach, prochy składano do urny i grzebano w ziemi, a rodzina i przyjaciele zasiadali do stypy.
Prusowie wierzyli w życie pozagrobowe. Utrzymywali, że dusze zmarłych przebywają w swych
rodzinnych stronach i snują się po domach, polach i lasach.
Czcili słońce, księżyc, gwiazdy, pioruny, ogień i wodę, ptactwo, niektóre zwierzęta i płazy.
Ś wiątyń nie mieli. Ceremonie religijne odprawiali pod gołym niebem wśród lasów lub na polu.
Prawdopodobnie pewne lasy i gaje oraz stare, wiekowe drzewa (dęby i lipy) uchodziły u Prusów za święte.
Można sądzić, że Prusowie czcili Perkuna , ponieważ kult tego boga grzmotu występował u pokrewnych
im Litwinów i Łotyszów, a poza tym świadczą na jego rzecz nazwy kilku miejscowości i jezior na dawnym
terytorium Prusów: Perkujki, Parkoszewo, Perkunowo, dwa jeziora Perkun.
Na języku pruskim znać było liczne ślady wpływu języka polskiego.
Wydaje się także, iż kolonizacja polska wkroczyła na ziemie pruskie już w czasach przed krzyżackich.
Dowodzą tego nazwy miejscowości w ówczesnej Pomezanii wymieniane we współczesnych dokumentach
krzyżackich. Niestety fiasko misji św. Wojciecha (997) i św. Brunona (1009) w ciągu dwóch kolejnych,
nie przyniosło Polsce wymiernego programu politycznego wobec Prusów.
Poniżej: Mapa Prus pogańskich (Des Preussenlandes Austeylung) autorstwa Kaspara Hennebergera opublikowana
w 1584 roku stanowiła załącznik do dzieła Hennebergera Kurtze und warhaftige Beschreibung des Landes
zu Preussen . Pokazuje rozmieszczenie plemion pruskich przed podbojem krzyżackim.
Jest najstarszym obiektem kartograficznym przedstawiającym ziemie pruskie.
2
990839122.024.png 990839122.025.png
Z kart historii regionu, strona 2
Na progu XIII stulecia Prusowie dzielili się na następujące grupy etniczne: Pomezanów,
Pogezanów, Warmów, Natangów, Sambów lub Samów, Bartów, Nadrowów i Galindów lub Golendów.
Wśród tych plemion i między nimi toczyły się nieustanne walki, zrozumiałe choćby z tego powodu,
że w wypadku zabicia kogoś zwyczaj pomsty rodowej domagał się krwawego odwetu.
3
990839122.026.png 990839122.027.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin