Fr. W. Foerster Religia a kształcenie charakteru.pdf

F. W. Foerster

Religia a kształcenie charakteru. Dociekania psychologiczne i pedagogiczne wskazania.

SPIS RZECZY

Słowo wstępne Autora do przekładu polskiego

Przedmowa

Wstęp

Część I.

Niezbędność religii w kształceniu charakteru.

I. Złudzenia bezreligijnej pedagogiki moralnej

II. Nowe zadanie pedagogiki religijnej

III.

Znaczenie religii dla kształcenia charakteru

IV.

Niedostateczna znajomość natury ludzkiej u nowoczesnych pedagogów moralnych

Nauka o grzechu pierworodnym a nowoczesna pedagogika

VI.

Wnioski pedagogiczne wysnute z grzechu pierworodnego

Z psychologii braku charakteru

Miłość prawdy a pedagogika szczerości

Kilka wskazań dla pedagogiki płciowej

Błędy pedagogiki wolnościowej

Wojskowe a religijne kształcenie charakteru

VII. Natura i nad natura

Nie należy lekceważyć przyrodzonych impulsów moralnych

Niedostateczność odwoływania się do przyrodzonych skłonności moralnych

O gotyckim stylu w kształceniu charakteru

Uniwersalność wychowania chrześcijańskiego

O przenoszeniu sił w wychowaniu

Ułuda wyzwolenia się własnymi siłami

Niebezpieczeństwa wyłącznego oddziaływania moralnego

VIII. Naturalne i nadnaturalne kształcenie woli

1. Powierzchowność i płytkość nowoczesnej pedagogiki moralnej

Niebezpieczeństwa świadomej gimnastyki woli

Znaczenie niewzruszonych ideałów dla kształcenia woli

Zależność od natury a wolność woli

IX.

Wola a Łaska

Z psychologii chrześcijańskiej nauki o Łasce

Nowoczesne wybujałości w ujmowaniu zasady łaski

3. „Wyzwoleni”

Istota religijnego uzasadnienia moralności

Autonomia a heteronomia

Św. Paweł a Nietzsche

Wypieranie popędów a religijne uzasadnienie moralności

XI.

Kilka zarzutów oraz odpowiedź na nie

Czy istnieje dziś naprawdę bezreligijna moralność?

W sprawie pedagogicznej hierarchii różnych religii

XII. Psychoanaliza a wiara chrześcijańska

Psychoanaliza a człowiek nowoczesny

Prawda i błąd w psychoanalizie

Dowolność interpretacji psychoanalitycznych

Niedostateczność lecznictwa psychoanalitycznego

Psychoanaliza religijna a medyczna

Część II.

Zagadnienie prawdy

Religia a wiedza nowoczesna

II.

Przyczyna wszystkich przyczyn

III.

Kamienie a chleb

IV.

Filozofia a chrześcijaństwo

V. Nowoczesny intelektualizm a pedagogika religijna

VI. Styl baroku a nowoczesny stan duszy

Część III.

W sprawie reformy pedagogiki religijnej. (Zasadnicze jej podstawy i przykłady.)

I. Młodzież nowoczesna a religijne duszpasterstwo

II.

Zadania propedeutyczne

III.

Pismo św. a człowiek rzeczywisty

IV.

Realistyczne wprowadzenie do Ewangelii

V. Schopenhauer i Platon jako wychowawcy

VI.

Znaczenie podbudowy naturalnej

VII.

Wiek chłopięcy a Kazanie na Górze

VIII. Biblia a rzeczywistość życia

IX. Psychologia wieku młodzieńczego a pedagogika religijna

X. Przezwyciężenie rozdwojenia między religią a życiem

XI.

Nowe zadania wychowania humanistycznego

XII.

Przygotowanie pedagogów religijnych

Zakończenie

Prawdziwa szkoła chrześcijańska

Wielkość zadania

Słowo wstępne autora do przekładu polskiego

Bardzo wielu ludzi czerpało dotąd wszystkie duchowe przesłanki swych uczynków z Boga i Chrystusa,

nie wiedząc o tym, i dlatego sądząc, że można żyć bez Boga i Chrystusa. Obecnie jednak wstępujemy

w okres nowy, w którym ludzie na własnym ciele i duszy doświadczą, co znaczy naprawdę żyć, myśleć

i działać, gdy wyschną w nas wszystkie nadnaturalne źródła światła i mocy i gdy nawet w najgłębszych

pokładach naszej duszy przestaną oddziaływać na naszą wolę złożone w niej wyższe wartości. Jaki

bezmiar spraw zależy od wiary w Boga i Chrystusa, jak wiele jedynie z wiary w Chrystusa otrzymuje

sens i rację, to w całej pełni ujawnią dopiero ci, którzy w myśl słów Nietzschego „zerwali już wszystkie

kłamliwe mosty do dawnych ideałów”. i ani w sferze intelektualnej ani moralnej nie żyją już na kredyt

idei nie uznawanych przez się ni sercem ni umysłem. Wiek XVIII, aczkolwiek „wyzwolił się” z religii, żył

jednak jeszcze odblaskiem jej Wiary w ducha i jej etosem. Wiek XIX i te resztki wiary powoli usuwał,

tak że oto wiek XX ujawniać zaczyna już ową całkowitą pustkę i martwotę ducha i moralności, ową

szerokie koła ogarniającą diabolię, owo jawne wyrzeczenie się wszelkich tradycji boskich, cyniczny

pakt ze światem niższym.

Wchodzimy zatem w epokę olbrzymich rozstrzygnięć i alternatyw, w których żadna połowiczność nie

ma już znaczenia, a do ostatecznej konsekwencji doprowadzone zaprzeczenie zwalczane być może

jedynie przez konsekwentne twierdzenie.

W książce niniejszej próbujemy wyjaśnić sens tej właśnie epoki oraz ukazać wewnętrzną logikę i

nieuchronność dzieła zniszczenia, które się dziś dokonuje nie tylko w Rosji sowieckiej. Albowiem bez

Syna Bożego, który stał się Ciałem, nie może trwać żadna kultura ludzka, a dusza człowieka i

społeczeństwo musi bez ratunku ulec demonicznym potęgom ludzkiej natury.

Wobec Tłumacza poczuwam się do wielkiej wdzięczności za przekład i tej książki, bez której całej

mojej pedagogice brakłoby ostatecznej podstawy oraz uprzystępnienie jej publiczności polskiej,

której pełen rozumienia stosunek do moich książek sprawiał mi zawsze szczególną radość i zaszczyt.

Paryż, w maju 1930. Fr. W. Foerster.

Przedmowa Autora

Książka niniejsza stanowi konieczne i od dawna przez autora zamierzone zakończenie całej jego

dotychczasowej pracy pedagogicznej. Praca ta ujmowała niemal wyłącznie tylko pewną ściśle

określoną dziedzinę wychowania, a mianowicie etyczne oddziaływanie na młodzież oraz kwestie

zasadnicze, związane z tym zagadnieniem. Wynikło to zresztą z całej linii życiowej autora: wszak

wyszedł on ze świata nowoczesnego, który wziął wprawdzie radykalny rozbrat z religią i życiem

kościelnym, ale zarazem pośród wzrastającego wciąż rozkładu odczuwał szczególnie żywo

konieczność moralnej odnowy świata zachodniego, podobnie, jak to było z ruchem stoickim u schyłku

starożytności. Z tego ograniczenia się autora do zagadnień etycznych i moralno-pedagogicznych

wyprowadzono zupełnie fałszywy wniosek, jakoby pierwiastek religijny był dlań tylko ostateczną

metafizyczną koroną, a nie nieodzownym i niezastąpionym fundamentem wszelkiej etycznej i

pedagogicznej pracy kulturalnej. Otóż książka niniejsza ma właśnie zaświadczyć, jak zupełnie mylne

jest to przypuszczenie i w jakim stopniu zarówno własne doznania wewnętrzne, obserwacja życiowa i

doświadczenia pedagogiczne, jako też rozważania psychologiczne i socjologiczne doprowadziły

autora do poznania całkowitej niedostateczności wszelkiego duszpasterstwa, nie opartego na religii

chrześcijańskiej.

Świadectwo to jednak nie ma żadną miarą oznaczać bezkrytycznej zgody na ten rodzaj

duszpasterstwa, który przeważa w dzisiejszych kościołach. Przeciwnie, autor, jako człowiek

nowoczesny i pilny obserwator nowoczesnego stanu dusz, musi podkreślić z jak największym

naciskiem, że obecna pedagogika kościelna, w przeciwieństwie do praktyki kościelnej np. pierwszych

wieków chrześcijańskich, a po części także wieku oświecenia, okazuje mimo wielu rzetelnych

wysiłków prawdziwie zatrważającą bezradność i nieumiejętność w psychologicznym traktowaniu

duszy nowoczesnej oraz w sztuce pedagogicznego podawania i wyjaśniania swych tradycji.

Przyczyna tego leży nie w braku poczucia odpowiedzialności wśród sfer kościelnych, lecz w owej

niezmiernej przepaści duchowej, dzielącej warstwy, od dawna już oderwane od religii, od warstw

ludowych, które wychowały się pod ochroną pewnych i ustalonych tradycji. Pomiędzy obu grupami

panuje prawdziwie babiloński zamęt myśli i języka: co dla jednej jest święte, to druga uważa za

śmieszne. Co dla jednej jest żywą prawdą, to drugiej wydaje się błędem zabójczym dla kultury. Co dla

jednej jest najwyższym zdrowiem, to w oczach drugiej uchodzi za chorobliwe. Wierny nie przeczuwa

wcale, do jakiego stopnia człowiek wychowany w duchu nowoczesnym pozbawiony jest wszelkich

warunków, które by pozwoliły mu ująć rzeczywistość, zawartą w chrześcijańskich dogmatach i

tradycji. W miarę jednak przenikania ducha nowoczesnego w ustrój technicznej i naukowej cywilizacji

zachodniej, opanowywania przezeń szkół, nie wyłączając uniwersytetów, i zdobywania rzesz

nauczycielskich, młodzież, wzrastająca nawet w rodzinach wierzących, będzie coraz silniej ulegała

temu duchowi rozkładowemu i coraz bardziej potrzebowała nowych metod religijnego kierownictwa

duszy i ducha, zupełnie różnych od tych, które dotychczas uznawano za dostateczne. Wiedzą o tym

dobrze duszpasterze, pracujący wśród studentów. Słowem, walka chrześcijaństwa z Antychrystem,

która w najbliższych czasach rozgorzeje z nieprzeczuwaną gwałtownością, domaga się zupełnie nowej

metodyki religijno-pedagogicznej. Ta metodyka powinna umieć uświęcone dziedzictwo wiary

chrześcijańskiej przekazywać młodemu pokoleniu w taki sposób, iżby ono od samego początku

dosłuchiwało się w nim owego „Tua res agitur" (O ciebie tu chodzi) i mogło w chrześcijaństwie

poznać i uznać naukę o rzeczywistości nieporównanie wyższą od wszelkich nowoczesnych nauk o

życiu.

Wskazania i propozycje podane przez autora w niniejszej książce nie oznaczają wtrącania się we

właściwe zadanie pouczeń religijnych, będących rzeczą teologów. To, co autor tu podaje, stanowi

tylko psychologię i propedeutykę, a zarazem pierwszą próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób

należałoby interpretację prawd wiary wdrożyć, podkreślam to słowo tak, iżby w duszy nowoczesnej

młodzieży przezwyciężyć z góry najcięższy opór, przeciwstawiający się w niej głębszemu zrozumieniu

prawdy religijnej, oraz iżby w sposób bardziej niż dotąd planowy związać całkiem konkretnie religię z

życiem, zaświaty z doczesnością, niedzielę z dniem powszednim.

Autor dotykał już w dawniejszych pismach zagadnienia religijno-pedagogicznego w ograniczonym

powyżej znaczeniu, stąd też nie mógł uniknąć niektórych powtórzeń.

WSTĘP

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: