Historia wychowania (historia myśli pedagogicznej)
Hiszpan, swoje dzieła opierał na doświadczeniach, na tym, co przeżył. Swoje poglądy zawarł w: „Przeciwko pseudodidaktykom” i „wychowasz kobiety chrześcijańskie”. Dom rodzinny wychowuje a szkoła kształci. W szkole preferował opcję poznania poprzez zmysły, następnie analiza tej zdobytej wiedzy. Uważał, że nauczyciel powinien odnaleźć różnice do indywidualności każdego dziecka. Potrafi odróżnić odmienność dziecka, uzdolnienia. Wg niego nauczyciel musi poznać dziecko. Dostosować metody nauczania do każdego dziecka. Osoba nauczyciela powinna znać język uczniów.
Uważany jest za myśliciela pedagogiczne nieprzeciętnej miary; pochodził z Francji i był przeciwnikiem dogmatyzmu w filozofii i moralności, zwolennik sceptyzmu i sokratejskiej metody szukania prawdy. Sformułował wiele istotnych, nie raz bardzo dowcipnych uwag i poglądów pedagogicznych na zagadnienia wychowawcze i oświatowe. Dowcipnie krytykował system kształcenia szkolnego, rozpowszechniony wówczas w Europie, oparty na wiedzy książkowej i tłuczeniu na pamięć. Doceniał naukę, zwłaszcza filozofię, był przeciwnikiem jednej erudycji. Podkreślał wartości kształcące obserwacji, doświadczenia, kontaktów z ludźmi, zwłaszcza podróże. Zalecał rozwijanie u młodzieży krytycyzmu i samodzielności, sądzenia oraz praktykowania cnót. Chciał, by uczeń samodzielnie dochodził do prawdy, drogę wątpienia i by z nauki stał się harmonijnym i lepszym.
Wyrazicielem postępowych idei pedagogicznych w Anglii był Tomasz Morus. Jest zwany ojcem teorii socjalizmu utopijnego. Rozwija on ideę powszechnego nauczania w języku ojczystym, jednakowego dla obu płci, ideę wychowania przez pracę: wszyscy pracują na roli, każdy ma nauczyć się rzemiosła wg zainteresowań. Harmonijny rozwój fizyczny i umysłowy, akcentowanie wykształcenia przyrodniczo-matematycznego, idea oświaty pozaszkolnej dla dorosłych. Dorośli spędzają czas wolny od pracy na zajmowaniu się naukami, sztukami, część czasu wolnego poświęcają ćwiczeniom gimnastycznym i zabawom. Od powszechnej, produkcyjnej pracy fizycznej mogą być zwolnieni uczeni, których obowiązkiem są specjalne studia nad naukami dla pożytku państwa i społeczeństwa.
Był on najbardziej wpływowym i popularnym pisarzem pedagogicznym doby renesansu, nazywali go księciem humanistów.
Erazm z Rotterdamu to osoba, której nazwisko stało się symbolem i duchową syntezą całego humanizmu, nazwany później Wolterem XVI w. Nie stworzył on zwartego i uporządkowanego systemu pedagogicznego, lecz we wszystkich jego pismach znajdują się trafne rozwiązania pedagogiczne.
W „Pochwale głupoty” ośmieszał scholastykę i scholastyków. Oburza nauczycieli katujących uczniów i występuje przeciw karom cielesnym. Sam tworzył rodzaj czytanek łacińskich – „Rozmowy przyjacielskie”. Ostro krytykował nadużycia kleru Podkreślał wielką wartość wykształcenia, głosił, że analfabeta nie zasługuje na miano człowieka. Wg niego umysł każdego dziecka powinien opierać się na kolejnych 3 czynnikach: naturze, ćwiczeniach, praktyce.
Domagał się podniesienia rangi szkoły i nauczyciela. Postulował potrzebę kształcenia nauczycieli. „O sposobie studiów” – opracował nowoczesny program szkoły średniej – program przede wszystkim humanistyczny, filologiczny. Domagał się kształcenia dziewcząt. Prawo kobiet do wyższego wykształcenia.
Kościół katolicki w Polsce dość szybko doszedł do przekonania, że najskuteczniejszą bronią przeciwko popularności szkolnictwa innowiernego są dobre szkoły katolickie. Nie będąc w stanie sam organizować takich szkół, skorzystał z nowo utworzonej organizacji zakonu jezuitów.
Jezuitów sprowadził do Polski kardynał Hozjusz w 1564 roku. Natychmiast zaczęły powstawać ich dość liczne kolegia:
· w Braniewie,
· w Pułtusku,
· w Wilnie,
· w Jarosławiu,
· w Poznaniu XD.
Gdy w chwili wstąpienia na teren Stefana Batorego jezuici mieli w Polsce 5 kolegiów, to w momencie jego zgonu rozporządzali już 15-ma, jeden z zakładami naukowymi.
W Wilnie utworzyli też własną akademię, która nadawała stopnie uniwersyteckie w zakresie filozofii i teologii.
Zakon wychował takie osobowości, jak:
· Piotr Skarga,
Celem ich działalności było ograniczenie wpływów szkół różańcowych. Nie przebierali oni w środkach na drodze do opracowania szkolnictwa średniego. Organizowali wypady na protestanckie kościoły i cmentarze w Krakowie, co Hozjusz uznawał za godne „wiekuistej pamięci”.
Szkoły jezuickie, prowadzone w żarliwym i nietolerancyjnym duchu religijno-kościelnym zjednywały sobie popularność wśród społeczeństwa (zwłaszcza szlachty), przez porządek i planowi, wydoskonalenie metod nauczania przez schlebianie osobom ze stanowej szlachty.
Wykształceniu nadali jezuici kierunek werbalny, językowo-retoryczny. Rozwijali w młodzieży skłonność do popisów oratorskich, deklamacji, cytatów z poetów i autorów starożytnych. Z tych szkół wychowankowie wychodzili bez szerszych pojęć obywatelskich, bez wyrobionego sumienia obywatelskiego, bez głębszej wiedzy o płytkiej nietolerancyjnej religijności. Schlebiali wychowankom, ich dumie, nadawali im nic nie znaczące tytuły np. imperator romanus. Szkolnictwo jezuickie było popularne ze względu na jego bezpłodność.
Z autorytetem i popularnością szkół jezuickich nie mogły rywalizować inne uczelnie katolickie.
Uniwersytet Krakowski w celu przeciwstawienia się ekspansji jezuitów powołał do życia tzw. kolonie akademickie, uchodzące za wzorowe gimnazja. Ich los był ciężki. Ulegały przewadze kolegiów jezuickich. Za panowania Zygmunta III kolonii akademickich było XVIII w. Jezuici mieli 67 swoich kolegiów.
Krótki okres świetności miała też założona w 1595 r. przez hetmana Jana Zamoyskiego akademia w Zamościu. Pragnął on ją zorganizować jako uczelnię wyższą, obok kształciłaby młodzież w duchu obywatelsko-państwowym. Niestety, po śmierci właściciela akademia szybko zaczęła upadać, od XVI w. kształciła przede wszystkim duchownych.
W epoce odrodzenia dokonują się wielkie zmiany w pedagogice. Pedagogowie – humaniści – starali się przeciwstawstawić średniowiecznemu systemowi wychowania. Podejmowali walkę ze scholastycznym charakterem nauki i religijno- kościelnym charakterem wychowania.
Pedagogowie – humaniści – domagali się świeckiego kierunku wychowania. Wciągnięcie do studiów czynniki świeckie, uwolnienie nauki od jej charakteru teologiczno – kościelnego i opracowanie programu wychowania dla użytku społeczeństwa świeckiego. Stare formy wychowania spotykały się z ostrą krytyką. Szkoły prowadzone przez duchowieństwo traciły zaufanie. Dwory i klasy zamożne organizowały wychowanie u siebie w nowym duchu, szukając humanistów na nauczycieli. Charakterystyczne dla tego obszaru były wyjazdy młodzieży na uniwersytety.
Na program kształcenia umysłowego kładziono nacisk na wszechstronny rozwój umysłu, program ten to program świecki. Teologia i filozofia scholastyczna są z niego wykluczone. Kultem otaczało się języki starożytne, zwłaszcza łacinę (czystą klasyczną mowę Cycerona, Horacego). Starano się o wszechstronny rozwój, wrodzonych uzdolnień. Wszyscy pragnęli wszystko studiować i poznawać. W wykształceniu szkolnym dominowało przede wszystkim wychowanie językowe.
Duża troska o wychowanie fizyczne. Pragnienie wychowania ludzi zdrowych, dzielnych i radosnych – odejście od umartwiania ciała.
Pojawienie dbałości o wygląd ciała, wygląd zewnętrzny, higienę ciała, zgrabne ruchy, ładną postawę i harmonijną budowę.
Ćwiczenia gimnastyczne, taniec, pływanie, rytmika, przebywanie na świeżym powietrzu stały się przedmiotem dyskusji i polityki.
Nastąpiło odrodzenie zasad starożytnych w dziedzinie wychowania moralnego – inny chakaterystyczny rys nowego wychowania. Dotychczas surowe poglądy, oparte na dyscyplinie kija, ustępowały miejsca łagodności i większego liczenia się z naturą dziecka.
Domaganie się życzliwego traktowania dziecka, pogody i wesołości oddziaływanie na ambicję przez pochwały i nagrody, przez wpojone współzawodnictwo.
Powstanie Akademii Krakowskiej i jej odnowienie przez Władysława Jagiełłę.
· Akademia Krakowska została założona przez Kazimierza Wielkiego w 1324 r.
· W 1400 r. Władysław Jagiełło odnowił Akademię Krakowską.
· Dzięki Kazimierzowi Wielkiemu Akademia Krakowska miała być 4-wydziałowa: filozofia, teologia, medycyna, prawo i podporządkowana kanclerzowi krakowskiemu. Niestety papież Urban V zmienił ten uniwersytet ze świeckiego na kościelny, nie pozwalając na założenie wydziału teologicznego i podporządkując Akademię Krakowską biskupstwu krakowskiemu.
· Po śmierci Kazimierza Wielkiego Akademia Krakowska podupadła, ale w 1400 r. Władysław Jagiełło ją odnowił. Tym razem pozwolono na utworzenie wydziału teologicznego, jednak nadal nie był to uniwersytet o charakterze świeckim.
· Dyplom Jagiełły gwarantował bezpieczeństwo podróżowania po kraju oraz przywileje celne.
· Na wyjątkowo wysokim poziomie stała matematyka i astronomia. Z UJ wyszedł Mikołaj Kopernik.
· Można wyróżnić 4 okresy edukacji (wychowania) średniowiecznego:
o VI – VIII w.: powstawanie feudalizmu, rozpad antycznych form edukacji.
o IX – XI w.: stabilizacja norm społecznych, dostosowanie wychowania do nich, rozwój szkół kościelnych i katedralnych.
o XII – XIII w.: rozkwit średniowiecza, w tym uniwersytetów.
o XIV – XV w.: koniec średniowiecza.
Pierwsze ośrodki uniwersyteckie w Europie.
§ Włochy: Bolonia.
§ Francja: Paryż.
· Wychowanie kościelne obejmowało nie tylko lekcje, ale także życie poza szkołą.
· Było nastawione na pobożność, wyrobienie pokory, posłuszeństwa, przekonania, że kościół jest darem najwyższym i że wszystko jemu powinno służyć.
· Kara cielesna była głównym środkiem wychowawczym.
· Wychowanie kościelne nie uznawało narodowości, ani ojczystego języka – posługiwanie się nim było zabronione.
· Klasztory były życiem umysłowym.
· Szkoły przyklasztorne starały się odpędzać młodzież od kultury świeckiej.
· Uczyły asertywności, cytowania „Biblii”, unikania bogactw, wrogiego stosunku wobec kultury antycznej.
· św. Jan Chryzontom nalegał, aby dzieci uczęszczające do szkół św. Bazylego były wychowywane w duchu chrześcijaństwa, chociaż do nich uczęszczały nie tylko dzieci przeznaczone na duchownych – także inne, wiejskie. św. Bazyli zgodził się na to pod naporem rodziców.
· Szkoły katedralne. Ich najlepszy okres zapoczątkował Sobór Lateraneński z 1179 r.
· Nauczyciel był opłacany przez jednego, wyznaczonego beneficjenta, który podejmował się bezpłatnego nauczania przyszłych kleryków i innych niezamożnych adeptów.
· Kształciły wyłącznie do stanu duchownego i tylko osoby z własnych diecezji, z tzw. szkołami wewnętrznymi.
· Od czasu do czasu w szkołach katedralnych organizowano szkoły zewnętrzne, w których pobierali naukę tylko ci, którzy byli kandydatami spoza diecezji i niekoniecznie szli na duchownego.
· W XII w. zaistniało ograniczenie przyjmowanych kandydatów do szkół katedralnych: przyjmowani byli tylko ci, którzy zamierzali zostać duchownymi. Ponadto przyjmowano uczniów z różnych stanów.
· Szkoły parafialne. Zenon IV nałożył na parafie obowiązek zakładania szkół.
· Kształciły wiejskich proboszczów.
· Program tych szkółek był wzorowany na rzymskiej szkole śpiewu. Uczono w nich śpiewania psalmów, a także pisania i czytania. Pisania nie nauczano we wszystkich szkołach, bo niektóre uważały, że nie są w stanie wyuczyć kandydatów tej umiejętności. Zdolnych i żądnych wiedzy uczniów odsyłano do szkół katedralnych.
· Założył Akademię Krakowską.
· Ustanowił obowiązek szkolny.
· Opierał się na wzorach rzymskich.
· Dążył do podniesienia poziomu umysłowego duchowieństwa i zadbania o edukację wśród poddanych mu ludów, które zaniedbały ją.
· Sprowadzał do swojego dworu sławnych uczonych z całego, średniowiecznego świata.
· Głośno było o dworskiej szkole, w której nie tylko Karol Wielki sam się uczył, ale także kazał uczyć również swoich ludzi z jego najbliższego otoczenia. Zależało mu na wykształceniu urzędników. Karol Wielki kazał kształcić nie tylko synów, ale także córki.
· Od 789 r. zlecił zakładanie szkół przyklasztornych i przybiskupstwach. Także nakazał nauczać – np. „ojcze nasz” w języku ojczystym (!).
· 797 r. to rok, w którym Karol Wielki nakazuje utrzymywać szkoły we wsiach i w miastach dla chłopców, którzy byli chętni do nauki.
· W rozmowach z uczonymi domagał się, aby uczyli go tzw. wiedzy o państwie i wzorowego zarządzania majątkami.
· Gromadził rękopisy łacińskie i greckie, troszczył się o biblioteki katedralne i wykształcenie kleru.
· Wychowanie było zależne od stanu.
· Wychowanie było ograniczone w imię stanów i interesów danego stanu.
· Wychowanie rycerskie dla feudałów świeckich odbywało się na dworach możnowładców.
· W wieku 7-8 lat wychowanek był uczony gry w szachy, śpiewania ballad rycerskich, grania na różnych instrumentach muzycznych.
· W wieku 14-15 lat wychowanek otrzymywał prawo noszenia miecza wraz z mianowaniem na giermka.
· Opiekował się nim albo władca dworu, albo najdzielniejszy rycerz.
· Usługiwał swemu panu (np. ścielił łóżko), opanowywał 7 cnót rycerskich:
o pływanie
o jazda konna
o rzut oszczepem (dzidą)
o szermierka
o myślistwo
o umiejętność śpiewania i składania ballad rycerskich ku czci pana i „damy swego serca”.
· Rycerze mieli pogardę dla pracy fizycznej i poddanych.
· U końcu giermkowania wybierał sobie damę swojego serca, która zazwyczaj była starsza, a nawet była zamężna.
· Giermek pasowany na rycerza miał zazwyczaj 21 lat, a pasowanie było końcem wychowania rycerskiego. Odbywało się ono w trakcie wielkich imprez, takich jak pasowanie królów czy władców, świt itd.
· składał przysięgę, że będzie bronić słabych, bezbronnych oraz kobiety.
· Pasowanie czyniło go dojrzałym do aktów prawnych, nabierał praw do ożenku.
· Wychowanie mieszczańskie. Polegało ono na nauczaniu rzemielśników lub kupców.
· Rzemielśnik pobierał nauki u wybranego magistra. Miał do opanowania trzy stopnie:
o okres terminatora, przyuczenia się do zawodu. Chłopak przyrzekał uczyć się pilnie, nie sprawiać kłopotów swemu mistrzowi i zachowywać tajemnice zawodowe. Nauka rozpoczynała się w wieku 7-8 lat. W zależności od rzemiosła, trwała ona od 3 do 11 lat.
o Szkolenie na czeladnika. Pracował pod okiem magistra za określoną opłatą. Po tym okresie stawał się magistrem.
o Uzyskiwał godność mistrza. Był uczony pod kierunkiem jego własnego mistrza. Po zakończeniu nauki uzyskiwał pełne członkostwo w cechu, uzyskiwał prawo do własnego zakładu rzemielśniczego i sklepu, miał prawo do przyjmowania terminatorów oraz magistrów.
· Duchowieństwo. Było wychowywane w szkołach parafialnych, katedralnych.
· Dzieci wiejskie nie miały organizowanej edukacji. Następowało spontaniczne przekazywanie wiedzy o zawodzie, z ojca na syna.
...
pedagogika.koszalin