Niepotrzene zmęczenie.pdf

Ergonomia

Niepotrzebne

Zmęczenie oraz ból nie muszą stale towarzyszyć osobom pracującym na stojąco.

Badania wykazują, że można w tym względzie uzyskać znaczną poprawę.

Patricia M.

Fernberg

Redaktor pisma

„Urology Times” (USA),

autorka książki

„A Resource Guide

for Ergonomics”

oraz wielu publi-

kacji z zakresu

BHP i ergonomii.

pakowacze i kucharze doskonale wiedzą, że

pracy na stojąco w jednym miejscu towarzyszy

ból. Statyczne stanie może sprzyjać wydajności

pracy, ale jak wiele może taka osoba zrobić bez

zwracania uwagi na narastający ból oraz zmęcze-

nie odczuwalne w dolnej części pleców, nogach

oraz stopach?

nując rozkład obciążeń w różnych częściach ciała

i zmniejszając napięcia występujące w poszcze-

gólnych mięśniach oraz stawach. Poprawia także

przepływ krwi w pracujących mięśniach. Obydwa te

czynniki mają wpływ na ogólne zmęczenie. Nacisk

na stopy podczas stania na twardej powierzchni

przy niewielkich ruchach wywołuje napięcia tylko

w kilku mięśniach i stawach, które zmuszone są do

utrzymywania całego ciężaru ciała, powodując ból

i zmęczenie – mówi.

Timothy Ford zauważa, że pracownicy posiada-

jący wyjątkowo wysokie łuki stóp, oraz ci, którzy

mają płaskie stopy, są wyjątkowo silnie narażeni na

ból i zmęczenie wynikające ze stania statycznego,

ponieważ ciężar ich ciał jest nierównomiernie roz-

łożony na stopach. Osoba, która posiada wysokie

łuki stóp, ma większy nacisk na przednią część

stopy oraz na okolicę pięty, a także gorzej niż oso-

ba z niskimi łukami absorbuje wstrząsy. U osób

tych występuje tendencja do powstawania bólów

w udach wynikających ze statycznego stania. Osoby

z płaskostopiem mają tendencję do wyginania stóp

do środka. Wydaje się, jakby ich kolana ciągle obi-

jały się o siebie. W istocie tak jest. Statyczne stanie

powoduje u tych osób bóle w kolanach oraz udach.

Odcisk stopy człowieka pozwala zorientować się, czy

wyjątkowo wysoki lub niski łuk może być przyczyną

bólów pleców oraz nóg, twierdzi Timothy Ford.

B ÓLE WYNIKAJĄ

ZE ZBYT DŁUGIEGO STANIA

Według Timothy’ego C. Forda, członka American

Podiatric Medical Association oraz American

College of Foot and Ankle, statyczne stanie samo

w sobie nie jest złe, ale związane jest z wywiera-

niem dużego nacisku na stopy. Ludzie kompensują

brak ruchu skręcaniem stóp, podnoszeniem nóg

czy przenoszeniem ciężaru ciała. Ma to istotny

związek z rodzajem nawierzchni, na jakiej się stoi,

oraz rodzajem noszonych butów. O ile statyczne

stanie nie wywołuje bezpośrednich konsekwencji,

to wydłużone okresy takiego stania związane są

z koniecznością coraz dłuższego kompensowania

wynikających z tego problemów. To według Forda

powoduje zmęczenie i ból w dolnej części pleców

oraz inne, poważniejsze skutki.

John Ramig, prezes zarządu ﬁrmy obuwniczej

Nautilus Footwer z Portland w stanie Oregon,

przedstawia swoje obserwacje. – Istotnymi kwe-

stiami są tutaj urozmaicenie oraz umiarkowanie.

Połączenie stania oraz siedzenia w pracy zwiększa

liczbę mięśni zaangażowanych w pracę, wyrów-

P ROBLEMY Z OKREŚLENIEM SKUTKÓW

Niestety, jak zauważa dr Mark Redfern, profesor

Wydziału Otolaryngologii i Biotechniki oraz Inży-

Specyficzne problemy fizyczne

Przedłużające się stanie tworzy ﬁzyczne problemy, które znacznie różnią się od tych, jakie występują

przy innego typu całodziennej pracy, jak np. w przypadku kelnerów lub listonoszy, albo gdy praca na

stojąco może być przerywana okresami siedzenia. Badania wykazują, że stanie w jednym miejscu przez

cały dzień wywołuje charakterystyczne problemy.

54 Promotor 9/07

zmęczenie

K asjerzy, operatorzy pras, pracownicy odlewni,

Ergonomia

nierii Przemysłowej Uniwersytetu w Pittsburghu

oraz dyrektor uniwersyteckiego Laboratorium

Równowagi Ruchu Człowieka, nie istnieje żaden

jednolity model ﬁzjologiczny, który pozwoliłby na

wyjaśnienie, co dzieje się, gdy człowiek stoi przez

dłuższy czas. O ile pewne badania wskazują,

że krew ma tendencje do zastojów w dolnych

częściach ciała w wyniku niedostatecznego krą-

żenia, inne badania wykluczają takie wnioski.

Badania wskazują jednak na wyraźne powiązanie

między staniem statycznym a zmęczeniem i bó-

lem (w „Promotorze” 7-8/2007 opublikowaliśmy

artykuł dr. Marka Redferna, w którym opisuje

swoje badania oraz omawia uzyskane wyniki).

Dr Redfern, którego badania skupiały się na

problematyce stania oraz zmęczenia, zauważa,

że badania dotyczyły zmęczenia nóg, całego ciała

oraz, oddzielnie, kwestii dyskomfortu. Pozosta-

wanie w pozycji stojącej ma większy

wpływ na zmęczenie nóg niż całego

ciała, ale obydwa rodzaje zmęczenia

są skutkiem stania. Rodzaj pozycji

stojącej może mieć pewien wpływ na

poziom odczuwanego zmęczenia, ale

dokładny charakter tego wpływu nie

jest jeszcze zbadany.

Rodzaj powierzchni, na której pra-

cownicy stoją, jest podstawowym

czynnikiem dyskomfortu związanego

ze staniem. Badania sugerują, że

miększe podłogi, takie jak drewniane,

lub twarde, na których ułożono dywan,

matę bądź chociaż karton, zmniejsza-

ją ból, zmęczenie oraz dyskomfort.

Podłogi, które nie są „podatne”

(np. beton), lub które nie są pokryte

materiałem amortyzującym, wyraźnie

wpływają na powstawanie dyskomfor-

tu u osób stojących na nich przez cały dzień pracy.

Podłogi śliskie lub wilgotne mogą zwiększać zmę-

czenie, ponieważ kontakt między stopami a podłogą

jest gorszy, co utrudnia utrzymywanie równowagi

i rozłożenia ciężaru ciała na stopach. Mięśnie dolnej

części ciała muszą w tej sytuacji cały czas pracować,

aby utrzymać stabilność postawy.

Dyrektor ds. bezpieczeństwa pracy Doug Rourke

z ﬁrmy General Casting w Delaware, stan Ohio, jest

nastawiony optymistycznie: – Nie mamy wielu sta-

nowisk pracy, w których trzeba przez całą zmianę

stać w jednym miejscu, ale wiemy, że stanie cały

dzień na betonie powoduje, iż ludzie narzekają,

że bolą ich stopy. Dla tych osób kupiliśmy maty

przeciwzmęczeniowe i wydaje się, że zdają one

egzamin – twierdzi.

Według badań Redferna oraz analizy klinicznej

Forda podeszwy, buty oraz maty mogą przyczynić

się do znacznego złagodzenia niekorzystnego wpły-

wu stania, o ile będą właściwie dobrane.

– Chociaż nie wiemy, jaka mata byłaby doskonała

– i nie wydaje nam się, aby taka w ogóle istniała,

– wiemy jednak, że posiadanie miększego podło-

ża pod nogami zmniejsza zmęczenie, dyskomfort

i ból – mówi Redfern. – Z mojego doświadczenia

Ĭrqwurohnduwrfhq|u|}|nd}dzrgrzhjr

Ĭqdol}dnrqwurolsu}hsurzdg}dq|fk

su}h}d¡vwzrzqvshnfmudf|

Ĭ}dfrzdqlhu|}|ndphwrglvffruh

Ĭ}dfrzdqlhu|}|ndhujrqrplf}qhjr

dwdlplhmvfhnrqihuhqfmlÞ

ÊÒsd¶g}lhuqlndËÓÓÐuÝâdwrzlfh

dodnrqihuhqf|mqdÝÝdpvriw

zzzÝv}nrohqldÝhodphgÝso

jako ergonomisty wynika, że stanie na macie

w szczególności pomaga starszym pracownikom

– dodaje. Znajduje to potwierdzenie w badaniach

Redferna, które wykazują, że jednym ze sposo-

bów utrzymywania równowagi przez osoby starsze

jest propriocepcja – lokalizacja własnego ciała

w przestrzeni – poprzez swoje stopy. Nierówna

lub zbyt miękka powierzchnia podłoża może

powodować u tych osób utratę równowagi.

Należy zatem unikać zbyt miękkich podłóg,

wybierając maty przeciwzmęczeniowe, przede

wszystkim dlatego, że niezbyt dobrze amortyzują

wstrząsy, a ponadto uginają się, wymuszając u pra-

cownika konieczność podniesienia stopy do góry

w celu przestawienia nogi.

Badania Redferna wykazują, że posiadanie

sztywniejszej maty nie jest złe, o ile nie jest ona

zbyt twarda, ponieważ wtedy traci swoje korzystne

właściwości. Trochę sztywniejsza mata nadal ma

Z ASADY PRACY W POZYCJI STOJĄCEJ

Pracownicy, którzy nie są w stanie ulżyć dyskom-

fortowi stania statycznego poprzez chodzenie lub

siadanie, zwykle radzą sobie w taki sposób, że

przenoszą ciężar ciała z jednej stopy na drugą,

lub przestępują z nogi na nogę w miejscu. Nie-

którzy stosują specjalne podeszwy amortyzujące,

które pomagają radzić sobie z tym problemem,

a inni wykorzystują do tego maty. Ale czy tego

typu przedmioty rzeczywiście pomagają, czy jest

to tylko iluzja lub chwyt marketingowy?

56 Promotor 9/07

Ergonomia

dobre właściwości. Jak jednak zdeﬁniować właści-

wy stopień sztywności? Nasze prace idą właśnie

w tym kierunku – mówi.

Podane przez Redferna informacje świadczą

o tym, że czynnikiem sprawiającym, iż mata ma

właściwości łagodzenia zmęczenia i dyskomfortu,

jest kombinacja grubości i sprężystości. – Gdy mata

jest zbyt gruba i miękka, to chodzenie po niej jest

niewygodne, bo wymaga wysokiego podnoszenia

stóp. Jeżeli jest zbyt gruba i dość miękka, mogą

występować problemy z utrzymaniem równowagi

– dodaje. Redfern sugeruje, że należy zamawiać od

dostawcy kilka próbek różnego rodzaju mat. Należy

dać pracownikom maty do użytkowania przez kilka

tygodni i potem zebrać ich opinie. – Nie wystarczy

przetestowanie maty przez jeden dzień albo tylko

poprosić ludzi, aby kilka razy weszli na matę i zeszli

z niej – przekonuje. – Mata może im się spodobać

Ś RODKI ZAPOBIEGAWCZE

Doświadczenia Forda z pracownikami, którzy sto-

ją cały dzień w pracy, przekonały go do tego, że

„dobre, prawidłowo dopasowane buty oraz dobre

podeszwy mogą być równie lub bardziej efektywne

niż maty w uwalnianiu napięć stóp, zwłaszcza

w przypadku osób posiadających wysokie łuki

stóp albo płaskie stopy”. Wyjaśnia on, że wkładki

ortopedyczne wykonane indywidualnie według od-

lewu stopy danej osoby i dopasowane do niej wy-

pełniają przestrzeń między stopą a piętą, tworząc

u osób posiadających wysokie łuki stóp oparcie

trzypunktowe zamiast dwupunktowego i rozkłada-

jąc lepiej obciążenia w przypadku płaskich stóp,

aby uniknąć ich przeginania do środka. Ponieważ

jednak wkładki amortyzujące wstrząsy mają

właściwości termoizolacyjne, osoby pracujące

w warunkach wysokich temperatur mogą odczu-

wać pewien dyskomfort.

– Dostarczenie doskonałego obu-

wia roboczego jest także skuteczną

strategią ochrony – mówi Ramig.

– Należy dostarczać obuwie ochronne

zatwierdzone przez ANSI i wymagać

jego stosowania. Poza powszechnie

uznaną potrzebą stosowania stalo-

wych nakładek na palce oraz antypo-

ślizgowych podeszew należy zapewnić

także właściwą amortyzację dla stóp.

Stopień amortyzacji zapewniany przez

obuwie jest często, z krzywdą dla

pracowników, pomijany wśród wyma-

gań odnośnie do obuwia roboczego.

Obuwie robocze może mieć takie

same właściwości amortyzacyjne jak

obuwie sportowe – dodaje.

Prawidłowy dobór obuwia to kwe-

stie wygody i dopasowania. – Buty

powinny być wygodnie dopasowane do stopy już

w chwili pierwszego założenia; nie ma co liczyć na

to, że się później ułożą. Buty należy przymierzać

w środku dnia, gdy stopy są rozchodzone i już

lekko spuchnięte – radzi Ford. Uczula, by wybierać

buty, które nie są zbyt miękkie. Buty do biegania

oraz treningu sportowego mają solidną budowę

i dobre wsparcie dla łuków stóp. W dobrych butach

sportowych wkładki są wyjmowane, co pozwala na

włożenie takiej wkładki, jaka będzie odpowiadała

danej osobie. Nie należy wybierać butów prze-

znaczonych do chodzenia, ponieważ są one zbyt

elastyczne. Buty robocze, które odpowiadają także

na potrzebę ochrony palców i odporność chemicz-

ną, posiadają dość solidne, gumowe podeszwy

oraz mają wystarczająco miejsca wewnątrz na

włożenie wygodnej wkładki.

Wybór skarpet jest także istotną kwestią. – Dużo

osób nosi dwie lub trzy pary skarpet naraz. Jeżeli jest

«u¥gz|n dgrzf¥zÞ

Ĭ|v}dugu| dâ

dxwrunvl¸nlçh}slhf}qhvwdqrzlvnrsudf|Ý

fhqdu|}|ndÝqvwuxnfmhvwdqrzlvnrzhÝ

lvw|nrqwuroqhÝå

Ĭlwrogruvwâ

dxwrusxeolndfmlqdxnrz|fk}g}lhg}lq|

}du}g}dqldeh}slhf}h¡vwzhpl}gurzlhp

zsudf|Ýxg|wruzlrgf|v|vwhp¥z

}du}g}dqldeh}slhf}h¡vwzhpsudf|Ý

3ZT[BSE#SZB

0$&/"3:;:,"

*/4536,$+&45"/08*4,08&

-*45:,0/530-/&

j rv}hqldÞ

djgdohqdlvdn

whoÝÓÌËÐÑÑÎÊÎÓâwhoÝnrpÝÓÏÓËÌÍÐÍÏÌ

hñpdloÞpÝflvdnĀhodphgÝso

po postawieniu kilku kroków, ale po użytkowaniu

jej przez kilka tygodni mogą zmienić zdanie. Lepiej,

aby to pracownicy podejmowali decyzje o wyborze

właściwej maty, ale muszą mieć do dyspozycji

odpowiednią ilość czasu, by decyzje były właściwie

umotywowane – dodaje.

Ponadto przy wyborze maty należy uwzględniać

wszystkie jej parametry: śliskość, potknięcia

i upadki, utrzymywanie równowagi, konserwacja,

jak również konieczność ochrony przed ładunkami

elektrostatycznymi i inne. Niektóre maty przeciw-

zmęczeniowe po zamoczeniu stają się śliskie.

Inne maty, które mają zdolność odprowadzania

wody, mogą nie mieć wystarczających właściwości

redukcji zmęczenia. – Dostaliśmy pięć albo sześć

rodzajów mat do wypróbowania. Przy wyborze

kierowaliśmy się nie tylko wygodą, ale i trwałością,

ponieważ odlewy czasem stawiane są na matach

– mówi Rourke z ﬁrmy General Casting.

www.promotor.elamed.pl 57

Ergonomia

to konieczne, oznacza to, że buty nie są właściwie

dobrane. Zwykłe pojedyncze skarpety powinny wy-

starczyć – dodaje. Osoby pracujące w warunkach

gorąca, lub których stopy mocno się pocą, mogą

wybrać skarpety sportowe posiadające odpowiednie

domieszki i odprowadzające wilgoć od stopy lepiej niż

zwykłe skarpety bawełniane. Skarpety bawełniane

mają tendencję do utrzymywania wilgoci, co może

przyczynić się do grzybicy stóp i spowodowania tar-

cia prowadzącego do powstawania pęcherzy. Także

zasypki do stóp mogą pomóc w utrzymywaniu wilgoci

na właściwym poziomie. Jeżeli stopy nie mają ten-

dencji do nadmiernego pocenia się, zwykłe skarpety

wystarczają. Ponadto skarpety powinny być dobrze

dopasowane do stóp, aby nie zwijały się w butach.

Co można zrobić, aby pomóc ludziom, którzy

muszą przez całą zmianę stać w jednym miejscu?

Należy zezwalać na robienie częstych, krótkich

przerw w czasie zmiany i zachęcać do pospacero-

wania, zamiast siadania. Należy rozważyć stoso-

wanie wysokich stołków przy stanowiskach pracy,

aby umożliwić siedzenie przez część czasu pracy.

– Istnieje pewien stereotyp mówiący, że jeśli ludzie

nie stoją, to nie pracują – mówi Redfern. – To nie

jest dobre. Jeżeli człowiek może usiąść, chociaż

na kilka minut w czasie całej zmiany w pracy, ma

to duży wpływ na zmniejszenie odczuwania przez

niego zmęczenia staniem – dodaje.

Wiara w to, że stopy mogą wytrzymać niemal

każde obciążenie, oraz że ból stopy to nic ważne-

go, to mity. Ford zauważa, że zespół kanału stępu

– uwięzienie nerwu w kostce – może występować

w szczególności w pracach obejmujących długo-

trwałe i wielokrotne podnoszenie oraz dociskanie

w dół w jednej pozycji, takie jak występuje przy

prasach włączanych pedałem. – Schorzenie to

daje się wyleczyć, jeżeli istnieje możliwość zmiany

nawyków danej osoby w pracy – radzi.

Ramig dodaje: – Kontuzje mogą wynikać z nie-

korzystnych warunków pracy, stosowania nieprawi-

dłowo zaprojektowanych urządzeń oraz narzędzi,

zmęczenia, rozproszenia uwagi oraz ryzykownych

zachowań. Odciski, wrastające paznokcie oraz

zmęczone stopy są powszechnymi schorzeniami,

ale ich występowanie może także być przyczyną

dyskomfortu, bólu i zmęczenia oraz może prowa-

dzić do kontuzji mięśni i stawów. Pracownicy, którzy

są zmęczeni i otępiali z bólu, są mniej uważni i cha-

rakteryzuje ich mniejsza zdolność do bezpiecznego

postępowania – dodaje Ramig.

W przypadku silnych, ciągłych i narastających bó-

lów stopy lub nogi może istnieć konieczność zwró-

cenia się o pomoc medyczną, podobnie jak w przy-

padku występowania zaczerwienień, pęcherzy lub

zniekształceń. – Większość z osób, które do mnie

traﬁają, próbowała wcześniej wszystkich wymienio-

nych metod – mat, wkładek ortopedycznych, butów.

Osoby te mają zwykle nietypowe stopy i konieczne

jest zastosowanie bardziej zaawansowanych tech-

nik zabezpieczenia stóp, takich jak indywidualnie

wykonywane wkładki ortopedyczne, skarpety ze

specjalnymi domieszkami lub przepisanie leków

na nadmiernie potliwe stopy – mówi Ford.

Redfern przyznaje, że nie ma możliwości prze-

widzenia, jakie będą skumulowane efekty stania

w pracy. – Mogą być naprawdę niszczące, ale nie

mamy jeszcze wiedzy na ten temat. Trudno jest

w określonej sytuacji powiązać ze sobą przyczyny

i skutki, ale na bazie własnego doświadczenia uwa-

żam, że istnieje bezpośrednia zależność między

twardością podłogi a odczuwaniem dyskomfortu

i bólów w nogach.

Na bazie własnego do-

świadczenia uważam,

że istnieje bezpośrednia

zależność między twar-

dością podłogi a odczu-

waniem dyskomfortu

i bólów w nogach.

58 Promotor 9/07

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: