58.Szoa-Zagłada Żydów w KL Auschwitz-Birkenau.pdf

Zagłada Żydów w KL Auschwitz-Birkenau

Żydzi stanowili największą liczbę deportowanych do hitlerowskiego obozu Auschwitz. Z

badań historyka Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau Franciszka Pipera wynika,

że w ciągu pięciu lat istnienia "fabryki śmierci" trafiło tu około 1,1 miliona Żydów, czyli

około 85 procent ogólnej liczby deportowanych, którą Piper szacuje na co najmniej 1,3

miliona ludzi.

Żydów przywożono do obozu w ramach akcji całkowitej zagłady. Hitlerowcy zamierzali

nią objąć około 11 milionów osób zamieszkałych w Rzeszy, krajach sojuszniczych,

terenach okupowanych i neutralnych, a także w krajach koalicji antyhitlerowskiej, które

planowali w przyszłości zająć.

Spośród 1,1 miliona przywiezionych do Auschwitz Żydów około 200 tysięcy zostało

zarejestrowanych jako więźniowie. Pozostałych 900 tysięcy zostało zamordowanych

niemal natychmiast po przyjeździe, bez wprowadzania do obozowej ewidencji. Łącznie

Niemcy zgładzili w Auschwitz około 960 tysięcy Żydów. Przedstawiciele tego narodu

stanowią około 90 procent wszystkich ofiar, którą historyk szacuje na co najmniej 1,1

miliona osób.

Pierwsi Żydzi zostali więźniami KL Auschwitz w dniu rozpoczęcia działalności obozu - 14

czerwca 1940 roku. Tego dnia z więzienia w Tarnowie dotarł pierwszy transport 728

polskich więźniów politycznych. Obok żołnierzy kampanii wrześniowej, którzy usiłowali

przedrzeć się na Węgry, członków podziemnych organizacji niepodległościowych,

gimnazjalistów i studenci, było kilku polskich Żydów.

Drogi do Auschwitz

Najliczniejszą grupę Żydów deportowanych do Auschwitz stanowili obywatele Węgier,

państwa sojuszniczego Rzeszy. Od maja do lipca 1944 roku do obozu przywieziono 437

402 osoby. Wcześniej rząd węgierski, na czele którego stał Miklosz Kallay, nie

akceptował żądań zorganizowania deportacji składanych przez Niemców. Dopiero po

wkroczeniu 19 marca 1944 roku na Węgry wojsk hitlerowskich, obaleniu Kallaya i

przejęciu władzy przez Dome Sztojaya rozpoczęto wywożenie Żydów. Pod kierunkiem

Niemców rozpoczęto koncentrację Żydów w gettach i obozach przejściowych. Na

przełomie kwietnia i maja 1944 roku w kierunku Auschwitz wyjechały dwa pierwsze

transporty liczące 3,8 tys. osób.

Organizacją transportów zajmowały się władze węgierskie. Kierował nią jednak osobiście

Obersturmbannfuehrer SS Adolf Eichmann, który w gestapo pełnił funkcję kierownika

wydziału w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy. Był odpowiedzialny przede

wszystkim za sprawy żydowskie. Eichmann organizował i nadzorował wywóz Żydów do

obozów w ramach tak zwanego ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej

(Endloesung). Po kapitulacji Niemiec uciekł do Włoch, a następnie do Argentyny, gdzie

został ujęty przez wywiad izraelski. W 1962 roku został osądzony i stracony w

Jerozolimie w więzieniu Ramleh.

Drugą pod względem liczebności była społeczność żydowska z terenów II

Rzeczypospolitej. Franciszek Piper szacuje, że było to około 300 tysięcy osób. Do

Auschwitz trafiali z gett, obozów pracy i obozów przejściowych. Większość pochodziła z

ziem wcielonych do Rzeszy - Górnego Śląska, Dąbrowy Górniczej, okręgów

ciechanowskiego i białostockiego oraz z Wielkopolski - około 225 tysięcy. Dalsze 70

tysięcy osób przywieziono z Generalnego Gubernatorstwa.

Historyk, profesor Czesław Madajczyk podaje, że ogółem podczas II wojny światowej

zginęło około 2,7 miliona polskich Żydów, z czego około pół miliona w gettach, 200

tysięcy w egzekucjach i około 2 milionów w obozach zagłady. Polscy Żydzi ginęli głównie

w innych obozach zagłady - Treblince, Sobiborze, Bełżcu i Chełmnie. Ogółem w tych

obozach zginęło około 1,6 miliona do 1,95 miliona Żydów.

Żydzi francuscy byli przed deportacją do Auschwitz gromadzeni w obozie przejściowym

w Drancy. Został założony w byłych koszarach francuskiej żandarmerii, 20 sierpnia 1941

roku. Do 1 lipca 1943 roku pozostawał pod nadzorem francuskiej policji i żandarmerii,

kontrolowanych przez niemieckiego dowódcę policji bezpieczeństwa i służby

bezpieczeństwa na tym terenie. Przez ostatni rok kierowany był bezpośrednio przez SS.

Od założenia do wyzwolenia w sierpniu 1944 roku przez Drancy przeszło około 70

tysięcy Żydów, z których 65 tysięcy trafiło do obozów zagłady na Wschodzie, w tym 61

tysięcy do Auschwitz. Początkowo byli to Żydzi napływowi, nie posiadający obywatelstwa

francuskiego, później także obywatele Francji. Ogółem do obozów z terenów francuskich

deportowano 76 tysięcy Żydów, w tym ponad 11 tysiącach dzieci. Około 69 tysięcy osób

trafiło do KL Auschwitz, blisko 900 do Kowna, 4 tysiące do Sobiboru, z których część

przeniesiono następnie do Majdanka. Spośród wszystkich deportowanych przeżyło

zaledwie trzy procent, około 2,5 tys. ludzi.

Żydów holenderskich władze niemieckie koncentrowały w obozie przejściowym

Westerbork. W latach 1939-1941 funkcjonował tam holenderski obóz internowania dla

żydowskich uchodźców z Niemiec i innych krajów. Po przejęciu go przez Niemców w

latach 1942-1944 deportowano stamtąd do miejsc zagłady około 100 tysięcy osób, z

czego 54 930 Żydów do Auschwitz. Ostatni transport wyruszył 3 września 1944 roku.

Znalazła się w nim rodzina Anny Frank, niemieckiej Żydówki. Napisany przez nią

dziennik jest jednym z najważniejszych świadectw holokaustu i najbardziej

przejmujących dokumentów tamtych czasów.

Anna Frank urodziła się w 1929 roku we Frankfurcie nad Menem, w żydowskiej rodzinie

od wielu pokoleń mieszkającej w Niemczech. Po dojściu Hitlera do władzy w roku 1933

Otton i Edith Frankowie z córkami - Anną i Margot - uciekli do Amsterdamu. W 1940 roku

Niemcy zajęli Holandię i rozpoczęli prześladowanie Żydów. Dwa lata później Margot

została wezwana do stawienia się w obozie pracy przymusowej w Niemczech. Rodzina

postanowiła się ukryć. Kryjówką stała się opuszczona oficyna kamienicy w Amsterdamie.

Frankom pomagało kilku byłych pracowników biura Ottona. W sierpniu 1944 roku ktoś

wydał ukrywających się Żydów. Wszyscy trafili do obozu, wpierw do Westerbork, a

później do KL Auschwitz. Dziewczynki - Annę i Margot, przeniesiono w październiku

1944 roku do KL Bergen-Belsen. Zmarły na tyfus w kwietniu 1945 roku, kilka tygodni

przed wyzwoleniem. Holokaust przeżył jedynie ojciec Otton.

Franciszek Piper dodaje, że około 5 tysięcy Żydów deportowano do Auschwitz także

poprzez obóz koncentracyjny Herzogenbusch. Zdaniem rzecznika Państwowego

Muzeum Auschwitz-Birkenau Jarosława Mensfelta w Auschwitz hitlerowcy zamordowali

blisko 60 tysięcy Żydów przywiezionych z terenu Holandii.

Z Grecji hitlerowcy deportowali do Auschwitz około 55 tysięcy Żydów. Większość trafiła

tu w 1943 roku z getta w Salonikach, w których społeczność żydowska była

najliczniejsza. W 1944 roku do KL Auschwitz przywieziono dalszych kilka tysięcy Żydów

z obszarów, które do 1943 roku okupowali Włosi. Z ogólnej liczby 55 tysięcy około 13

tysięcy osób wybrano do pracy, a pozostałych 42 tysiące zgładzono natychmiast po

przywiezieniu w komorach gazowych KL Auschwitz II - Birkenau.

Z terenów Niemiec i Austrii w przedwojennych granicach do Auschwitz dotarły transporty

z 23 tysiącami Żydów. Najwięcej osób deportowano od lipca 1942 do stycznia 1945 roku

z Berlina - około 18 tysięcy.

W Protektoracie Czech i Moraw Żydzi byli koncentrowani od listopada 1941 roku w

getcie zorganizowanym w XVIII-wiecznej twierdzy wybudowanej w Terezinie,

kilkadziesiąt kilometrów od Pragi. Rzecznik Muzeum Auschwitz-Birkenau Jarosław

Mensfelt podał, że od powstania getta do jego wyzwolenia 20 kwietnia 1945 roku do

Terezina deportowano ponad 140 tysięcy Żydów z Czech, Niemiec, Austrii, Holandii,

Danii, Słowacji i Węgier. W wyniku przepełnienia i katastrofalnych warunków sanitarnych

w getcie zmarło ponad 33 tys. osób. W 1943 roku z Terezina wywieziono ponad 87 tys.

więźniów, którzy trafili do obozów zagłady na wschodzie. Do KL Auschwitz wywieziono

około 46 tysięcy Żydów: około 20 tysięcy do stworzonego w celu ich przyjęcia obozu

familijnego na terenie KL Birkenau i około 26 tysięcy do innych części Auschwitz lub

wprost do komór gazowych Birkenau. W maju 1944 roku w Familienlager hitlerowcy

więzili około 11 tysięcy więźniów. W pierwszych dniach lipca obozowy lekarz - Josef

Mengele - dokonał selekcji. 3080 młodych i zdrowych kobiet i mężczyzn trafiło do innych

obozów. Pozostałe około 7 tysięcy Żydów, w tym kobiety i dzieci, zgładzono nocami z 10

na 11 lipca i 11 na 12 lipca w komorach gazowych. W ten sposób zlikwidowano

Familienlager. Baraki wykorzystywano później m.in. jako magazyny rzeczy zagrabionych

Żydom. Ogółem wojnę przeżyło niespełna 4 tysiące Żydów więzionych w Terezinie.

Do KL Auschwitz przywieziono 27 tysięcy Żydów słowackich. Deportacje z tego kraju

były konsekwencją zarówno polityki antyżydowskiej III Rzeszy, ale również

antysemickiego nastawienia rządzącej Słowackiej Partii Ludowej, który zawarł z

Niemcami umowę o deportacji Żydów i przekazaniu ich nazistom. Od marca do

października 1942 roku Słowacy przekazali Niemcom "w celu zatrudnienia, a potem

osiedlenia" 58 600 Żydów, z których 18 725 trafiło do KL Auschwitz, a reszta do gett i

innych obozów. Wskutek interwencji Watykanu i państw neutralnych władze słowackie

wstrzymały dalsze deportacje. Po wkroczeniu Niemiec w 1944 roku do Auschwitz trafiło

około 8 tysięcy Żydów.

Do Auschwitz przywieziono około 10 tysięcy Żydów z terenów przedwojennej Jugosławii,

którzy zamieszkiwali marionetkowe państwo chorwackie. Deportacje przeprowadzili

wspólnie niemieckie władze policyjne i faszyści chorwaccy, którzy sami wymordowali

większość tamtejszych Żydów, między innymi w obozie Jasenovac.

Żydzi belgijscy trafiali do Auschwitz przez obóz zbiorczy w Malines (Mechelen), który

hitlerowcy stworzyli w 1942 roku. Ogółem wywieziono z niego od sierpnia 1942 roku do

lipca 1944 roku około 25 tysięcy Żydów. Rzecznik Państwowego Muzeum Auschwitz-

Birkenau Jarosław Mensfelt powiedział, że wyzwolenia doczekało zaledwie około 1,8 tys.

osób.

W latach 1943-1944 do Auschwitz wywieziono około 7,5 tysiąca Żydów z Włoch.

Pomimo sojuszu z Hitlerem faszystowski reżim Mussoliniego do 1943 roku stanowczo

odmawiał wydania Żydów z Włoch i terenów przez nie okupowanych. Dopiero po

obaleniu ekipy Duce i proklamowaniu - we wrześniu 1943 roku - zawieszenia broni przez

nowy rząd Badoglio, Niemcy zajęli północne i środkowe Włochy. Żydów aresztowano.

Pierwszy transport, około tysiąca mężczyzn, kobiet i dzieci, trafił do Auschwitz z Rzymu

23 października 1943 roku. Do pracy wybrano 196 osób. Pozostałych zgładzono. Cztery

transporty wyjechały także z obozu Fossoli do Capri założonego przez włoskich

faszystów w grudniu 1943 roku.

690 Żydów zostało deportowanych do Auschwitz z Norwegii. Grupa ta stanowiła około

połowy populacji żydowskiej w tym kraju. Franciszek Piper przyznał, że dziś nie

wiadomo, ilu spośród nich przeżyło obóz.

Zagłada w Auschwitz

Zagłady Żydów naziści dokonali w obozie Auschwitz II -Birekenau, którego budowa

rozpoczęła się w październiku 1941 roku. Zadecydował o tym komendant obozu

Auschwitz Rudolf Hoess, po tym jak latem 1941 roku Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler

wskazał Auschwitz jako miejsce "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej". Pierwsi

więźniowie trafili do Birkenau na początku 1942 roku.

Podczas konferencji w Wannsee, w styczniu 1942 roku, ustalono szczegóły tak zwanego

ostatecznego rozwiązania. Realizację programu zagłady Żydów w Europie Zachodniej i

na Węgrzech powierzono w jej trakcie Adolfowi Eichmannowi, a w Generalnym

Gubernatorstwie - Otto Globocnikowi.

Obecnie nie jest znana dokładna data rozpoczęcia masowej zagłady Żydów w KL

Auschwitz. Historyk Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau Franciszek Piper

podaje, że pojedyncze, nieliczne transporty kończyły życie w komorze gazowej numer I

na terenie obozu macierzystego Auschwitz I prawdopodobnie już jesienią 1941 roku.

Więcej transportów zaczęło docierać dopiero po konferencji w Wannsee.

Ofiary mordowano gazem o nazwie "cyklon B", którego działanie - na rozkaz kierownika

obozu Auschwitz I Karla Fritzscha - naziści wcześniej sprawdzali na jeńcach radzieckich.

Komendant Auschwitz, odpowiedzialny za przygotowanie zagłady Żydów na swym

terenie, stwierdził skuteczność działania cyklonu B. Wkrótce powiadomił o tym

Eichmanna. Wspólnie postanowili, że gaz zostanie użyty do mordowania Żydów.

Niewielka wydajność krematorium w obozie macierzystym - w ciągu doby można było

spalić około 340 ciał - oraz trudności w utrzymaniu tajemnicy, spowodowały, że Niemcy

zdecydowali się przenieść akcję do Birkenau.

Eichmann podczas pierwszej wizytacji wytypował w rejonie Birkenau niewielki budynek

po wysiedlonym Polaku. Zamurowano w nim okna, wzmocniono i uszczelniono drzwi, a

w ścianach wykonano specjalne otwory wrzutowe. Na drzwiach wejściowych

umieszczono napis: "Do łaźni". W ten sposób powstała komora gazowa zwana bunkrem

numer 1.

Uśmiercanie Żydów w Birkenau hitlerowcy rozpoczęli w początkach 1942 roku. Żydów

przywożono na rampę wyładowczą dworca towarowego w Oświęcimiu, a stamtąd

prowadzono do bunkra. Franciszek Piper podaje, że początkowo nieregularnie, a od

lipca 1942 roku stale, Niemcy przeprowadzali selekcje przybywających transportów. Po

przyjeździe pociągu szczelny kordon esesmanów otaczał transport. Otwierano wagony.

Wychodzących ludzi dzielono na dwie grupy. W jednej kolumnie ustawiano mężczyzn, w

drugiej kobiety i dzieci. Towarzyszyły temu płacz i krzyk ludzi, którzy nie chcieli się

rozstawać. Każdy z przywiezionych musiał podejść do lekarzy SS, którzy na podstawie

zewnętrznego wyglądu decydowali, czy dana osoba może pracować.

W zależności od zapotrzebowania na siłę roboczą od kilku do kilkudziesięciu procent

przywiezionych kierowano do obozu. Pozostałych - chorych, osoby kalekie, matki z

dziećmi, kobiety w ciąży, słabszych fizycznie, przeznaczono na śmierć. Esesmani, którzy

prowadzili ich do komory gazowej, starali się uspokajać ludzi. Osoby przeczuwające jaki

będzie finał były dyskretnie odprowadzane za budynek i zabijane strzałem w tył głowy.

Niemcy obawiali się bowiem paniki.

W bunkrze mieściło się około 800 osób. Tych, którzy się nie zmieścili - rozstrzeliwano.

Po zamknięciu drzwi przeszkoleni dezyfektorzy SS przez otwory w ścianach wsypywali

cyklon B. Śmierć następowała w ciągu kilku minut. Najszybciej ginęli krzyczący, osoby

starsze i dzieci. Komorę otwierano mniej więcej po 30 minutach. W czasie szczególnego

nasilenia transportów czas skracano do 10 minut. Po przewietrzeniu komory zwłoki

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: