NASIENNICTWO
KWIAT - to organ roślin nasiennych, w którym wykształcają się wyspecjalizowane elementy służące do rozmnażania.
Dokładnie mówiąc, jest to skrócony pęd lub odcinek pędu przekształcony w organ, którego poszczególne części służą, bezpośrednio lub pośrednio, do rozmnażania płciowego (generatywnego), ma on ograniczony wzrost i liście przekształcone w elementy kwiatu.
Kwiat jest charakterystyczny dla roślin nasiennych (czyli kwiatowych), obejmujących rośliny nagonasienne i rośliny okrytonasienne. Rozwija się z merystemu wierzchołkowego, w którym nastąpiło przekształcenie wegetatywnego wierzchołka wzrostu w wierzchołek generatywny.
BUDOWA KWIATU:
Pojedynczy kwiat zbudowany jest z:
1 - Części płonnych - nie związanych bezpośrednio z rozmnażaniem. Części płodne to pręciki z woreczkami pyłkowymi, są to organy męskie oraz owocolistki z zalążkami - organy żeńskie.
2 - Części płodnych - Z części płonnych (sterylnych) kwiatu zbudowana jest okrywa kwiatowa, która u roślin nagonasiennych jest bardzo niepozorna a niejednokrotnie nie występuje wcale, u roślin okrytozalążkowych zaś jest różnorodna i czasami bardzo okazała.
W przypadku roślin nagonasiennych nieosłonięte zalążki leżą na pojedynczych owocolistkach. Zaś u roślin okrytonasiennych jeden lub kilka zrośniętych owocolistków tworzy słupek, w jego dolnej częsci tworzącej zalążnię, zamknięte są zalążki.
Budowa morfologiczna kwiatu:
Kwiat rozwija się z pączków kwiatowych, jako pęd boczny w pachwinie przysadki (liścia przykwiatkowego, wspierającego). Umieszczony jest na szypułce lub jest siedzący.
Części składowe kwiatu:
* Słupkowie - składa się z jednego lub kilku słupków (przekształconych liści - owocolistków.
* Pręcikowie - składa się z wielu pręcików, produkujących pyłek.
* Okwiat - który może być pojedynczy lub złożony i wtedy w jego skład wchodzi korona (corolla) oraz kielich (kalyx), u niektórych roślin pod kielichem występuje kieliszek (epikalyx).
* Dno kwiatowe - wszystkie elementy kwiatu są na nim osadzone.
* Miodniki - gruczoły występujące w kwiatach owadopylnych.
RODZAJE KWIATÓW:
Kwiaty dzielą się na:
* Obupłciowe (hermafrodytyczne) - w których występują jednocześnie pręciki i owocolistki * Jednopłciowe (rozdzielnopłciowe) - w których wykształciły sie tylko pręciki lub tylko owocolistki. Kwiaty jednopłciowe są zatem kwiatami męskimi lub żeńskimi.
Dla roślin nagonasiennych charakterystyczne są kwiaty jednopłciowe, zaś u okrytonasiennych najczęściej spotykany typem kwiatów są kwiaty obupłciowe. W przypadku roślin o kwiatach jednopłciowych na jednej roślinie mogą wykształcić się kwiaty wyłącznie jednego typu żeńskie lub męskie, są to rośliny dwupienne (np. cis, wierzba) lub też kwiaty obu płci, rośliny jednopienne (np. sosna, leszczyna, kukurydza). Dosyć często spotyka się formy mieszane. Występują także formy nijakie (bez pręcików i słupków), które służą za powabnie (kwiaty brzeżne u chabra bławatka.
Wzory kwiatowe:
Budowę morfologiczną kwiatu możemy przedstawić wykonując narys, czyli rysunek schematyczny, na którym zaznaczona jest zalążnia i okółki kwiatu na przekroju poprzecznym. Stosuje się także wzory kwiatów, czyli zapisuje budowę kwiatu za pomoca umownych liter i cyfr. Są to następujące symbole:
P - okwiat pojedynczy (perigonium)
E - kieliszek (epikalyx)
K - kielich (kalyx)
C - korona (corolla)
A - pręcikowie (androeceum)
G - słupkowie (gynaeceum)
(liczby przy powyższych literach oznaczają ilość członów w okółku)
Słupek i pręciki tulipana+ - łączy ze sobą okółki, które składają się z tych samych elementów
() - zrośnięte działki, płatki lub słupki
[] - przyrastanie nitek pręcików do korony
- - kreska nad liczbą słupków oznacza, że słupek jest dolny, pod tą liczbą - oznacza że jest górny
* - symetria promienista kwiatu
↓ - symetria grzbiecista
Wzory kwiatowe dotyczą raczej całej rodziny, niż konkretnego gatunku - przykładem może być wzór kwiatu dla rodziny liliowatych, do której należy tulipan: *P3+3A3+3G(3), co oznacza, że jest to kwiat promienisty, z kwiatem pojedynczym składającym się z dwóch 3-członowych okółków, z dwoma 3-członowymi okółkami pręcików i 3-krotnym słupkiem (zrośniętym z 3 owocolistków).
KWIATOSTAN - skupienie rozgałęzień pędów, które nie rozwijają się wegetatywnie, a są zakończone kwiatami. W obrębie kwiatostanu zwykle występują liście przykwiatowe - podsadki o uproszczonej budowie, które podpierają kwiatostan. Kwiatostany mogą być ulistnione jeśli występują liście asymilacyjne. Kwiatostany bezlistne (nagie) występują rzadko.
Kwiatostany groniaste
Mają wyraźną oś główną i rozgałęziają się jednoosiowo (monopodialnie). Są to kwiatostany otwarte - nie ma u nich kwiatów szczytowych. W tym typie pojedyncze kwiaty rozwijają się od nasady w kierunku wierzchołka lub też od zewnątrznych części ku środkowi. Zatem najstarsze kwiaty znajdują się u podstawy albo w zewnętrznych częściach kwiatostanu zaś najmłodsze na szczycie lub w środku rozgałęzień. We wszystkich kwiatostanach groniastych oś główna przewyższa osie boczne.W kwiatostanach groniastych wyróżnia się:
Proste (osie I rzędu nie rozgałęziają się):
- Grono - na osi głównej zakończonej kwiatem osadzone są kwiaty szypułkowe, które stanowią osie I rzędu. Przykładem grona jest kwiatostan konwalii lub rzepaku.
- Baldachogrono - szypułki kwiatowe o niejednakowej długości wyrastają z osi głównej na różnych wysokościach i dorastają do jednego poziomu (grusza, jarzębina).
- Kłos - w przeciwieństwie do grona, pojedyncze kwiaty są bezszypułkowe, osadzone siedząco bezpśrednio na osi (babka, rdest).
- Kotka - (bazia) o zwisającej, wiotkiej osi (wierzba, leszczyna).
- Kolba - o silnie zgrubiałej osi (kwiat żeński kukurydzy).
Grono Baldachogrono Kłos Kolba
Złożone - (mają one rozgałęzienia dalszych rzędów):
- Kłos złożony - z osi głównej wyrastają kłosy proste - kłoski (pszenica, żyto).
- Wiecha - oś główna wykształca odgałęzienia dalszych rzędów zakończone pojedyńczymi kwiatami (bez lilak, wiele gatunków traw).
- Wiecha złożona - rozgałęzienia zakończone są nie pojedyńczymi kwiatami a kłoskami (owies, kwiaty męskie kukurydzy).
Kłos złożony Wiecha
O silnie skróconej osi głównej:
- Baldach - osie boczne I rzędu wyrastają z osi głównej na tej samej wysokości dorastając na prawie taką samą długość. Każda z nich zakończona jest pojedyńczym kwiatem (czosnek, bluszcz).
- Baldach złożony - osie boczne zakończone są małymi baldachami tzw. baldaszkami (koper).
Baldach Baldach złożony
O skróconej, rozszerzonej i często spłaszczonej osi głównej (często tworzącej osadnik - dno kwiatostanowe):
- Główka - posiada oś silnie zgrubiałą, często wypukłą. Kwiaty na niej osadzone są siedzące lub też krótkoszypułkowe (koniczyna).
- Koszyczek - oś jest rozszerzona i spłaszczona. Na niej znajdują się gęsto rozłożone kwiaty bezszypułkowe. U niektórych gatunków wszystkie kwiaty koszyczka są jednakowe ale u wielu pojawia się zróżnicowanie na kwiaty języczkowate występujące na brzegu oraz kwiaty rurkowate umieszczone wewnątrz (stokrotka, słonecznik).
Główka Koszyczek
Kwiatostany wierzchotkowe:
Mają kwiat na szczycie osi kończący jej wzrost na długość (zamknięte), rozgałęziają się sympodialnie. Gdy oś główna zakończy wzrost, zaczynają sie rozwijać osie boczne, każda z kwiatem szczytowym. Kwiaty kwitną od środka, na szczycie osi głównej, do obwodu na osiach bocznych. Kwiatostany te dzielimy na:
Wierzchotka jednoramienna(monochasium):
- Sierpik - pojedyncze odgałęzienia boczne z kwiatem, który zwrócony jest w jedną stronę (niezapominajka, żywokost).
- Skrętek - podobnie jak u sierpika.
- Dwurzędka - pojedyncze kwiaty wyrastają naprzemiennie po obydwu stronach (niektóre gatunki kosaćca).
Sierpik Wachlarzyk Wierzchotka dwuramienna
- Wierzchotka dwuramienna (dichasium) - pod każdym kwiatem szczytowym znajdują się rozgałęzienia po dwa naprzeciwległe kwiaty boczne (rogownica).
- Wierzchotka wieloramienna, wielopromienista (pleiochasium) - wytwarza w podobny sposób jak wierzchotka dwuramienna nie dwa, lecz kilka kwiatów (wilczomlecz).
uproszczona forma - wykształcony na szczycie łodygi jeden kwiat (tulipan).
wiecha z wykształconym kwiatem szczytowym, który kończy wzrost (np. winorośl, lilak):
- Podbaldach - gałązki kwiatostanu dorastaja do jednego poziomu (wygląda jak baldach) (bez czarny, kalina).
ROZMNAŻANIE PŁCIOWE, GENERATYWNE - rozmnażanie za pomocą haploidalnych komórek rozrodczych (gamet) - męskiej i żeńskiej, powstających zazwyczaj w wyspecjalizowanych narządach płciowych (u zwierząt) lub narządach generatywnych (u roślin). Po połączeniu się dwóch komórek rozrodczych powstaje diploidalana zygota, z której rozwija się diploidalny zarodek, a następnie nowy organizm.
U roślin wystepują trzy sposoby rozmnażania płciowego: izogamia, anizogamia, oogamia, przy czym u roślin wyższych występuje tylko oogamia. Nietypowym sposobem rozmnażania jest tzw. koniugacja, która u roślin polega na kopulowaniu dwóch komórek stykajacyh się ze sobą a pochodzących od dwóch organizmów poprzez przepłynięcie protoplastu męskiego do żeńskiego i zlanie się w zygotę
PODWÓJNE ZAPŁODNIENIE:
U okrytozalążkowych obie gamety męskie biorą udział w zapłodnieniu. Jedna łączy się s komórką jajową w wyniku której powstaje diploidalna zygota z której następnie rozwija się zarodek. Druga komórka plemnikowa wnika do komórki centralnej, a jej haploidalne jądro zlewa się z diploidalnym jądrem wtórnym. Rezultatem tego jest powstanie 3 –ploidalnego jądra o liczbie chromosomów 3n. Nosi ono nazwę jądra bielmowego. Z zapłodnionej komórki centralnej rozwija się tkanka odżywcza dla zarodka, czyli bielmo które jest triploidalne.
W skróci ten proces można przedstawić następująco:
I. Komórka plemnikowa (n) + komórka jajowa (n) → zygota
II. Komórka plemnikowa (n) + komórka centralna (2n) → komórka macierzysta bielma (3n)
OWOC:
OWOC (ang. fruit) - organ powstający z zalążni i zawierający w swym wnętrzu nasiona. Owoce mięsiste roznoszone są przez zwierzęta, dla których stanowią pokarm), owoce suche rozprzestrzeniane są przez wiatr lub zwierzęta.
Podstawowe części owocu:
* Egzokarp (ang. egzocarp) warstwa zewnętrzna, tzw. skórka)
* Mezokarp (ang. mesocarp) środkowe warstwy tkanek owocni (mięsiste lub suche)
* Endokarp (ang. endocarp) wewnętrzna warstwa owocni (np. twarda okrywa pestki)
* Nasienie (ang. seed) twór powstały w wyniku rozwoju zapłodnionego zalążka.
...
BEKSABEK