Dysleksja rozwojowa.doc

Dysleksja rozwojowa - referat na spotkanie z rodzicami

Dysleksja rozwojowa to specyficzna trudność w czytaniu i pisaniu występująca u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Dysleksja to fragmentaryczne, wycinkowe opóźnienie rozwojowe przejawiające się szczególnie trudnościami w nauce czytania i pisania. Te fragmentaryczne zaburzenia występują u uczniów o normalnej inteligencji i dobrych ogólnych zdolnościach do nauki. U tych dzieci mogą wystąpić:
1. Zaburzenia spostrzegania wzrokowego i orientacji przestrzennej - występują wtedy trudności w rozpoznawaniu liter w wyrazach, w ujmowaniu form geometrycznych.
2. Zaburzenia w zakresie słuchu fonetycznego - trudności w analizie słów na sylaby i głoski jak również syntezie dźwięków mowy.
3. Zaburzenia sprawności manualnej - co utrudnia drobne ruchy przy pisaniu.
4. Zaburzenia gałki ocznej - utrudniają dziecku czytanie.
5. Zaburzenia dynamiki centralnego systemu nerwowego - dzieci te są ruchliwe, mają trudności z koncentracją uwagi, często są zalęknione, zahamowane.

Trudności te występują na wskutek nieprawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, a w szczególności zaburzeń pamięci, opóźnień w rozwoju języka, kłopotów z orientacją, zaburzeń w postrzeganiu wzrokowym lub słuchowym. Uwarunkowania tych zaburzeń są różnorakie, np.:
- może to być dziedziczność,
- uszkodzenie układu nerwowego podczas ciąży, porodu lub we wczesnym dzieciństwie,
- zaburzenia hormonalne.
Terminem dysleksja rozwojowa określa się specyficzne trudności w nauce czytania i pisania.
Wyróżnia się kilka postaci tych trudności:
- dysleksja - trudność w czytaniu
- dysortografia - trudność w opanowaniu poprawnej pisowni,
- dysgrafia - tzw. "brzydkie" pismo

Dzieci "ryzyka dysleksji" czyli te z nieprawidłowych ciąży, porodu, nieharmonijnie rozwijające się powinny jak najwcześniej zostać objęte specjalną opieką, by łatwiej było zapobiec ewentualnym trudnościom szkolnym. Dlatego od najwcześniejszych lat należy obserwować dzieci by stwierdzić występowanie symptomów.

Objawy, które mogą wystąpić w wieku przedszkolnym:
- spóźniony rozwój mowy,
- trudności w wypowiadaniu złożonych wyrazów, budowaniu wypowiedzi,
- trudności w zapamiętywaniu,
- opóźniony rozwój ruchowy,
- mała koordynacja ruchowa.

Objawy charakterystyczne dla młodszego wieku szkolnego:
- wadliwa wymowa,
- trudności w zapamiętywaniu wierszy, piosenek,
- trudności w różnicowaniu głosek podobnych,
- trudności z wydzielaniem sylab z wyrazów i z ich syntezą,
- niechęć do układanek,
- niechęć do rysowania, rysunki niezdarne,
- trudności w odtwarzaniu wzorów graficznych,
- brzydkie pismo,
- trudności z opanowaniem poprawnej pisowni,
- mylenie liter o podobnym kształcie,
- mylenie liter podobnych fonetycznie,
- opuszczanie, dodawanie, przestawianie liter,
- trudności ze zmiękczeniami,
- trudności w nauce czytania,
- zgadywanie wyrazów na podstawie pierwszych liter,
- oburęczność - mylenie kierunków prawo-lewo.

Gdy zaobserwowałeś któryś z tych symptomów, skonsultuj się najpierw z uczącym nauczycielem. Jeżeli uczący stwierdzi, że także obserwuje występowanie zaburzeń w pisaniu, czytaniu, rysowaniu i w innych przedmiotach na pewno przeprowadzi dokładniejszą obserwację, która obejmie percepcję słuchową, wzrokową, orientację przestrzenną, proces lateralizacji, sferę rozwoju ruchowego.

Nauczyciel może podać występowanie następujących symptomów:

Symptomy zaburzeń percepcji słuchowej:
1. W pisaniu:
- specyficzne trudności w pisaniu, zwłaszcza ze słuchu,
- zniekształcanie pisowni, niekiedy "zlepki" liter,
- mylenie liter odpowiadających głoskom dźwiękowo - podobnym: b-p, d-t, g-k, z-s, dz-c,sz-s,
- trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami dwuznakowymi, z głoskami tracącymi dźwięczność, w rozróżnianiu i-j, samogłosek ą-ę od -om, on, em, en,
- trudności w analizie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski,
- łaczenie przyimków z rzeczownikiem (wklasie)
- opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów,
- gubienie liter, zwłaszcza samogłosek, przestawianie ich kolejności,
- przestawianie szyku dyktowanych wyrazów,
- w pisaniu ujawniają się często już przezwyciężone wady wymowy.
2. W czytaniu:
- szczególne trudności w syntezie przeliterowanych dźwięków, w scaleniu ich w dźwiękową całość - wyraz,
- trudności we właściwej intonacji czytanych treści,
- błędy w czytaniu - zamiany liter, wypuszczanie ich, zmiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów,
- trudności w zrozumieniu przeczytanej treści wynikające z błędów w czytaniu, jak i niewłaściwego rozumienia określeń słownych, głównie pojęć abstrakcyjnych.
3. W innych przedmiotach:
- trudności w uczeniu się na pamięć,
- trudność w opanowaniu tabliczki mnożenia,
- trudności w przyswajaniu materiału z gramatyki,
- trudność w rozumieniu dłuższych wypowiedzi słownych i poleceń nauczyciela.

Symptomy zaburzeń funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej:
1. W pisaniu:
- trudności w przepisywaniu, pisaniu w pamięci i ze słuchu,
- trudności w zapamiętaniu kształtu liter, mylenie liter podobnych: a-o, a-ą, e-c, e-ę, ł-l-t, m-n, u-w,
- mylenie liter różniących się położeniem w stosunku do osi pionowej: p-b, b-d lub poziomej: w-m, n-u, b-p, d-g,
- pomijanie drobnych elementów graficznych; kresek, ogonków,
- błędy typowo ortograficzne wynikające z gorszej pamięci wzrokowej.
2. W czytaniu:
- w początkach nauki trudności w kojarzeniu dźwięku z odpowiednim znakiem graficznym,
- mylenie liter i wyrazów o podobieństwie graficznym; poda - pada - bada,
- odpoznawanie napisów po cechach przypadkowych np. obrazki, układ strony,
- częste czytanie na pamięć, zgadywanie,
- przestawianie i opuszczanie liter, a nawet całych sylab, przekręcanie końcówek wyrazów,
- bardzo wolne tempo czytania, zwłaszcza głośnego,
- rozumienie przeczytanej treści utrudnione ze względu na koncentrowanie się na technicznej stronie czytania.
3. W rysowaniu:
- trudności w odwzorowywaniu kształtów geometrycznych,
- rysunki ubogie, o prymitywnych uproszczeniach,
- zakłócone stosunki przestrzenne oraz proporcje elementów,
- trudności w rozplanowaniu.

Symptomy zaburzeń procesu lateralizacji
1. W pisaniu:
- mylenie liter o podobnych kształtach, a o innym położeniu i kierunków, tzw. statyczne odwracanie liter: b-d, p-b, u-n, w-m,
- dynamiczne odwracanie liter - zmiana kolejności, przestawianie ich, błędne odtwarzanie liter,
- w początkach nauki głównie przy lateralizacji skrzyżowanej może wystąpić pismo lustrzane,
- trudności związane z techniką pisania - zniekształcenia graficznej strony pisma.
2. W czytaniu:
- przestawianie liter i cząstek wyrazów,
- zmiana kolejności lirer, sylab, a nawet wyrazów,
- opuszczanie całego wiersza,
- wolne tempo czytania.
3. W rysowaniu:
- zmiany kierunku w rysunkach,
- często błędnie odwzorowywuje - od prawej ku lewej.

Symptomy zaburzeń rozwoju ruchowego
1. W pisaniu:
- przy obniżonej sprawności manualnej mała percepcja ruchów dłoni i palców,
- zniekształcanie graficznej strony pisma,
- pismo jest nieczytelne, linie często wykraczają poza liniaturę,
- brak jest wiązań liter ze sobą,
- pisze wolno,
- zeszyty są niestaranne, pomazane.
2. W rysowaniu:
- trudności w rysowaniu jako czynności,
- rysunki brzydkie, linie niepewne,
- ruchy gwałtowne lub zwolnione,
- zbyt silny, lub zbyt słaby nacisk ołówka.
3. W innych przedmiotach:
- kłopoty z wykonaniem wszelkich ćwiczeń na zajęciach wychowania fizycznego,
- trudności w szyciu, majsterkowaniu, wycinaniu, lepieniu
- często nie nadąża na klasówkach, dyktandach za tempem klasy.

Jeżeli tylko zauważymy, że dziecko ma opisane trudności, zwłaszcza wtedy, gdy wiele z tych objawów wystąpi łącznie, należy niezwłocznie zająć się tą sprawą.

1. Jeżeli jesteś rodzicem zastanów się, przeanalizuj rozwój swojego dziecka, jakie miało trudności i jak mu wtedy pomagałeś,
2. Skonataktuj się z poradnią psychologiczno-pedagogiczną,
3. Dopilnuj, by dziecko zostało objęte terapią pedagogiczną w poradni oraz zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi w szkole.
4. Wspólnie z nauczycielem opracujcie program pomocy dziecku dyslekcyjnemu:
- indywidualizuj wymagania,
- umożliw dziecku uczestnictwo w zajęciach dodatkowych,
- ściśle współpracuj z nauczycielem w szkole,
- nawiąż współpracę z nauczycielem-terapeutą.
5. Możesz nawiązać kontakt z Polskim Towarzystwem Dyslektyków - oddział Kraków.

Jeśli masz w domu dyslektyka musisz właściwie postępować. Wobec dziecka dyslektycznego należy stosować łagodne lecz konsektwentne metody wychowawcze. Należy operować we wzmożonym stopniu zachętą i pochwałą, podkreślać ich sukcesy nawet niewielkie. Powinno się likwidować sytuacje nadmiernie denerwujące, które hamują proces uczenia się u każdego dziecka, a tym bardziej u dzieci dyslektycznych.

Nie należy wymagać od dziecka głośnego czytania w obecności obcych chyba, że wcześniej ten tekst opracował. Dziecko takie powinno czytać głośno, ale zawsze pod kontrolą. Należy zwracać uwagę, by czytało poprawnie, powoli, nie zmieniając wyrazów lub ich końcówek. Czytanie takie powinno jednorazowo trwać 10-15 min.

Do ćwiczeń wybieramy teksty łatwe, krótkie, o interesującej dziecko treści, pisane dużym, wyraźnym drukiem. Poza tymi ćwiczeniami należy pozwalać dziecku na ciche czytanie, zachęcając je do wypowiedzi na temat przeczytanego tekstu. Ćwiczenia pisania również powinny odbywać się pod kontrolą, tak by zapewnić natychmiastową poprawę ewentualnych błędów. Uczniowie klas I i II powinni pisać jedno zdanie, a klas III i IV do trzech zdań.

Teksty do pisania muszą być proste, łatwe, dostosowane do możliwości dziecka. Zdanie przeznaczone do napisania powinno być kilkakrotnie głośno i wyraźnie przeczytane przez dziecko, a pierwsze czytanie powinno być połączone z analizą literowo-głoskowo-sylabową trudniejszych wyrazów. Następnie - po zabraniu wzoru - wyraźnie i powoli podyktowane. Dziecko powinno powtórzyć podyktowane zdanie głośno, a nastęnie zapisać je z pamięci.
Dziecko powinno pisać ołówkiem, wyraźnie i starannie. Zaraz po napisaniu powinno porównać swoją pracę z wzorcem, wymazać i poprawić wszystkie błędy.

Przykładowy zestaw ćwiczeń dla dzieci z fragmentarycznymi opóźnieniami rozwojowymi.
Ćwiczenia percepcji wzrokowej. Usprawnianie funkcji analizatora wzrokowego oraz koordynacji wzrokowo-słuchowej należy rozpocząć od ukierunkowania uwagi dziecka na rzeczy najbardziej istotne w obserwowanym obrazie (przedmiocie).

Kolejno wskazane jest:
- ukazywanie szczegółów, którymi różnią się przedmioty, obrazy,
- tworzenie całości z poszczególnych części (pocięte obrazki, elementy przedmiotów, puzzle,
- wyszukiwanie w obrazkach brakujących szczegółów,
- wykrywanie niedorzeczności w treści obrazów,
- wzrokowe utrwalanie obrazu liter często mylonych przez dzieci:
- Różnicowanie liter o podobnym kształcie, a odmiennych szczegółach
(a-ą), a-o, l-t),
- różnicowanie liter o podobnym kształcie a innym kierunku (d-b, u-n, m-w)
- wyszukiwanie w większym zbiorze jednakowych, krótkich wyrazów jednosylabowych,
- rozpoznawanie tekście uprzednio poznanych liter, sylab, wyrazów,
- ćwiczenia w wykrywaniu podobieństw i różnic między poszczególnymi wyrazami jedno i dwusylabowymi (kok-kot, matka, maska),
- ćwiczenia w wizualnym różnicowaniu w wyrazie podobnych układów literowych jak: ba-ab, ba-bo
- różnicowanie wyrazów o podobnej strukturze graficznej jak: rak-rok, lak-lok, długi-drugi,
- w czytaniu całościowe ujmowanie wzrokiem kolejnych sylab w wyrazie.

Ćwiczenia sprawności manualnej i graficznej.
A. Ćwiczenia rozmachowe - usprawniające całą rękę.
1. Malowanie pędzlem i farbami klejowymi dużych kształtów: (ślimacznice, balony, baranie rogi) na dużych arkuszach papieru pakowego.
2. Pokrywanie dużych płaszczyzn farbami, pastelami - dowolne kształty.
3. Rysowanie odręczne dużych, a następnie coraz mniejszych kół, linii prostych pionowych (prysznice), poziomych i falistych (zachowując kierunek od lewej do prawej), fal morskich, skoków ptaszka, chmurek - paluszkiem w powietrzu i gumką na pulpicie.
B. Ćwiczenia usprawniające dłoń i palce:
1. Obrysowywanie figur geometrycznych,
2. Kolorowanie obrazków z książeczek do malowania,
3. Rysowanie szlaczków graficznych wg. wzoru,
4. Przerysowywanie obrazków przy pomocy kalki technicznej,
5. Wałkowanie cieniutkich wałeczków z plasteliny i komponowanie
z nich różnych kształtów, przedmiotów oraz liter,
6. Lepienie z plasteliny zwierzątek i ludzików,
7. Układanie z patyczków domów, drzewek, płotków, figur geometrycznych według wzorów i bez wzorów,
8. Wycinanie po linii prostej, falowanej i łamanej,
9. Wycinanie dużych i małych kół bez uprzedniego rysowania,
10. Wykonywanie robót z różnych materiałów: z papieru, z drutu, z włóczek, z kasztanów, z żołędzi dostosowanych do możliwości dzieci.
Ćwiczenia te mogą być realizowane zarówno na lekcjach, na zajęciach zespołu korekcyjno-wyrównawczego oraz w domu z rodzicami, rodzeństwem.

Wybrane pozycje dotyczące tematu:
1. Sawa B.: Jeżeli dziecko źle czyta i pisze W-wa 1975
2. Spionek H.: psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych PZWS,
W-wa 1974
3. Wasyluk-Kuś H.: Poradnik nauczyciela reedukatora cz.1 Praca wyrównawcza
z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu
4. GąsowskiT., Pietrzak-Stępowska Z.: Poradnik nauczyciela reedukatora - cz. II - Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniou i pisaniu
5. Spionek H.: Parcjalne opóźnienie rozwoju dzieci szkół podstawowych jako przyczyna ich trudności i niepowodzeń w nauceI - Kwartalnik Pedagogiczny 1970 nr 3
6. Magnuska J., Bober S., Koźmińska A.: Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu Zagadnienia Wychowawcze w Aspekcie Zdrowia Psychicznego 1968 nr 1.