31 DRAMAT SYMBOLICZNY
Symbol ma wypowiadać to, co trudno wyrazić. Będą to przede wszystkim stany emocjonalne i nastroje podświadome. Stanowią odbicie duszy. Maria Podraza-Kwiatkowska sugeruje by zmienić określenie poezja symboliczna na poezja sugestii. W poezji symbolizm dostrzegamy min w wierszu KOWAL Staffa, czy w KRZAKU DZIKIEJ RÓŻY. Ja jednak skupię się na dramacie symbolicznym. Lesław Eustachiewicz w swej typologii dramatu młodopolskiego proponuje wyróżnienie trzech wariantów szczegółowych: alegoryzm symboliczny, symbolizm integralny i symbolizm liryczny widoczny w dramacie nastrojowym. Ale typologie autora zawierają też inne hasła: dramat neoromantyczny, ekspresjonistyczny i „kryptosymbolizm”- symbolizm zaszyfrowany, ukryty.
Dramat symboliczny dzieli się na (na podst. książki Makowieckiego):
Symbolizm liryczny/ symbolizm nastrojowy. Ten rodzaj dramatu obecny jest np. w twórczości Maeterlincka. Przynosi on nastrój tajemniczości lub zagrożenia, oderwane od konkretu historycznego i społecznego sytuacje symbolizujące uczucia, tęsknoty i elementarne wyznaczniki kondycji ludzkiej. W tym typie dramatu pojawiły się w szczególnym nasileniu tematy i motywy należące do podstawowego repertuaru przeświadczeń Młodej Polski: fatalistyczny pesymizm, pojmowanie rzeczywistości i duszy ludzkiej jako terenu zmagań dobra ze złem, ducha z materią, koncepcja walki płci i miłości jako siły niszczącej , rozumienie świata rzeczywistego jako maski gry losu i przeznaczenia transcendentnego. Przykłady symbolizmu nastrojowego w dramacie młodopolskim:
· Przybyszewski „Goście”, „Śnieg”
· Maciej Szukiewicz „Kwiat pleśni”
Zazwyczaj jednak dramat nastrojowy nie pojawiał się czystej postaci jak u Maeterlincka („Intruz”, „Ślepcy”), ale stanowił jeden z elementów synkretycznej konstrukcji dramatu. Wprowadzał do niej bohaterów poruszających się w bliżej nieokreślonej rzeczywistości , bądź legendowej, bądź współczesnej, pozbawionej rysów konkretyzujących. Cechuje je dążenie do uogólnienia.
Drugi typ dramatu symbolicznego to dramat neoromantyczny. Ujawnia się on na 3 przynajmniej płaszczyznach:
· Tematyka stanowiąca sposób wypowiadania prawd ontologicznych etycznych , umożliwiająca myślenie kategoriami „polskości”, sprowadzanie tematyki metafizycznej i moralnej na grunt historii i współczesności narodowej. Tu dramat młodopolski sięga do tematyki romantyków. Dzieła to np. „Warszawianka”, „Noc listopadowa”, „Sułkowski” Żeromskiego,
· Stale obecna refleksja nad sytuacją własnego narodu .W dramatach, dramatach tych technika symboliczna służy zarysowaniu nie sytuacji uniwersalnych, ale dających się określić historycznie i społecznie. Dzieła to np. „Wesele”, „Wyzwolenie”. W „Wyzwoleniu” mamy wyraźnie do czynienia z nawiązaniem do Mickiewiczowskich „Dziadów” choćby w imieniu głównego bohatera Konrada, który toczył wewnętrzna walkę co widać w „Wyzwoleniu” w scenie z maskami, będącymi personifikacjami jego własnych duchowych wątpliwości.
· Dramat symboliczny w typie neoromantycznym wykształcił także szczególną odmianę, można ją nazwać podtytułem „Zaczarowanego koło” Rydla „baśńią dramatyczną”. Rodzaj ten pojawił się w twórczości Wyspiańskiego „Legenda”, Macieja Szukiewicza „Arf”, Staffa „Skarb”. Postacie i konflikty tych dramatów symbolizowały odwieczne cechy ludzkie, grę złą i dobra w świecie, operowały konwencją balladową lub baśniową, z ich charakterystycznymi inspiracjami folklorystycznymi. Spotkały się tu ze sobą rozmaite odmiany symbolizmu dramatycznego: alegoryzm i symbolizm liryczny, a także odwołania do tradycji romantycznej.
Kaacha91