Manifesty i programy epoki.
Zenon Przesmycki-Miriam w artykule "Maurycy Maeterlinck i jego
stanowisko we współczesnej poezji belgijskiej" zarzucał filozofii
pozytywistycznej minimalizm poznawczy i rezygnację z okre¶lania
miejsca człowieka w naturze. Sztuka "wielka", nie¶miertelna powinna
być symboliczna i odkrywać ¶wiat poprzez intuicję - być "sztuk± dla
sztuki", "wyzwolon±".
Stanisław Przybyszewski w wyznaniu wiary "Confiteor" uważał, iż
sztuka nie ma celu, ponieważ jest celem sama w sobie. Sztuka
"wyzwolona" jest odbiciem absolutu - d±żeń człowieka. Ma ona być
"religi± ubogich", artysta za¶ - jej kapłanem.
"Młoda Polska" Artura Górskiego mówił o potrzebie sięgnięcia do
ideałów romantyzmu. Literatura winna kontynuować ideę irredenty.
Sztuka narodu nie mogła być "wyzwolona", gdyż musiała służyć
Polakom.
Ludwik Krzywicki w artykule "O sztuce i nie-sztuce" podkre¶lał
zależno¶ci sztuki od życia społecznego, procesów ekonomicznych. Był
zwolennikiem ukazywania problemów egzystencjonalnych w realiach
życia. Krytykował estetyzm modernistyczny, który prowadził do
efekciarstwa oraz tendencyjno¶ć.
"Najnowsze pr±dy w poezji naszej" Piotra Chmielowskiego wykazywały
zainteresowanie o¶wieceniem, filozofi± Hipolita Taine'a. Sztuka
powinna przeciwstawiać się idealizmowi, ukazywać obserwacje
psychologiczne.
Artykuł "Forpoczty" ("straż przednia") autorstwa Wacława
Nałkowskiego, Marii Komor-nickiej i Cezarego Jellenty dzieli
jednostki na typy: nerwowy, zdolny do ewolucji oraz zwierzęcy,
oporny na nowe idee. Nerwowców charakteryzuje walka z zastojem
społecznym.
Kaacha91