Program zajęć rewalidacji indywidualnej dla ucznia upośledzonego umysłowo w stopniu głębokim.doc

„Dajmy dzieciom słońce, dajmy dzieciom radość, dajmy dzieciom miłość, żeby łez nie było”

„Było sobie raz dziecię, które co dzień przed siebie naprzód szło.

I ledwie wzrok podniosło na rzecz jaką, już przemieniło się w nią.

I rzecz ta cząstką się stawała, na cały dzień lub na część dnia.

Albo na lat wiele, na długie lat okresy.”

Whitman

Przy tworzeniu indywidualnego programu edukacyjnego dla ucznia z upośledzeniem w stopniu głębokim konieczne jest zastanowienie się i udzielenie odpowiedzi na trzy podstawowe pytania:

·         Jaki jest uczeń?

·         Jakie uczeń ma potrzeby i jakie wybrać treści?

·         Jak zrealizować zaplanowane treści?

Program terapii, zgodnie z zasadą indywidualizacji, nauczyciel konstruuje indywidualnie dla każdego dziecka, opierając się na wcześniejszej pełnej diagnozie psychologiczno-pedagogicznej. Wybrany układ ćwiczeń musi być ściśle dostosowany do potrzeb i możliwości wychowanka. Podstawą planowania zajęć rewalidacyjnych jest diagnoza, która określa przejawy i przyczyny zaburzeń rozwojowych dziecka. Konieczne staje się posiadanie pełnego kompletu informacji o uczniu. Nieodzowna jest znajomość jego aktualnego stanu psychofizycznego, przyczyn owego stanu i rokowań odnośnie dalszego funkcjonowania.

Kryterium doboru treści powinna być ich przydatność dla ucznia, z którym prowadzimy rewalidację. Przydatne jest to, co ułatwia mu samoobsługę /a więc uwzględnia relację „ja z samym sobą”/ oraz funkcjonowanie w określonym środowisku społeczno-przyrodniczym /relacja „ja-otoczenie”/.

Odpowiedź na pytanie trzecie wymaga sprecyzowania kierunku, w jakim będziemy ucznia prowadzić, by optymalnie się rozwijał, jak i uświadomienie sobie, co trzeba zrobić, by ten kierunek utrzymać.

W czasie kilku pierwszych zajęć nauczyciel musi uważnie obserwować dziecko, aby uzupełnić diagnozę i ewentualnie skorygować program. Ćwiczenia na określonym poziomie trudności powinny być prowadzone tak długo, dopóki dziecko nie opanuje danej umiejętności. W pracy rewalidacyjnej nie obowiązują bowiem żadne rygory czasowe. Jedynym kryterium przejścia do następnego, trudniejszego etapu ćwiczeń są faktyczne osiągnięcia dziecka.

Struktura jednostki metodycznej zajęć rewalidacyjnych jest odmienna od typowej lekcji. Zgodnie z zasadami terapii w każdej jednostce dominować powinny ćwiczenia relaksacyjne i odprężające. Ponieważ wydolność wysiłkowa jest cechą indywidualną każdego dziecka i zmienia się zależnie od sytuacji, w czasie zajęć uważnie obserwujemy ucznia i ustalamy optymalny czas trwania ćwiczeń. Każde ćwiczenie, pracę ucznia należy zawsze doprowadzić do końca i pozytywnie ocenić.

CELE OPRACOWANIA PROGRAMU

1. Dobór optymalnych form pracy z dzieckiem głębiej upośledzonym umysłowo w zależności od rodzaju i złożoności zaburzeń oraz wieku ucznia.
2. Usprawnianie wszystkich zaburzonych funkcji poznawczych i ruchowych dziecka głębiej upośledzonego umysłowo (z zespołem Downa).
3. Łagodzenie napięć emocjonalnych - pobudzanie do działania.
4. Budzenie w uczniu wiary we własne siły i możliwości.
5. Prawidłowa diagnoza umiejętności podstawowych dziecka w trzech zakresach: percepcja słuchowa, wzrokowa, sprawność motoryczna (karty pracy ucznia).
6. Nawiązanie pozytywnych relacji z opiekunami dziecka (arkusz wywiadu z rodzicami).
7. Poznanie „ historii” dziecka, etapów jego rozwoju psychoruchowego, przyczyn zaburzeń i trudności rozwojowych (arkusz wywiadu z rodzicami).
8. Bieżąca kontrola postępów ucznia (arkusz obserwacji ucznia).

Cele edukacyjne

Głównym celem edukacji jest rozwijanie autonomii ucznia niepełnosprawnego, jego personalizacja oraz socjalizacja, a także - w ramach posiadanych przez niego realnych możliwości - wyposażenie w takie umiejętności i wiadomości, aby:

·         mógł porozumiewać się z otoczeniem w najpełniejszy sposób, werbalnie lub pozawerbalnie;

·         był zaradny w życiu codziennym adekwatnie do własnego indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności oraz miał poczucie sprawczości;

·         mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego na równi z innymi członkami danej zbiorowości, znając i przestrzegając (w ramach swoich możliwości) ogólnie przyjętych norm współżycia społecznego, zachowując przy tym prawo do swojej inności.

Wynikają z tego następujące cele szczegółowe:

1. Kształtowanie umiejętności i porozumiewania się z otoczeniem zarówno za pomocą mowy, jak i alternatywnych i augmentatywnych sposobów komunikacji.
2. Kształtowanie i rozwijanie umiejętności i kompetencji społecznych.
3. Kształtowanie umiejętności samoobsługi polegające na:

o        rozwijaniu umiejętności i sprawności niezbędnych w codziennych sytuacjach, związanych z ubieraniem się, jedzeniem, higieną osobistą, czynnościami fizjologicznymi, ochroną organizmu przed czynnikami szkodliwymi;

o        kształtowaniu w tym zakresie nawyków i postaw ogólnie akceptowanych.

4. Kształtowanie postaw i zachowań prozdrowotnych.
5. Wdrażanie do kulturalnego, społecznie akceptowanego sposobu bycia.
6. Umożliwienie poznawania środowiska przyrodniczego, wychowanie do życia w harmonii z przyrodą.
7. Rozwijanie twórczej aktywności ucznia w dziedzinie plastyki, muzyki i tańca ze względu na jej znaczące wartości terapeutyczne.
8. Stymulowanie i rozwijanie sprawności fizycznej ucznia poprzez organizowanie zabaw i gier ruchowych oraz ćwiczeń gimnastycznych o charakterze korekcyjno-kompensacyjnym.

Podczas realizacji programu zastosowane zostaną różne metody, formy pracy i środki dydaktyczne, kierując się ich przewidywaną skutecznością. Na każdym etapie pracy, począwszy od planowania, obowiązywać będą zasady ortodydaktyki:

·         gruntowna znajomość dziecka i przychodzenie mu z racjonalną, specjalistyczną pomocą:

·         dostosowanie poczynań pedagogicznych do możliwości i potrzeb ucznia oraz warunków środowiskowych:

o        indywidualizacja wymagań metod doboru środków dydaktycznych oraz organizacji i tempa pracy;

o        przystępność treści nauczania;

o        stopniowanie trudności;

·         aktywny i świadomy udział dziecka w procesie rewalidacji

·         wszechstronna poglądowość i przykład;

·         zintegrowane oddziaływanie

·         trwałość osiągnięć, umiejętność korzystania z nich i dalsze ich doskonalenie:

o        systematyczność

o        trwałość wiedzy

·         wiązanie teorii z praktyką (zastosowanie w życiu codziennym).

Treści edukacyjne

Sposób ułożenia treści w programie odzwierciedla całościowe spojrzenie na ucznia. Jego rozwój nie będzie bowiem pełny, gdy oddzielnie na kilku zajęciach rozwijać będziemy poszczególne sfery jego osobowości. Oddziaływanie rehabilitacyjne powinno mieć zatem charakter globalny i być prowadzone w warunkach jak najbardziej zbliżonych do tych, w jakich uczeń funkcjonuje na co dzień.

Treści zawarte w programie zostały ujęte w czterech grupach:

·         „Ja z samym sobą”;

·         „Ja i otoczenie”;

·         „Moje cechy, sprawności, umiejętności i nawyki”;

·         „To, co mnie wspiera”.

I. „Ja z samym sobą”

Treści edukacyjne zawarte w tym dziale związane są z rozwijaniem somatognozji (rozumianej jako poczucie świadomości własnego ciała, jego schematu i orientacji w przestrzeni) oraz samoobsługi prowadzącej do niezależności od innych w prostych zadaniach życia codziennego i zaspokajaniu własnych elementarnych potrzeb.

Cel ogólny:

·         poszerzanie repertuaru czynności samoobsługowych, doskonalenie ich

·         kształcenie autoorientacji i orientacji przestrzennej,

·         doskonalenie orientacji w najbliższym otoczeniu, rozszerzanie wiedzy o świecie.

Cele szczegółowe:

·         usprawnianie czynności jedzenia i picia - prowadzenie ręki dziecka, próby jedzenia łyżką przy prowadzeniu, próby utrzymania kubka w dłoni i kierowania go do ust przy prowadzeniu,

·         ćwiczenie umiejętności pomagania dorosłemu przy czynnościach rozbierania i ubierania - proszenie chłopca aby podniósł: rękę, nogę, pupę, aby się przesunął, przewrócił na bok itp. - wspieramy go przy tych czynnościach,

·         ćwiczenie umiejętności mycia rąk - instrukcja słowna + prowadzenie rąk ucznia przez wszystkie etapy tej czynności w początkowym okresie, stopniowa modyfikacja podpowiedzi zależnie od postępów,

·         wycieranie twarzy chusteczką - czasem dziecko, gdy jest zaabsorbowane zdaniem trochę się ślini, należy prowadzić jego dłoń z chustką w kierunku buzi i wytrzeć ślinę, nieco później pomagamy podpowiedzią fizyczną tylko w końcowym etapie tej czynności, cały czas towarzyszy nam też instrukcja słowna,

·         rozwijanie świadomości własnego ciała przez poznawanie:

o        powiązań pomiędzy różnymi częściami ciała,

o        różnych możliwości używania różnych części ciała,

o        powiązań własnego ciała z innymi ludźmi i przestrzenią,

·         poszerzanie znajomości przestrzeni w zakresie przestrzeni:

o        osobistej (wewnętrznej i zewnętrznej),

o        kinesfery,

o        przestrzeni dalszej na różnych poziomach.

( te cele realizujemy podczas zabaw ruchowych na różnych poziomach przestrzeni, w różnych rejestrach, podczas zajęć muzycznych, rytmicznych, plastycznych, czynności dnia codziennego, pamiętać należy przy tym o motywowaniu do podejmowania współpracy z terapeutą),
podejmowania współpracy z terapeutą).

·         rozpoznawanie siebie w lustrze, poszczególnych części swojego ciała, przez dotykanie ich , wskazywanie - rozpoczynanie zajęć od identyfikacji własnej postaci w lustrze, wskazywanie na siebie “Ja”, wspieramy dziecko prowadząc jego rękę, w późniejszym etapie podpowiadamy werbalnie i wizualnie,

·         rozpoznawanie przedmiotów np. ubranie, spodnie, buty, pudełko, wózek, poduszka, materac, koc, przybory plastyczne, szafa, stolik, talerz, łyżka, jedzenie, drzwi, okno, zabawki itp. - proszenie o podanie przedmiotu, wybór jednego z przedmiotów, porządkowanie ich, porównywanie, dopasowywanie prostych przedmiotów, poznawanie ich cech, poznawanie nowych przedmiotów w oparciu o polisensoryczną stymulację i integrację wrażeń,

·         spostrzeganie położenia własnego ciała w przestrzeni, wobec przedmiotów, ludzi - w trakcie ćwiczeń ruchowych, zajęć plastycznych, muzyczno-rytmicznych, codziennych sytuacji,

·         rozpoznawanie swoich rzeczy - realizacja podczas zabaw , podejmowanych zadań,

·         rozpoznawanie piktogramów, poszerzanie ich repertuaru - dziecko rozpoznaje już wiele piktogramów np. „picie”, „jedzenie”, „pije”, „je”, „świeczka”, „daj”, poszczególne części ubrania, niektóre części ciała, zabawki itp. - zachęcanie ucznia do patrzenia na nazywane przedmioty i piktogramy je symbolizujące, do wskazywania ich,

·         podejmowanie prób wskazywania ilustracji,

·         poszerzanie repertuaru zachowań zabawowych z wykorzystaniem własnego ciała, ciała terapeuty, przedmiotów, różnych tworzyw, mas, narzędzi - podczas wspólnych zabaw, zajęć dnia codziennego,

·         doskonalenie koordynacji ruchowej, wzrokowo-ruchowej, wzrokowo-ruchowo-słuchowej.

Uczeń chętnie podejmuje się różnych zadań. Chce poznawać i zachęcony do tego przez pochwałę, docenienie jego wysiłków, zaproponowanie ciekawych zajęć, dających radość i satysfakcję zabaw - aktywnie uczestniczy w poznawaniu.

1. Jedzenie :

o        spożywanie pokarmów płynnych, mas papkowych, pokarmów stałych;

o        odgryzanie, dokładne gryzienie, żucie i przełykanie;

o        posługiwanie się łyżeczką;

o        estetyczne spożywanie posiłków.

2. Ubieranie się:

o        nakładanie i zdejmowanie odzieży.

3. Higiena osobista:

o        podejmowanie próby nauczenia dziecka podstawowych czynności samoobsługi;

o        mycie, wycieranie i pielęgnacja rąk, twarzy, całego ciała;

o        higiena jamy ustnej;

o        korzystanie z przyborów toaletowych i kosmetyków.

4. Potrzeby fizjologiczne:

o        zgłaszanie potrzeb;

o        załatwianie potrzeb;

o        korzystanie z toalety.

5. Sygnalizowanie odczuć płynących z ciała (głodu, bólu).
6. Zachowanie w sytuacjach niebezpiecznych:

o        dostrzeganie czynników zagrażających zdrowiu i życiu (w tym także zagrożenia ze strony innych osób).

7. Autoorientacja:

o        świadomość własnego ciała;

o        orientacja w jego schemacie;

o        orientacja w przestrzeni;

o        identyfikacja z danymi osobowymi (imieniem, nazwiskiem).

II. „Ja i otoczenie”

Ten dział to otwarty zestaw sytuacji, w jakich może znaleźć się uczeń. Zawarte w nim treści mają służyć zarówno umożliwianiu doświadczania i poznawania otoczenia oraz oddziaływania nań, jak i umożliwianiu pełnienia różnych ról zgodnie ze społecznie akceptowanymi normami. Treści te mają też wspierać maksymalny rozwój autonomii, samodzielności w działaniu i kształtowaniu zaradności życiowej. Mają przyczyniać się również do kształtowania poczucia odpowiedzialności za siebie i innych oraz sprzyjać możliwości dokonywania wyborów.

Cele ogólne:

·         nawiązywanie interakcji z innymi osobami z otoczenia, także nieznajomymi,

·         kształtowanie umiejętności współdziałania

Cele szczegółowe:

·         rozpoznawanie poszczególnych osób w domu, ich imion - nazywanie osób, zachęcanie dziecka do kierowania wzroku w ich stronę, do przywoływania ich gestem i słowem „ej”,

·         utrwalanie gestów na powitanie i pożegnanie - podawanie ręki, gest „pa-pa”, przywitanie się wybranymi częściami ciała,

·         przynoszenie i podawanie przedmiotów na prośbę - zwracanie się do ucznia o przynoszenie, podawanie przedmiotów znajdujących się w zasięgu Jego ręki, zachęcanie do podania przedmiotu terapeucie,

·         motywowanie do współudziału w zabawach z terapeutą - aranżowanie sytuacji tego wymagających w trakcie zajęć: ruchowych, muzyczno-rytmicznych, plastycznych, czynności samoobsługowych i porządkowych, zajęć porannego kręgu, innych,

·         nauka identyfikacji własnych uczuć i uczuć innych osób, motywowanie do ich wyrażania adekwatnie do sytuacji - w trakcie naturalnych sytuacji dnia codziennego, podejmowania wspólnych zabaw, zadań.

1. Ja jako członek rodziny (wspólnoty):

A. Moja rodzina

o        moje miejsce (rola i funkcje);

o        członkowie rodziny oraz ich obowiązki; mama, tata, brat, siostra;

o        relacje osobowe (w tym też sposoby okazywania uczuć i zasady współżycia);

o        święta i tradycje rodzinne, domowe.

B. Miejsce zamieszkania

o        rodzaje i funkcje pomieszczeń;

o        troska o wygląd mieszkania;

o        otoczenie domu (budynki, ulice).

2. Ja i przyroda:

o        pory dnia, roku i zjawiska im towarzyszące;

o        świat roślin (ich znaczenie, uprawy);

o        świat zwierząt (hodowla i opieka).

3. Moje zdrowie:

o        rozwój i budowa (w bardzo wąskim zakresie) człowieka;

o        higiena, racjonalne odżywianie, rekreacja, sport i inne zachowania prozdrowotne;

o        ochrona organizmu przed szkodliwymi czynnikami;

o        korzystanie z usług medycznych służących zachowaniu zdrowia.

4. Ja w chorobie:

o        zachowanie w przypadku wystąpienia niedyspozycji (choroby);

o     &...