Fryderyk Nietsche - Poza dobrem i złem..pdf - henryk5710

Fryderyk Wilhelm Nietsche

Poza dobrem i złem

Preludium filozofii przyszłości

Przedmowa

Rozdział I O przesądach filozofów

Rozdział II Wolny duch

Rozdział III Religijność

Rozdział IV Zdania i potrącenia

Rozdział V Do historyi naturalnej morału

Rozdział VI My uczeni

Rozdział VII Nasze cnoty

Rozdział VIII Ludy i ojczyzny

Rozdział IX

Zakończenie

Dusza dostojna

FRYDERYK NIETZSCHE

POZA DOBREM I ZŁEM

PRZEŁOŻYŁ

STANISŁAW WYRZYKOWSKI

NAKŁAD JAKÓBA MORTKOWICZA

Wydanie drugie przejrzane i ponownie porównane z oryginałem.

PRZEDMOWA

Dajmy na to, iż prawda jest kobietą – jak to? Nie jest że uzasadnionem

podejrzenie, iż wszyscy filozofowie, o ile byli dogmatykami, źle się znali na

kobietach? Iż straszliwa powaga, niezdarne natręctwo, z jakiem ku prawdzie

zmierzać dotychczas zwykli, niewłaściwymi były i nieprzystojnymi środkami,

by właśnie zjednać sobie białogłowe? Ta pewna, iż zjednać się nie dała, a

dogmatyka wszelkiego rodzaju dzisiaj w postawie żałosnej i bezsilnej stoi. Jeśli

jeszcze wogóle stoi, gdyż nie brak szyderców, którzy utrzymują, iż upadła, iż

wszelka dogmatyka leży powalona, ba nawet, iż wszelka dogmatyka już

dogorywa. Mówiąc poważnie, można mieć uzasadnioną nadzieję, iż wszelkie

dogmatyzowanie we filozofii, lubo poczynało sobie tak uroczyście, tak

ostatecznie i nieodwołalnie, było snadź tylko szlachetnem dzieciństwem i

początkowaniem; i czas może już nader bliski, gdy coraz dokładniej pojmować

się zacznie, co właściwie już wystarczało, by utworzyć węgły do takich

wzniosłych i bezwzględnych budowli filozoficznych, jakie dotychczas piętrzyli

dogmatycy, jakiś przesąd ludowy z niepamiętnych czasów (jak przesąd o duszy,

który jako przesąd o subiekcie i jaźni po dziś dzień jeszcze bruździć nie

zaprzestał) jakaś gra słów może, jakieś pokuszenie ze strony gramatyki lub

zuchwałe uogólnienie faktów nader ciasnych, nader osobistych, nader ludzkich,

arcyludzkich. Filozofia dogmatyków była snadź przyrzeczeniem jeno, danem z

góry poprzez lat tysiące, jak za jeszcze dawniejszych czasów była astrologia, na

usługi której spotrzebowano snadź więcej pracy, pieniędzy, bystrości i

cierpliwości, niźli dotychczas dla którejkolwiek rzeczywistej wiedzy, jej to oraz

jej nadziemskim uroszczeniom zawdzięczamy w Azyi i Egipcie wielki styl

budowniczy. Zda się, iż wszystkie wielkie rzeczy, by wiekuistem dążeniem

wpisać się w serce ludzkości, jako potworne i przerażające straszydła musiały

pierwej nawiedzić ziemię: lakiem straszydłem była dogmatyczna filozofia, na

przykład nauka Vedanty w Azyi, platonizm w Europie. Nie bądźmy względem

niej niewdzięczni, acz niewątpliwie przyznać też należy, iż najgorszym,

najuporczywszym i najniebezpieczniejszym ze wszystkich dotychczasowych

błędów był błąd dogmatyków, mianowicie platoński wynalazek czystego Ducha

oraz Dobra samego w sobie. Teraz atoli, gdy ten przezwyciężony, gdy Europa

po tej zmorze oddycha i co najmniej zdrowszego — snu zażywać może,

jesteśmy my, których zadaniem czuwanie jest jedynie, spadkobiercami

wszystkiej tej siły, którą walka przeciw błędowi temu wyhodowała.

Jużcić, mówić w ten sposób o duchu i o Dobrem, jak to czynił Platon,

znaczyło to wywrócić prawdę na nice, zaprzeczyć perspektywiczności nawet,

temu zasadniczemu warunkowi wszelkiego życia; zaś, jako lekarz, spytać

owszem się godzi: skąd taka choroba u najpiękniejszej rośliny starożytności, u

Platona?

Zepsułże go zły Sokrates istotnie? Psułże Sokrates młodzież naprawdę? I

zasłużył zatem na swą cykutę? — Atoli walka przeciw Platonowi, lub, mówiąc

przystępniej i popularniej, walka przeciw tysiącletniemu naciskowi

chrześciańsko-kościelnemu — gdyż chrześciaństwo jest platonizmem dla ludu

— wytworzyła w Europie wspaniale napięcie ducha, jakiego na ziemi jeszcze

nie było: z tak napiętego luku do najdalszych można strzelać teraz celów.

Wprawdzie europejczyk odczuwa napięcie to jako niedolę i dwukrotnie

już były usiłowania w wielkim stylu, by luku zwolnić, raz przez jezuityzm,

następnie przez demokratyczne oświecenie; — to ostatnie przy pomocy

wolności prasy tudzież czytania dzienników mogłoby istotnie dokazać, iż duch

nie tak już łatwo będzie odczuwał siebie jako niedolę. (Niemcy wynaleźli proch

— całe uznanie, ale skwitowali się znowu — wynalazłszy prasę). My wszakże,

którzy nie jesteśmy ani jezuitami, ani demokratami, ani nie dość Niemcami

nawet, my dobrzy Europejczycy i wolne, bardzo wolne duchy — my mamy ją

jeszcze, tę całą niedolę ducha i cale luku jego napięcie! A może także strzałę,

zadanie, kto wie? Cel...

O PRZESĄDACH FILOZOFÓW

Wola prawdy, co do niejednego skusi nas jeszcze porywu, owa słynna

prawdziwość, o której z czcią wyrażali się dotychczas wszyscy filozofowie: co

za pytania stawiała nam już ta wola prawdy! Jakie dziwaczne niedobre

zagadkowe pytania! Długa to już historya, — a jednak, czyż się nie zdaje, iż

zaledwie się rozpoczęta? Cóż dziwnego, gdy w końcu nabieramy nieufności,

tracimy cierpliwość, niecierpliwie się od wracamy? Iż i my także od tego

Sfinksa pytać się uczymy? Kto to właściwie stawia nam w tym wypadku

pytania? Co właściwie dąży w nas ku prawdzie? Jakoż zastanawialiśmy się

długo nad pytaniem co do przyczyny tej woli, — aż wreszcie, nad jeszcze

gruntowniejszem zatrzymaliśmy się już całkiem pytaniem. Pytaliśmy o wartość

tej woli. Przypuśćmy, iż chcemy prawdy: czemuż nie nieprawdy ra c z ej? I

niepewności? Niewiedzy nawet? — Próbie mat wartości prawdy staniał przed

nami, — lub może to my przed tym stanęliśmy problematem? Kto z nas jest tu

Edypem? Kto Sfinksem? Jest to, jak się zdaje, schadzka pytań i pytajników. — I

da li kto temu wiarę, iż marzy się nam ostatecznie, jakoby ten problemat nigdy

jeszcze dotychczas poruszony nie był, -jakobyśmy po raz pierwszy go

dostrzegli, zauważyli, pierwsi nań się porwali? Gdyż wchodzi tu w grę poryw i

niemasz może większego nadeń.

Jak coś z własnego mogłoby powstać przeciwieństwa? Na przyklad,

prawda z błędu? Lub wola prawdy z woli złudzenia? Lub czyn bezinteresowny

ze sobkowstwa? Albo czysta słoneczna zaduma mędrca z pożądliwości?

Takowe powstanie jest niemożliwe; kto o niem marzy, jest głupcem, czemś

gorszeni jeszcze; rzeczy najwyższej wagi muszą mieć inny, własny początek, —

z tego znikomego, zwodniczego, złudnego, poziomego świata, z tego odmętu

Fryderyk Nietsche - Poza dobrem i złem..pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: