analiza_finans_spol_ekonom_fundusze.pdf

Andrzej Guła, Rafał Stanek *

CELE I ZAKRES ANALIZY FINANSOWEJ

ORAZ ANALIZY SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ

W ŚWIETLE PRZYGOTOWYWANIA WNIOSKÓW

O DOFINANSOWANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ

Z FUNDUSZY UNII EUROPEJSKIEJ

Warszawa, 2004

∗ Opracowanie wykonane na zlecenie MGPiPS.

Poglądy i opinie wyrażone w opracowaniu są poglądami własnymi Autorów.

Spis treści

1. Analiza finansowa i ekonomiczna krok po kroku.................................................................... 4

1.1. Narzędzia ............................................................................................................................. 4

1.2. Dane ..................................................................................................................................... 4

1.3. Uwagi metodologiczne ........................................................................................................ 5

1.3.1. Analiza w cenach bieżących vs. analiza w cenach stałych .............................................. 5

1.3.2. Ocena rentowności........................................................................................................... 6

1.3.3. Nakłady inwestycyjne .................................................................................................... 11

1.4. Analiza finansowa krok po kroku ...................................................................................... 11

1.4.1. Krok 1 - zebranie danych ............................................................................................... 11

1.4.2. Krok 2 - harmonogram nakładów inwestycyjnych ........................................................ 12

1.4.3. Krok 3 - źródła finansowania inwestycji ....................................................................... 12

1.4.4. Krok 4 – harmonogram spłaty kredytu / pożyczki......................................................... 12

1.4.5. Krok 5 – Wpływy i wydatki bieżące.............................................................................. 15

1.4.6. Krok 6 - oszacowanie kapitału obrotowego................................................................... 17

1.4.7. Krok 7 - przepływy pieniężne do planowania finansowego .......................................... 18

1.4.8. Krok 8 - ocena rentowności ........................................................................................... 19

1.5. Badanie wrażliwości .......................................................................................................... 20

1.6. Uwagi dotyczące spółek..................................................................................................... 21

2. Analiza ekonomiczna projektu............................................................................................... 23

2.1. Procedura analizy ekonomicznej ....................................................................................... 23

2.2. Korekty cenowe ................................................................................................................. 25

2.3. Wyliczenie ERR oraz ENPV ............................................................................................. 26

3. Studium przypadku dla przedsięwzięcia: budowa oczyszczalni ścieków oraz rozbudowa

systemu kanalizacji sanitarnej............................................................................................................ 27

3.1. Uwagi na temat studium przypadku................................................................................... 27

3.2. Opis i uwarunkowania przedsięwzięcia............................................................................. 27

3.3. Tło projektu........................................................................................................................ 29

3.4. Analiza finansowa przedsięwzięcia ................................................................................... 29

3.4.1. Przyjęte założenia .......................................................................................................... 30

3.4.2. Kalkulacje nakładów inwestycyjnych............................................................................ 30

3.4.3. Źródła finansowania przedsięwzięcia ............................................................................ 31

3.4.4. Oszacowanie kapitału obrotowego ................................................................................ 33

3.4.5. Określenie przychodów generowanych przez planowane przedsięwzięcie................... 33

3.4.6. Określenie kosztów eksploatacyjnych ........................................................................... 36

3.4.7. Strumienie pieniężne dla planowania finansowego ....................................................... 37

3.4.8. Ocena rentowności......................................................................................................... 38

3.4.9. Prognoza sprawozdań finansowych podmiotu realizującego przedsięwzięcie.............. 39

3.5. Analiza kosztów i korzyści społecznych i ekonomicznych ( cost-benefit analysis )........... 40

3.5.1. Zagadnienia metodologiczne ......................................................................................... 40

3.5.2. Koszty społeczno ekonomiczne (koszty zewnętrzne, kwestie podatkowe, kwestie

wpływu na rynek pracy) .............................................................................................................. 40

3.5.3. Korzyści społeczno ekonomiczne (koszty zewnętrzne, kwestie podatkowe, kwestie

wpływu na rynek pracy) .............................................................................................................. 41

3.5.4. Podsumowanie analizy kosztów i korzyści społecznych............................................... 42

3.6. Analiza wrażliwości........................................................................................................... 44

3.6.1. Nakłady inwestycyjne .................................................................................................... 44

3.6.2. Udział dotacji ................................................................................................................. 44

3.6.3. Wyniki analizy wrażliwości........................................................................................... 45

Spis tabel

Tabela 1.1 Harmonogram nakładów inwestycyjnych (tys. zł)........................................................... 12

Tabela 1.2 Źródła finansowania inwestycji (tys. zł) .......................................................................... 12

Tabela 1.3 Harmonogram kredytowania w 2003 roku (tys. zł) ......................................................... 13

Tabela 1.4 Harmonogram kredytowania w 2004 roku (tys. zł) ......................................................... 14

Tabela 1.5 Harmonogram kredytowania w 2005 roku (tys. zł) ......................................................... 14

Tabela 1.6 Harmonogram kredytowania w 2006 roku (tys. zł) ......................................................... 15

Tabela 1.7 Zbiorczy harmonogram kredytowania (tys. zł) ................................................................ 15

Tabela 1.8 Program sprzedaży usług związany z realizowanym przedsięwzięciem (tys. zł) ............ 16

Tabela 1.9 Zestawienie wydatków rocznych ..................................................................................... 16

Tabela 1.10 Wydatki bieżące (tys. zł)................................................................................................ 16

Tabela 1.11 Oszacowanie kapitału obrotowego (tys zł) .................................................................... 18

Tabela 1.12 Ocena samofinansowania przedsięwzięcia (tys. zł) ....................................................... 18

Tabela 1.13 Wyliczenie IRR i NPV dla inwestycji - IRR/I, NPV/I (tys. zł) .................................... 19

Tabela 1.14 Wyliczenie IRR i NPV dla zaangażowanego kapitału (środki z budżetu) - IRR/K,

NPV/K (tys. zł)............................................................................................................................ 20

Tabela 1.15 Wyniki analizy wrażliwości na zmiany nakładów inwestycyjnych............................... 20

Tabela 1.16 Plan amortyzacji (tys. zł)................................................................................................ 21

Tabela 1.17 Uproszczony Rachunek zysków i strat dla przedsiębiorstwa komunalnego (tys. zł) .... 22

Tabela 1.18 Przepływy finansowe przedsiębiorstwa komunalnego (tys. zł) ..................................... 22

Tabela 2.1 Wyliczenie ENPV i ERR przedsięwzięcia (tys. zł.......................................................... 23

Tabela 3.1 Źródła finansowania inwestycji ....................................................................................... 32

Tabela 3.2 Rentowność inwestycji..................................................................................................... 38

Tabela 3.3 Wyliczenie ERR i ENPV ................................................................................................. 43

Spis ilustracji

Rysunek 1 Przykładowy wykres wrażliwości projektu na zmianę nakładów ................................... 21

Rysunek 2 Przewidywana liczba osób w gospodarstwie domowym ................................................. 34

Rysunek 3 Przewidywana opłata za wodę i ścieki............................................................................. 35

Rysunek 4 Opłata za wodę i ścieki jako % dochodów rodziny ......................................................... 36

Rysunek 5 Badanie wrażliwości IRR/K na wysokość nakładów inwestycyjnych ............................ 46

Rysunek 6 Badanie wrażliwości EIRR na wysokość nakładów inwestycyjnych .............................. 46

Rysunek 7 Badanie wrażliwości IRR/I na udział dotacji Phare......................................................... 47

Rysunek 8 Badanie wrażliwości IRR/K na udział dotacji Phare ....................................................... 47

Rysunek 9 Badanie wrażliwości EIRR na udział dotacji Phare......................................................... 47

Rysunek 10 Badanie wrażliwości IRR/K na udział dotacji Phare i wielkość nakładów

inwestycyjnych równocześnie..................................................................................................... 48

1. Analiza finansowa i ekonomiczna krok po kroku

Celem tego rozdziału jest pokazanie czytelnikowi mechanizmu opracowania analizy

finansowej i ekonomicznej krok po kroku. Umiejętność opracowania prostej analizy jest

bardzo przydatna na wstępnym etapie przygotowania projektu inwestycyjnego, kiedy

znaczna część samorządów nie decyduje się na zatrudnienie zewnętrznych specjalistów.

Specjaliści zwykle zatrudniani są do „pozyskania dofinansowania”, kiedy pomysł projektu

jest już dopracowany, często gdy gotowy jest już projekt techniczny. Jednakże analiza

ekonomiczno-finansowa powinna być opracowana znacznie wcześniej – na etapie

optymalizacji projektu i wyboru najlepszego wariantu. Dlatego umiejętność samodzielnego

sporządzenia analizy ekonomiczno-finansowej lub przynajmniej interpretacji jej wyników

wydaje się pożyteczna.

Niniejsza publikacja przedstawia, jak wykonać taką analizę dla prostych projektów przy

założeniu, iż te bardziej skomplikowane będą przeważnie opracowywane przez

doświadczone zespoły. Z tego względu publikacja nie powiela dostępnych opracowań

specjalistycznych.

1.1.

Narzędzia

Zanim przystąpimy do opracowywania analizy, należy zastanowić się, jakich narzędzi

użyjemy do jej opracowania.

Ponieważ analiza ekonomiczna i finansowa wymagają dużej ilości przeliczeń oraz

prezentacji danych i wyników w układzie tabelarycznym, podstawowym narzędziem będzie

program komputerowy - arkusz kalkulacyjny. Obecnie dostępnych jest szereg arkuszy

kalkulacyjnych umożliwiających opracowanie analiz: Calc z pakietu OpenOffice.org, Excel

z pakietu Microsoft Office, pakiet StarOffice i inne. Właściwie wszystkie one zawierają

niezbędne funkcje do wykonania analiz, dlatego w tym miejscu nie będziemy

rekomendować żadnego z nich.

Niestety wykonanie analizy finansowej i ekonomicznej bez arkusza kalkulacyjnego jest

bardzo żmudne. Do tego celu nie nadaje się edytor tekstu. W związku z tym wymagana

jest co najmniej podstawowa umiejętność posługiwania się arkuszem kalkulacyjnym.

1.2.

Dane

Opracowanie analizy finansowej i ekonomicznej polega na przygotowaniu modelu

finansowego badanego przedsięwzięcia z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego.

Opracowanie prawidłowego modelu nie gwarantuje wykonania poprawnej analizy, jeśli

dane użyte do modelowania będą błędne. Chcemy tu podkreślić, iż jest to podstawowy

błąd wielu analiz finansowych i ekonomicznych – opierają się na niepewnych,

niedokładnych lub błędnych danych, choć ich konstrukcja jest prawidłowa. Porównanie

choćby nakładów inwestycyjnych oszacowanych dla celów analizy i rzeczywistych

będących wynikiem przetargu pokazuje skalę niedokładności. Dla wielu inwestycji

dofinansowanych przez UE, dla których opracowywano analizy, różnica ta dochodziła do

40% i jeśliby przyjęto prawidłowe dane, to wyniki analizy - a tym samym wnioski z niej

płynące - byłyby różne.

Projekt lub koncepcja techniczna będzie podstawowym źródłem danych. Jeśli

przedsięwzięcie posiada już projekt techniczny, umożliwia to opracowanie w miarę

dokładnej wyceny nakładów inwestycyjnych. Wycena ta powinna być przygotowana w

postaci harmonogramu rzeczowo-finansowego, a więc pozwalać na rozłożenie nakładów

inwestycyjnych w czasie.

Powinniśmy również postarać się, aby dostarczono nam następujące informacje:

• jakie będą roczne koszty eksploatacji inwestycji, w szczególności:

o zużycie materiałów (np. środków chemicznych),

o zużycie energii elektrycznej (np. w celu przepompowywania ścieków),

o ilu ludzi powinno być zatrudnionych i na jakich stanowiskach,

o zużycie wody, energii elektrycznej lub innych mediów dla celów socjalnych

(w tym ogrzanie budynków),

• jakie będą koszty remontów bieżących; czy po kilku latach wystąpi konieczność

poważniejszych remontów,

• wyżej wymienione dane powinny być opatrzone informacją, czy zależą od ilości

dostarczonej wody / ścieków czy też są stałe

• należy również zwrócić uwagę czy ze względu na rozbudowywanie instalacji (np.

budowanie oczyszczalni etapowo) koszty nie wzrosną od pewnego roku,

• powinniśmy posiadać dokładny plan amortyzacji środków trwałych.

Jeśli analizę wykonujemy na bardzo wczesnym etapie i nie posiadamy projektu

technicznego, dane staramy się oszacować na podstawie istniejących rozwiązań (inne

oczyszczalnie ścieków, obecne koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa komunalnego

itp.).

1.3.

Uwagi metodologiczne

1.3.1.

Analiza w cenach bieżących vs. analiza w cenach stałych

Prognozując przyszłe przychody i koszty opieramy się na danych obecnych lub

historycznych. Przykładowo: wiemy jakie są obecne pensje personelu, ceny energii

elektrycznej dla poszczególnych taryf itp. Inflacja powoduje jednak, iż za kilka lat ceny te

wzrosną. W związku z tym większość cen zmienia się, najczęściej zgodnie

ze wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Jednak najczęściej popełniany jest błąd prognozy tego wskaźnika. Przykładowo kilka lat

temu, opierając się na bieżących zmianach tego wskaźnika, szacowano na rok 2003

inflację dużo większą, niż występuje obecnie. Metodą na uniknięcie tego błędu jest

sporządzenie analizy w tak zwanych „cenach stałych”. Należy w takim przypadku podać,

jakiego okresu dotyczy przyjęty poziom cen i wszystkie wartości obliczone według innego

okresu przeliczyć na ten sam, na przykład na bieżący kwartał.

Należy również zwrócić uwagę, że nie wszystkie ceny zmieniają się w tym samym tempie

co wskaźnik wzrostu towarów i usług konsumpcyjnych. Przykładowo, jeśli ceny energii

wzrosły o 7% przy inflacji 4%, to oznacza to realny wzrost cen energii o około 3%, a

dokładniej można to obliczyć ze wzoru:

Cr = (Cn – I) / (1 + I)

gdzie:

Cr – zmiany realne

I – wskaźnik inflacji

Cn – zmiany nominalne

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: