przeciw przemocy program.odt

Jednym z najbardziej widocznych zjawisk dokonujących się wśród młodzieży w ostatnich latach jest eskalacja zachowań nasyconych agresją. Z uwagi na wymiar i natężenie tego zjawiska postanowiliśmy stworzyć program, którego celem byłoby zminimalizowanie przyczyn agresji i przeciwdziałanie przemocy, a także wskazanie właściwych wyborów życiowych i umiejętności rozładowania napięcia w alternatywny sposób. AUTORSKI PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIAPRZEMOCY I AGRESJI W SZKOLE

WSTĘP
     Jednym z najbardziej widocznych zjawisk dokonujących się wśród młodzieży w ostatnich latach jest eskalacja zachowań nasyconych agresją. Z uwagi na wymiar i natężenie tego zjawiska postanowiliśmy stworzyć program, którego celem byłoby zminimalizowanie przyczyn agresji i przeciwdziałanie przemocy, a także wskazanie właściwych wyborów życiowych i umiejętności rozładowania napięcia w alternatywny sposób. Zdajemy sobie sprawę, że szkoła jako placówka edukacyjno-wychowawcza w dużej mierze odpowiada za kształtowanie właściwych postaw społecznych swych uczniów, musi więc wskazać im właściwą drogę w życiu, naświetlić pozytywne postawy społeczne i moralne, dzięki którym będą prawidłowo funkcjonowali w społeczeństwie. Aby program ten przyniósł zamierzone efekty musi być wspierany ścisłą współpracą ze środowiskiem rodzinnym, w którym młodzi ludzie wzrastają.
     Założenia teoretyczne programu wynikają z podstawowych prawidłowości i zasad psychologii ogólnej i społecznej.

CZĘŚĆ TEORETYCZNA

     AGRESJA– w znaczeniu potocznym oznacza wrogie ruchy i zachowania mające na celu wyrządzenie komuś szkody, straty czy bólu. Jest ona pokazaniem pozycji dominującej. Agresja jest zapalnikiem przemocy.
     Agresja pośrednia objawia się przez ignorowanie poleceń i zakazów, wydawanie nieprzychylnej opinii, agresja przemieszczona to np.: trzaskanie drzwiami, rzucanie przedmiotami, niszczenie wytworów własnej pracy, pisanie po ławkach, ataki na rówieśników, a agresja werbalna przejawia się aroganckimi, obraźliwymi wypowiedziami.

Przyczyny zachowań agresywnych u dziecka:

•       agresja i przemoc w rodzinie,

•       chaos w rodzinie,

•       negatywny lub chłodny stosunek rodziców do dziecka,

•       brak wyznaczonych granic, których dziecku nie wolno przekraczać w zachowaniu wobec rodziców, rodzeństwa, rówieśników,

•       mało rozwinięta samokontrola swoich emocji,

•       ustabilizowane wzory zachowań agresywnych i stosowania przemocy,

•       używanie alkoholu i narkotyków,

•       nuda,

•       przekazywana w telewizji przemoc.

•       Najczęstsze przejawy agresji fizycznej wśród uczniów:

•       pobicia i bójki,

•       przestraszanie,

•       niszczenie cudzych rzeczy,

•       niszczenie sprzętu szkolnego,

•       zachęcanie do bicia,

•       wymuszanie,

•       bicie młodszych kolegów,

•       napastowanie fizyczne przez zorganizowaną grupę.

•       Agresja słowna uczniów wyraża się poprzez:

•       grożenie pobiciem,

•       przezywanie,

•       przekleństwa,

•       ordynarne odzywki,

•       wyśmiewanie,

•       kłótnie,

•       grożenie skarżeniem,

•       napastowanie słowne przez zorganizowaną grupę.

•       Agresywne zachowania uczniów służą m. in.:
odreagowaniu złości, wyżyciu się, osiągnięciu jakiegoś celu, zwróceniu na siebie uwagi, zaspokojeniu potrzeb, rozładowaniu lęków i napięć, demonstracji siły, maskowaniu lęku i słabości, zdobyciu akceptacji grupy, odpowiedzi na agresję («przemoc rodzi przemoc»).

PRZEMOC– działanie powodujące naruszenie praw człowieka. To każde działanie, słowo, które nas poniża, powoduje krzywdę, cierpienie.
      Istotą przemocy fizycznej jest zadawanie i powodowanie cierpień. Oto jej cztery podstawowe formy:

•       bicie– uderzanie ręką, uderzanie przedmiotami, szarpanie za włosy, za uszy, kopanie, popychanie i inne,

•       przymuszanie– do trzymania podniesionych rąk, do klęczenia, wykonywania różnych prac fizycznych, zmiany miejsca przebywania, opuszczania klasy szkolnej i inne,

•       ograniczanie– zakaz wychodzenia z klasy szkolnej, szkoły, mieszkania, wiązanie, zakaz jedzenia i inne,

•       pozbawianie– noszenia ulubionej odzieży, spotkań towarzyskich, stałego miejsca przebywania w jakimś pomieszczeniu i inne.      Przemoc emocjonalna wobec dziecka może się przejawiać na różne sposoby:

•       przemoc słowna polegać może na oczernianiu, zawstydzaniu, oskarżaniu, przezywaniu (obniża poczucie wartości i porównuje go z innymi dziećmi), naśmiewanie się,

•       odrzucenie (fizyczne i emocjonalne),

•       degradowanie czyli ocenianie, obniżanie poczucia wartości poprzez krytykę, porównywanie do innych,

•       terroryzowanie czyli straszenie lub zastraszanie,

•       izolowanie od środowiska zewnętrznego, od grup rówieśniczych, od zajęć pozaszkolnych, od dalszej rodziny (dziadków, cioć, etc,), nie wyrażanie myśli i uczuć wewnątrz rodziny, zakaz budowania własnej indywidualności,

•       obowiązek istnienia w strukturach, tzn. że dziecko musi funkcjonować w zaakceptowanej strukturze, ryzykiem takiego postępowania wobec dziecka jest możliwość pojawienia się w przyszłości psychoz środowiskowych i osobowościowych,

•       korumpowanie, czyli zmuszanie do kradzieży, żebractwa, proponowanie lub przymuszanie do picia alkoholu,

•       eksploatacja, czyli przymuszanie do czynności i ról przekraczających możliwości rozwojowe dziecka, przejawiające się w zamianie ról i przemocy seksualnej,

•       pozbawianie stymulacji emocjonalnej, intelektualnej, społecznej,

•       niepewne i niestabilne wychowanie, czyli brak czytelnych zasad i norm wychowania

•       Czynniki ryzyka:

•       bezrobocie w rodzinie, bieda, marginalizacja społeczna,

•       przemoc i niewydolność wychowawcza rodziny,

•       niska samoocena,

•       zatarte granice, brak pozytywnych wzorów,

•       brak jasno określonych norm etycznych i moralnych,

•       używanie substancji psychoaktywnych,

•       niepowodzenia szkolne,

•       niezaspokojenie pragnień i potrzeb,

•       przynależność do nieformalnych grup i subkultur,

•       gloryfikacja przemocy w mediachCzynniki zapobiegające:

•       aktywna współpraca w rozwiązywaniu problemów wychowawczych ucznia na linii szkoła– dom,

•       działania profilaktyczne dostosowane do potrzeb szkoły,

•       zajęcia pozalekcyjne kompensujące deficyt poznawczy, emocjonalny i wychowawczy,

•       pomoc materialna w ramach posiadanych środków finansowych oraz współpraca z organizacjami pomocowymi działającymi na terenie gminy,

•       zajęcia integracyjne zespołu klasowego.

•             Typowych agresorów charakteryzuje stosowanie przemocy wobec rówieśników. Mają PSYCHOLOGICZNY PORTRET AGRESORA
stosunkowo małą samokontrolę i tendencję do zachowań agresywnych wtedy, gdy przeżywają strach lub stres. Stosują agresję i przemoc, gdy cierpią z powodów osobistych, rodzinnych i społecznych. Łatwo wpadają we frustrację, są impulsywni mają stałe wzorce do zachowań agresywnych i stosowania przemocy. W powszechnej opinii psychologów i psychiatrów, osoby o agresywnym zachowaniu są w rzeczywistości niespokojne i niepewne siebie.
       Agresorzy wykazują dużą aktywność i energię, chcą panować nad otoczeniem podporządkowując sobie innych i czerpią z tego satysfakcję. Wychowują się w rodzinach z licznymi problemami (alkoholizm, przestępstwa, przemoc, rozwody, itp.), gdzie dorośli stosują podwójne wzorce zachowań (np. co innego mówią, a co innego robią) i znajdują się w trudnych warunkach materialnych. To wszystko może wywoływać w nich wrogość wobec otoczenia.Agresorzy czerpią korzyści materialne i psychiczne ze swojej przemocy. Ich ofiary muszą dostarczać im np. papierosy lub inne rzeczy, mające dla nich wartość. Warto dodać, że agresorzy cieszą się swoistym prestiżem w najbliższym otoczeniu (koledzy, znajomi).
Dzieci agresywne:

•       dokuczają, wyśmiewają, ośmieszają, przezywają, robią sobie żarty — bijąc popychając, kopiąc — swoją agresję kierują głównie do słabszych, bezbronnych,

•       mają potrzebę dominacji wobec innych, chcą ich podporządkować sobie, używając groźby i siły, bronią własnych praw, lekceważąc prawa innych,

•       łatwo popadają w gniew, są impulsywni, sfrustrowani,

•       nie umieją poradzić sobie z trudnościami i przeciwnościami, trudno jest im stosować się do ogólnie przyjętych reguł,

•       generalnie są nastawieni «na nie», przyjmują postawy wrogie,

•       są zadowoleni z własnych zachowań, bez poczucia wstydu i winy,

•       mają łatwy kontakt z otoczeniem, umieją się wybronić w trudnej sytuacji, mają na wszystko odpowiedź,

•       są biegłe w udawaniu,

•       dość wcześnie prezentują zachowanie antyspołeczne tj. kradzież, wandalizm, picie alkoholu.      Osobowość sprawcy jest osobowością sztywną, w której występuje brak zdolności regulowania własnych emocji, brak umiejętności kontroli. Jego psychika i osobowość jest pofragmentowana, dużo w niej złości, wściekłości, bezsilności, uczuć dysforii i pustki. Osoby te często deklarują, że ich ciała są zbrukane, dokonują ataków na własne ciało (samookaleczenie), często w stanie dysocjacji i transu.

PSYCHOLOGICZNY PORTRET OFIARY
Są to najczęściej osoby z niską samooceną, niepewne, ostrożne, wrażliwe dzieci, które :

•       przezywane, wyśmiewane, ośmieszane, poniżane, zmuszane do posłuszeństwa, obwiniane, nie są akceptowane przez innych, wstydzą się, że są sprowadzane do roli ofiary, są z tego powodu nieszczęśliwe i załamane,

•       w desperacki sposób próbują zdobyć akceptację agresorów (np. kradną dla nich),

•       strach, zamknięcie w sobie i negatywne wyobrażenie o sobie powoduje, że nie są zdolne do wyrażania swoich uczuć i dobrej komunikacji z otoczeniem,

•       są wyizolowane, samotne,

•       mają nieoczekiwane zmiany nastroju — irytacje i nagłe wybuchy,

•       mają trudności w wypowiadaniu się,

•       mogą same używać przemocy wobec słabszych od siebie,

•       nagle nie lubią szkoły i unikają chodzenia do niej,

•       spóźniają się do szkoły, w szkole trzymają się blisko nauczycieli lub innych dorosłych,

•       tracą zainteresowanie nauką i mają z nią kłopoty,

•       mają trudności z zabraniem głosu w klasie, sprawiają wrażenie niespokojnych i niepewnych siebie,

•       często skarżą się na bóle głowy, brzucha (zwłaszcza rano), nie maja apetytu,

•       mają siniaki, rany, zadrapania, okaleczenia, podarte ubrania, zniszczone rzeczy osobiste, czego nie można wyjaśnić w racjonalny sposób, a co oznacza, że powstały w wyniku fizycznych na nie napadów.       Uraz czyli trauma powoduje niepowetowane szkody w psychice ofiary, które przejawiają się w szeregu patologicznych sposobów zachowania:

•       przywiązanie do prześladowcy (sprawcy),

•       patologiczne możliwości obronne psychiki, które są silnie destruktywne ale nie służą rozwojowi jednostki,

•       brak poczucia więzi, bezpieczeństwa, siły, kontroli,

•       ofiara ma poczucie, że nie może na nikim polegać,

•       wytwarzają się nieprawidłowe relacje pomiędzy ciałem a psychiką, nieświadomością a świadomością, pojawiają się zachowania dysocjacyjne, bulimia, zaburzenia psychoseksualne oraz uzależnienia,

•       pojawia się zagrożenie i strach przed śmiercią własną i osób bliskich,

•       sposób doświadczania przemocy w sposób nieprzewidywalny (chaotyczny) wprowadza stan gotowości i czujności psychicznej, zdolność do odczytywania sygnałów pozawerbalnych, występują zaburzenia snu,

•       pojawia się mechanizm zaprzeczania, wyparcia, tłumienia,

•       pojawia się trans zmieniający poczucie czasu oraz występują dziwaczne odczucia płynące z ciała,

•       pojawiają się objawy amnezyjne czyli niepamięci,

•       obniża się poczucie kontroli w sytuacji stresowej,

•       pojawia się obwinianie, oprawca potwierdza to poczucie winy (wdrukowuje).     Prawie w każdej klasie można znaleźć uczniów, którzy przyjmują postawę agresorów i tych, którzy są ofiarami. Całkowicie wyeliminować agresji się nie da, ale na pewno można złagodzić skutki jakie ze sobą niesie przemoc i agresja. Pierwszym krokiem może być nawiązywanie kontaktu i wzmacnianie prawidłowych więzi międzyludzkich, między rodzicami i dziećmi, między wychowawcami i wychowankami, między nauczycielami i uczniami, między rówieśnikami.
Dzieci wychowywane w atmosferze przemocy wykazują przekonania, że:

•       problemy, a szczególnie konflikty należy zawsze rozwiązywać z zastosowaniem przemocy,

•       życie dziecka w poniżaniu i stałym zagrożeniu jest normalne,

•       najbliższe, cenione i kochane osoby mogą zadawać ból fizyczny i emocjonalny,

•       dziecko powinno być stale «przywoływane do porządku» za pomocą siły fizycznej i presji psychicznej.I. DIAGNOZA
     Na podstawie przeprowadzonych ankiet, rozmów indywidualnych z nauczycielami, pedagogiem, rodzicami, uczniami dokonamy oceny stanu bezpieczeństwa na terenie szkoły i poza nią, określimy z jakimi zachowaniami agresywnymi mamy do czynienia w naszej szkole i zapoznamy się ze skalą zjawiska agresji.
     Kolejnym etapem działań będzie przeprowadzenie w klasach przez wychowawców badań socjometrycznych i opracowanie wyników. Poprzez przeprowadzenie diagnozy klasy istnieje możliwość wykrycia agresora (sprawcy) i ofiary w danej klasie, a w ten sposób będzie można określić grupę najbardziej agresywnych uczniów w szkole, ustalić przyczyny ich agresywnych zachowań oraz miejsc w szkole sprzyjających ich powstawaniu. Wyselekcjonowanie grup zwiększonego ryzyka (tzn. sprawców i ofiar) pozwoli podjąć odpowiednie działania naprawcze.

II. CELE GŁÓWNE PROGRAMU:

•       Eliminowanie zachowań agresywnych i przemocy wśród młodzieży.

•       Wzrost poczucia bezpieczeństwa ucznia w szkole.

•       Integracja uczniów w szkole i wzmocnienie więzi między uczniami, nauczycielami i rodzicami we wspólnym działaniu na rzecz przeciwdziałania agresji.DZIAŁANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI CELÓW OGÓLNYCH
     Aby podjąć przeciwdziałanie zjawiskom przemocy nauczyciele:

•       potrzebują gruntownej wiedzy na temat mechanizmów uruchamiających zachowania agresywne na terenie szkoły i innych placówek, w których dzieci i młodzież przebywają przez dłuższy czas,

•       muszą podjąć decyzję o włączeniu puli zachowań agresywnych do obszaru, na który mają wpływ i mogą wziąć za ten obszar odpowiedzialność,

•...