Społeczna gospodarka rynkowa, ekon. Nazwa wprowadzona przez a. Müller-armacka 1948 na oznaczenie wywodzącej się z ordo liberalizmu doktryny ekonomicznej realizowanej przez l. Erharda w Niemczech zachodnich po ii wojnie światowej.
W odróżnieniu od pozostałych krajów wysoko rozwiniętych, które za pomocą teorii j.m. Keynesa umacniały po ii wojnie światowej rolę państwa, Niemcy, odreagowując okres narodowego socjalizmu, charakteryzujący się dużą ingerencją państwa w życie gospodarcze, zwróciły się ku rozwiązaniom liberalnym. Głównym celem społecznej gospodarki rynkowej było odtworzenie konkurencyjnych struktur rynku i odrodzenie klasy średniej. Realizację tych celów wspierała demokratyzacja struktur politycznych, działania na rzecz przekształcenia niemieckiego społeczeństwa w społeczeństwo obywatelskie, w którym wolność jednostki znajduje trwałe oparcie we własności prywatnej, stabilizacja cen i utrzymywanie równowagi gospodarczej; elementem uzupełniającym program społecznej gospodarki rynkowej była ochrona socjalna dla najuboższych. Z perspektywy dziesięcioleci, społeczną gospodarkę rynkową można uznać za fundament gospodarczych sukcesów Niemiec zachodnich (następnie rfn) po ii wojnie światowej. Z wprowadzaniem społecznej gospodarki rynkowej wiąże się paradoks polegający na tym, że koncepcja ta — na wskroś liberalna — została wprowadzona odgórnie, przez państwo, wręcz narzucona. Było to spowodowane specyficzną sytuacją Niemiec. W iii rzeszy istniejące wcześniej siły demokratyczne uległy destrukcji — zlikwidowano system wielopartyjny, wprowadzono zakaz swobodnego zrzeszania się obywateli, zlikwidowano samorządność.
Społeczna gospodarka rynkowa jako doktryna gospodarcza w pełni sprawdziła się — Niemcy są obecnie trzecią, po USA i Japonii, gospodarką świata. Ich produkt krajowy jest niewiele mniejszy od sumy PKB wielkiej Brytanii i Francji. Idee społecznej gospodarki rynkowej były realizowane niezależnie od ideologii wyznawanej przez ekipy polityczne sprawujące władzę w RFN. Nie oznacza to oczywiście, że wszystkie postulaty ordoliberalizmu zostały zrealizowane. Na przykład wraz z rozszerzaniem zakresu opieki społecznej, głównie przez rządy lewicy, rozpowszechniły się postawy roszczeniowe wobec państwa. Ordo liberałowie zdecydowanie przestrzegali przed tym niebezpieczeństwem. Inną niebezpieczną tendencją był wzrost potęgi monopoli. Ponadto wyraźnie wzrósł wpływ władzy wykonawczej na parlament. Nasiliły się też zjawiska świadczące o niesprawności państwa.
W Polsce w latach 90. Xx w., zapominając, iż społeczna gospodarka rynkowa była programem liberalnym, często przywoływano to pojęcie podczas dyskusji o pożądanym kształcie polskiej gospodarki, ale akcentowano przede wszystkim zawarte w nim elementy koncepcji państwa opiekuńczego, w celu zaspokojenia bieżących potrzeb politycznych, tym samym wypaczając właściwą ideę społecznej gospodarki rynkowej.
michal19860