115. Rozkwit pamiętnikarstwa w XVII stuleciu.
Pamiętnik- słowo „pamiętnik” przed XVIII w. oznaczało człowieka pamiętającego, świadka wydarzeń i nie było odnoszone do gatunku piśmiennictwa.
W tytułach utworów pamiętnikarskich pojawiały się przeważnie nazwy: diariusz, kronika, dzieje, peregrynacja lub różnorodne określenia, jak np. „księga pamiętniczka”, „zwierciadło żywota”, „wypisane drogi” itp.
Cechy pamiętnika:
-charakter dokumentarny,
- na wpół historyczny,
- użytkowy charakter ( łączący elementy historiografii i diariusza),
Pamiętnik ujawniał w swej strukturze pewne cechy stałe: postać narratora- bohatera, skupiająca wokół siebie materiał opowiadania, dzieje jednostki stają się tu tematem pierwszoplanowym i podstawowym czynnikiem organizującym narracje. Drugoplanowość innych postaci występujących w opowiadaniu, tendencja do indywidualizowania ocen, interpretowania i komentowania przez narratora przedstawianej rzeczywistości.
Pamiętniki staropolskie to relacje przede wszystkim o zdarzeniach.
W całości pamiętnikarstwa od jego skromnych początków w XVI w. do masowej twórczości XVII-wiecznej, zachodziły procesy usprawniania narzędzi stylistycznych, stosowanych w relacji o zdarzeniach. W najlepszych pamiętnikach, najbardziej literacko rozwiniętych ( np. u J. Ch. Paska) zdarzenia bywają przedstawiane w sposób dramatyczny i obrazowy.
W rozwoju pamiętnikarstwa można dostrzec pewne prawidłowości:
Zwyczaj utrwalania na piśmie zdarzeń upowszechnił się wśród stanów wyższych, szczególnie w środowisku mieszczańskim, nie dotarł jeszcze do chłopstwa. W środowisku środowisku szlacheckim przyjmuje się forma rodowego raptularza , którego typowymi elementami są wiadomości o pochodzeniu rodziny. Ważnym dla poetyki raptularza zjawiskiem jest kształtująca się zasada kontynuacji: syn podejmuje często powieść raptularzową po ojcu.
Pamiętnik wprowadzał nową sztukę biografii wzorowaną na żywej opinii społecznej i normach postępowania akceptowanych przez tę opinię. Bez względu na to co autorzy pamiętników piszą o celu swojej pracy, kieruje nimi subiektywne dążenie do odnalezienia swego autoportretu w pobliżu obowiązujących wzorów osobowych, nie zaś dążenie do obiektywnego sadu nad samym sobą.
Jerzy Ossoliński ( 1595- 1650) spisując swoje biograficzne wspomnienia z lat 1595- 1621, poprzedził je wstępem wyjaśniającym założenie i cel dzieła. Po to przedstawia bieg własnego życia by pozostawić potomkom rodu pouczający wizerunek. Pamiętnikarz uznaje, że dziedzictwo wzorów osobowych w szlachetnych rodach jest podstawą porządku Rzeczypospolitej. Ossoliński zostawił pamiętnik człowieka dworskiego, biografie jednostki twardo walczącej o swoją najlepszą fortunę w trudnych warunkach dworskiej konkurencji.
Unika w swoim pamiętniku jednak wyznań osobistych, jeśli musi już wspomnieć o sprawach osobistych, pisze peryfrazami, zdaniami wtrąconymi.
Obok pamiętników autobiograficznych pojawiają się w tym okresie i inne formy narracji diariuszowej.
Stefan Pac zapisuje Dziennik podróży królewicza Władysława ujawniający zainteresowania królewicza dla współczesnej sztuki europejskiej. W tym diariuszu narrator i bohater opowieści to osoby zupełnie inne, dzieje bohatera stanowią więź organizującą dla całej relacji.
Stanisław Oświęcim. W jego rozumieniu diariusz to źródło historyczne, to opis wydarzeń istotnie ważnych, ich obiektywne odtworzenie.
mcfly9