Zestaw ćwiczeń
z edukacji polonistycznej
dla
dzieci z trudnościami
w nauce.
Stanisława Breitenbach
Piła 2003 r.
1. Przyczyny występowania trudności w edukacji polonistycznej.
2. Zaburzenia percepcji wzrokowej.
3. Ćwiczenia doskonalące percepcję wzrokową.
4. Zaburzenia percepcji słuchowej.
5. Obniżona sprawność motoryczna i graficzna.
6. Ćwiczenia na różnicowanie liter o podobnej strukturze graficznej.
7. Ćwiczenia na porównywanie wyrazów o podobnej strukturze graficznej.
8. Ćwiczenia gramatyczne – opis.
9. Ćwiczenia gramatyczne.
10. Trudności ortograficzne „u” czy „ó”.
11. Trudności ortograficzne „ż” czy „rz”.
12. Trudności ortograficzne „h” czy „ch”.
Przyczyny występowania trudności w edukacji polonistycznej.
Opracowała
St. Breitenbach
Czytanie i pisanie jest procesem skomplikowanym i wymaga dobrze rozwiniętych funkcji poznawczych w zakresie analizatora wzrokowego, słuchowego i motorycznego. Badania wielu specjalistów (H. Spionek, B. Sawa, B. Zakrzewska) wskazują na to, że opóźniony rozwój wymienionych funkcji psychologicznych wyraźnie utrudnia, a niekiedy nawet uniemożliwia opanowanie umiejętności czytania i pisania. Opóźniony rozwój analizatorów powoduje, że dziecko nie potrafi rozpoznawać, zapamiętywać i odtwarzać liter o zbliżonym kształcie takich jak: d-b, b-p, m-n, n-u.
Dzieci z zaburzeniami analizatora słuchowego nie różnicują słuchowo głosek podobnych dźwiękowo, dlatego mylą głoski: k-g, t-d, p-b, f-w; nie potrafią scalać głosek w wyrazy, mają trudności w czytaniu nowych wyrazów, tekstów i nie potrafią pisać ze słuchu.
Obniżona sprawność motoryczna u dzieci powoduje zaburzony rozwój mowy i wymowy. Aby wyrównać braki i usprawnić funkcje zaburzonych analizatorów należy prowadzić z dziećmi zajęcia reedukacyjne. Program takich zajęć powinien uwzględniać równolegle ćwiczenia funkcji słuchowych, wzrokowych oraz motorycznych. Ćwiczenia poszczególnych funkcji należy realizować na materiale przedmiotowym, ilustracyjnym i słownym oraz stosować ćwiczenia na materiale:
literowym,
sylabowym,
wyrazowym
i zdaniowym.
Ćwiczenia te usprawnią technikę oraz poprawność czytania i pisania. Każde pojedyncze zajęcia z dziećmi powinny zawierać zarówno:
- ćwiczenia ogólnorozwojowe,
- jak i ćwiczenia rozwijające poszczególne funkcje psychofizyczne.
Poza tym wszystkie ćwiczenia powinny być postopniowane:
- od łatwiejszych do trudniejszych,
- od wykonywanych pod kierunkiem n-la do coraz bardziej samodzielnych.
Zaburzenia percepcji wzrokowej charakteryzują się tym, że dziecko z deficytami analizy i syntezy wzrokowej nie potrafi wykonywać układanek wyrazowych według wzorów, albo układa je niedokładnie lub obiera drogę prób i błędów. Jeśli do tego dochodzą zaburzenia orientacji przestrzennej i kierunkowej wówczas dziecko zmienia położenie poszczególnych elementów nie dostrzegając tego, lub jeśli zauważy, nie umie poprawić błędów. Dziecko źle i niedokładnie zapamiętuje spostrzeżenia wzrokowe. Przy grach w loteryjki nie umie odszukać takiego samego obrazka. Ma trudności w układaniu historyjek obrazkowych. Niechętnie rysuje, a rysunki jego są prymitywne i ubogie w szczegóły.
Nie potrafi znaleźć różnic między dwoma podobnymi obrazkami, lub znajduje ich niewiele. Dokonany przez nie opis obrazka jest ubogi, gdyż nie spostrzega wielu szczegółów. W początkach nauki dziecko takie ma duże trudności w czytaniu i pisaniu, także czasem w matematyce. Myli litery i wyrazy podobne /b-d, sok-rok/. Robi błędy w pisaniu, zapomina o drobnych elementach znaków diaktrycznych (ogonki przy ę, ą, kropki nad „i”), znaków interpunkcyjnych i nie spostrzega własnych błędów. Ma trudności w ujmowaniu zbiorów liczbowych, długo posługuje się liczmanami, odliczając je po jednym.
Popełnia też liczne błędy ortograficzne z powodu gorszej pamięci wzrokowej. Zeszyty takiego ucznia, mimo nieraz dużego wysiłku robią wrażenie niestarannie prowadzonych, gdyż dziecko nie umie właściwie rozplanować i obliczyć ile miejsca zajmie mu napisane zdanie czy wyraz. Nie potrafi też mieścić się w liniaturze i często pisze też w niewłaściwych linijkach.
Ćwiczenia funkcji wzrokowej obejmują nie tylko rozpoznawanie kształtów, ale także ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji czasowo-przestrzennej.
Realizacja ćwiczeń wzrokowych ma służyć:
- wyrobieniu sprawności globalnego ujmowania wyrazu i pozostałych elementów składowych języka,
- szybkiemu rozpoznawaniu liter, zauważaniu drobnych różnic między nimi,
- kształceniu pamięci wzrokowej,
- wyrobieniu sprawności prawidłowego odwzorowywania,
- usprawnieniu koordynacji wzrokowo-ruchowej i czasowo-przestrzennej,
- oraz podniesieniu poziomu graficznego pisma.
ĆWICZENIA DOSKONALĄCE PERCEPCJĘ WZROKOWĄ.
· Pod każdym wyrazem napisz nowy, zmieniony przez usunięcie jednej litery:
- z początku lub końca wyrazu,
- w środku wyrazu,
- w dowolnym miejscu.
a) pora kran tlen suma osad
......... ......... ......... ......... ........
kraj brak smak mrok koral
.........
prasa kawał krata marka brama
b) brat kłos płot skok arka
knot kora ster blok smok
klasa karta lampa matka kolej
c) rosa port mrok okno gwar
stos kloc trok plan grad
......... ...
marzros1