Ocena skutecznosci treningu chodu na bieżni u osób starszych z zaburzeniami równowagi.pdf

PRACA MAGISTERSKA – Maria Kadyjewska

Ocena skuteczno Ļ ci treningu chodu na bie Ň ni u osób starszych z

zaburzeniami równowagi .

I. WST Ħ P.

Doniesienia WHO i o Ļ rodków badawczych potwierdzaj Ģ fakt, Ň e w ostatnim

stuleciu obserwuje si ħ wydłu Ň enie Ň ycia ludzkiego. GUS szacuje, Ň e w 2010 roku osoby

po 60 roku Ň ycia b ħ d Ģ stanowi ę 14,5% populacji, a w 2020 roku wska Ņ nik ten wyniesie

22,4%. Starzenie si ħ społecze ı stwa jako proces stały i nieuchronny stanowi powa Ň ne

wyzwanie dla cywilizacji oraz rehabilitacji geriatrycznej [49,60,65].

U osób starszych obserwuje si ħ pogorszenie praktycznie wszystkich cech

motorycznych. Obni Ň a si ħ siła mi ħĻ niowa, pogarsza koordynacja nerwowo-mi ħĻ niowa,

upo Ļ ledzeniu ulega gibko Ļę i równowaga. Dochodzi do stopniowego ograniczenia

aktywno Ļ ci fizycznej oraz eliminowania wysiłku fizycznego, co w konsekwencji

wpływa na regres sprawno Ļ ci fizycznej [40,65].

Do wymienionych ogranicze ı osób starszych doł Ģ czaj Ģ si ħ ponadto ró Ň norodne

schorzenia przewlekłe - typowe dla tego okresu ontogenetycznego, takie jak:

nadci Ļ nienie t ħ tnicze, mia Ň d Ň yca, cukrzyca typu 2, choroba zwyrodnieniowa stawów

i/lub kr ħ gosłupa, osteoporoza, a tak Ň e choroba Alzheimera. Zmiany inwolucyjne

wyst ħ puj Ģ równie Ň w obr ħ bie narz Ģ du wzroku. W zwi Ģ zku z powy Ň szym odmienna staje

si ħ percepcja otoczenia [40].

Wszystko to sprawia, Ň e osoba starsza staje si ħ szczególnie podatna na upadki,

które mog Ģ by ę tragiczne w skutkach. Stanowi Ģ one zagro Ň enie nie tylko dla długo Ļ ci,

ale i jako Ļ ci Ň ycia osób w wieku podeszłym. Nast ħ pstwa upadków s Ģ jedn Ģ z głównych

przyczyn niepełnosprawno Ļ ci i Ļ miertelno Ļ ci ludzi starszych. Prowadz Ģ one do utraty

samodzielno Ļ ci i uzale Ň nienia od osób trzecich. Mo Ň na powiedzie ę , Ň e w tej grupie

wiekowej stanowi Ģ problem społeczny, maj Ģ cy powa Ň ne skutki medyczne

i ekonomiczne [28,40,50,65].

Dlatego tak istotne staje si ħ przeciwdziałanie upadkom. Na całym Ļ wiecie

stosuje si ħ szereg działa ı prewencyjnych, na które składaj Ģ si ħ : prawidłowa ocena

pacjenta pod k Ģ tem nara Ň enia na upadki, likwidacja zagro Ň e ı Ļ rodowiskowych,

skuteczne leczenie chorób ostrych, przewlekłych, modyfikacja farmakoterapii oraz

rehabilitacja. Najwi ħ ksz Ģ skuteczno Ļę maj Ģ działania zintegrowane, ukierunkowane na

kilka czynników ryzyka upadków. Znamienne jednak znaczenie przypisuje si ħ

ę wiczeniom kształtuj Ģ cym równowag ħ , koordynacj ħ i sił ħ mi ħĻ niow Ģ . Poprawa kontroli

równowagi oraz usprawnienie mechanizmów odpowiedzialnych za jej utrzymanie po

zadziałaniu bod Ņ ca powoduj Ģ cego odchylenie od niej, to priorytetowe cele działa ı

opieki zdrowotnej nad osobami starszymi [47,50,65].

Obecnie w rehabilitacji geriatrycznej stosuje si ħ ró Ň norodne sposoby

kształtowania równowagi. W Ļ ród nich mo Ň na wymieni ę : ę wiczenia na podło Ň u

stabilnym (m.in. pozycje równowa Ň ne, wspi ħ cia na palce, pokonywanie torów

przeszkód, przej Ļ cie po wytyczonej linii) jak i mobilnym ( ę wiczenia z wykorzystaniem

ró Ň norodnych przyrz Ģ dów lub przyborów takich jak piłki szwajcarskie, poduszki typu

aero-step i DYNAIR oraz ruchome platformy [40].

U pacjentów w podeszłym wieku w celu poprawy równowagi mo Ň na

wykorzysta ę równie Ň ę wiczenia sensomotoryczne oraz komputerowy trening tej cechy

motorycznej na platformie balansowej z wykorzystaniem zjawiska biologicznego

sprz ħŇ enia zwrotnego [27,30,65].

Aktualnie du ŇĢ popularno Ļę nie tylko w Chinach, ale tak Ň e w USA i na

zachodzie Europy zdobyły programy ę wicze ı zawieraj Ģ ce elementy Tai Chi. Naukowcy

twierdz Ģ , Ň e ta forma ę wicze ı ma pozytywny wpływ na równowag ħ ciała człowieka.

Statystyki potwierdzaj Ģ ten fakt i pokazuj Ģ , Ň e upadki i złamania nasady bli Ň szej ko Ļ ci

udowej w Ļ ród osób rasy Ň ółtej, praktykuj Ģ cych Tai Chi nale ŇĢ do rzadko Ļ ci [30,61].

W rehabilitacji geriatrycznej pacjentów ze schorzeniami, którym towarzyszy

osłabienie siły mi ħĻ niowej oraz zaburzenia równowagi zastosowanie mo Ň e znale Ņę chód

do tyłu. W trakcie tego rodzaju lokomocji ze wzgl ħ du na ograniczone pole widzenia

dochodzi do znacznego pobudzenia czucia prioprioceptywnego. Ponadto rozwija si ħ

czucie kinestetyczne, przedłu Ň ona jest praca mi ħĻ ni prostuj Ģ cych staw kolanowy,

zwi ħ ksza si ħ stabilizacja mi ħĻ niowa głowy, tułowia oraz miednicy, a tak Ň e pobudzane

s Ģ mi ħĻ nie gł ħ bokie grzbietu, brzucha i po Ļ ladków. Wszystkie te elementy w istotny

sposób mog Ģ wpływa ę na równowag ħ ciała człowieka, co skłania do zało Ň enia, Ň e chód

do tyłu na bie Ň ni ruchomej mo Ň e okaza ę si ħ skuteczn Ģ form Ģ kształtowania tej cechy

motorycznej. Potwierdzaj Ģ to naukowcy ze Stanów Zjednoczonych. Uwa Ň aj Ģ oni, i Ň

trening chodu do tyłu mo Ň e znacznie usprawni ę równowag ħ statyczn Ģ i dynamiczn Ģ

ciała, a jej poprawa jest szczególnie istotna w grupie osób starszych, najbardziej

nara Ň onych na niebezpieczne dla ich zdrowia i Ň ycia upadki [10,31,59].

II. CHARAKTERYSTYKA RÓWNOWAGI CIAŁA CZŁOWIEKA.

1. Poj ħ cie równowagi i stabilno Ļ ci ciała człowieka.

W literaturze spotykamy stosowane zamiennie, (cho ę nie to Ň same) poj ħ cia -

równowaga i stabilno Ļę posturalna [6].

Równowaga to „pewien okre Ļ lony stan układu posturalnego”. Charakteryzuje si ħ

on pionow Ģ orientacj Ģ ciała, osi Ģ gni ħ t Ģ dzi ħ ki zrównowa Ň eniu sił i ich momentów

działaj Ģ cych na ciało [6].

Równowag ħ mo Ň emy rozpatrywa ę dwuaspektowo a mianowicie jako statyczn Ģ

i dynamiczn Ģ . T Ģ pierwsz Ģ rozumiemy jako mo Ň liwo Ļę utrzymania wymaganej postawy

z niewielkimi tylko bocznymi wychyleniami ciała znajduj Ģ cego si ħ w bezruchu.

Równowaga dynamiczna to natomiast zdolno Ļę do utrzymania si ħ w postawie stoj Ģ cej

poł Ģ czonej z wychylaniem i poruszaniem bez upadania [27,39].

Układ równowagi odpowiada za: „dostarczenie aktualnych danych o pozycji

ciała w przestrzeni, kierunku i pr ħ dko Ļ ci jego ruchu; szybk Ģ , zapobiegaj Ģ c Ģ upadkowi

reakcj ħ , koryguj Ģ c Ģ poło Ň enie Ļ rodka ci ħŇ ko Ļ ci w obr ħ bie pola podstawy; kontrol ħ

ruchu gałek ocznych w celu utrzymania prawidłowego obrazu otaczaj Ģ cej przestrzeni,

podczas ruchu danej osoby, jej otoczenia lub obu jednocze Ļ nie” [21].

Utrzymanie równowagi, tak statycznej jak i dynamicznej zale Ň y od

prawidłowego funkcjonowania systemu kontroli równowagi. Jego zadaniem jest

zachowanie rzutu Ļ rodka ci ħŇ ko Ļ ci ciała w obr ħ bie pola podparcia oraz przeciwdziałanie

zewn ħ trznym siłom destabilizuj Ģ cym postaw ħ . System ten zwi Ģ zany jest z 3 układami

sensorycznymi: przedsionkowym, wzrokowym oraz prioprioceptywnym. Układ

przedsionkowy odpowiada za wła Ļ ciwe poło Ň enie głowy wzgl ħ dem kierunku działania

siły ci ħŇ ko Ļ ci. Wraz z układem wzrokowym pełni wi ħ c funkcj ħ orientacji przestrzennej.

Z receptorów mi ħĻ niowych, Ļ ci ħ gnowych, stawowych i skórnych do mózgu

przekazywana jest informacja o wzajemnym poło Ň eniu i ruchach poszczególnych cz ħĻ ci

ciała. Receptory te tak Ň e zwrotnie przekazuj Ģ do mi ħĻ ni sygnały utrzymuj Ģ ce

równowag ħ . Napływaj Ģ ce z obwodu informacje s Ģ przetwarzane i koordynowane przez

o Ļ rodkowy układ nerwowy. Nast ħ pnie impulsy docieraj Ģ do narz Ģ dów efektorowych-

mi ħĻ ni tułowia, ko ı czyn i gałek ocznych- wywołuj Ģ c ich odruchowe reakcje

koordynuj Ģ ce postaw ħ ciała i powoduj Ģ ce powrót Ļ rodka ci ħŇ ko Ļ ci ciała do stanu

równowagi [6,21,41].

Jednym z głównych warunków utrzymania równowagi jest to, aby Ļ rodek

ci ħŇ ko Ļ ci ciała rzutował si ħ na płaszczyzn ħ podparcia. W pozycji stoj Ģ cej znajduj ħ si ħ

on około 5 cm do przodu w stosunku do kostki bocznej. Utrzymanie Ļ rodka ci ħŇ ko Ļ ci

w tak małym i Ļ ci Ļ le okre Ļ lonym obszarze zwi Ģ zane jest z niewielkim wysiłkiem mi ħĻ ni

oraz minimalnym wydatkiem energetycznym. ĺ rodek ci ħŇ ko Ļ ci wykonuje drobne ruchy

o niewielkiej amplitudzie, w zwi Ģ zku z czym nigdy nie pozostaje w jednym punkcie.

Zarówno w czasie stania jak i chodu przesuwa si ħ on w ró Ň nych kierunkach.

Warunkiem utrzymania równowagi jest takie odchylenie Ļ rodka ci ħŇ ko Ļ ci ciała od osi

siły grawitacji, aby pozostawał on ci Ģ gle w granicach stabilno Ļ ci [3].

Stabilno Ļę wg Błaszczyka jest „poj ħ ciem szerszym i oznacza zdolno Ļę do

odzyskiwania stanu równowagi”. W odniesieniu do postawy człowieka jest to „zdolno Ļę

do aktywnego przywracania typowej pozycji ciała w przestrzeni, utraconej w wyniku

działania czynników destabilizuj Ģ cych”. Do czynników tych mo Ň emy zaliczy ę własn Ģ

aktywno Ļę ruchow Ģ organizmu a tak Ň e siły zewn ħ trzne wynikaj Ģ ce z interakcji

z otoczeniem. Od siły bod Ņ ca zale Ň y wielko Ļę zakłócenia równowagi. Zwi ħ kszaj Ģ c j Ģ

stopniowo mo Ň emy doprowadzi ę do takiej sytuacji, w której zaburzenie równowagi

b ħ dzie tak du Ň e, Ň e osoba badana nie b ħ dzie w stanie odzyska ę stabilnej pozycji i przy

braku asekuracji upadnie [6].

Rycina 1. Heurystyczny model stabilno Ļ ci człowieka ( Błaszczyk, Czerwosz 2005)

Heurystyczny (nowatorski, odkrywczy, poszukuj Ģ cy) model stabilno Ļ ci ciała

człowieka ( Rycina 1 ) dzieli płaszczyzn ħ podparcia na kilka obszarów i przyjmuje, Ň e

kontrola stabilno Ļ ci ciała odbywa si ħ poprzez układ nerwowy, który nawiguje

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: