Klasyfikacja zjawisk w układzie:
a)Przedmiotowy – trzy grupy pieniężne:
- przychody i wydatki pieniężne ekwiwalentne i rynkowe czyli związane z obrotem rynkowym, ruch pieniądza spowodowany z zakupem towarów oraz wynagrodzeń pracowniczych
-dochody i wydatki pieniężne transferowe zwane redystrybucyjnymi (podatki) emerytury w ZUS-e
- przychody i wydatki pieniężne kredytowe związane z działalnością banku
b)podmiotowym
1)finanse publiczne realizowane przez państwo i samorząd terytorialny – dochody i przychody mają charakter transferowy, wydatki mają charakter ekwiwalentny
2)finanse ubezpieczeń majątkowe i osobowe, transfery
3)finanse banków – depozyty, transfery, kredyty bankowe, odsetki, obrót z klientami jest transferowy
4)finanse przedsiębiorstw – ekwiwalentne
5)gospodarstwa domowe – dochody – ekwiwalentne, emerytury – transferowe
Funkcje systemu finansowego:
1)funkcja płatności – polega na zapewnieniu sprawnego funkcjonowania płatności – systemy kupna sprzedaży
2)funkcja płatności – zapewnia zamianę na pieniądze papierów wartościowych i odwrotnie
3)funkcja oszczędności – ma zapewnić bezpieczne lokowanie podwyżek pieniężnych i na atrakcyjnych warunkach
4)funkcja kredytowa – dostarczanie kredytu podmiotom w celu popierania, inwestowania i konsumpcji
5)funkcja zabezpieczenia przed ryzykiem
6)funkcja bezpieczeństwa finansowego kraju czyli umożliwienie rządowi prowadzenia polityki wzrostu gospodarczego rządowi bez zatrudnienia, niskiej inflacji, pozycji płatniczej kraju, rezerwy walutowe
Ewidencja finansów publicznych – może spełnić kilka funkcji, których nie możne zapewnić rynek.:
- funkcja alokacyjna – przejawia się w wykorzystaniu administracyjnego mechanizmu zaspokajania potrzeb społecznych, których nie zapewnia mechanizm rynkowy, głównie ze względu na nadmierne zróżnicowanie dochodu różnych jednostek (bezpłatne szkolnictwo, ochrona zdrowia) zorganizowana obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne
- funkcja redystrybucyjna – polega na wtórnym, podziale dochodu narodowego pozyskiwanie dochodu z publicznych sektorów prywatnych. Nie powinna naruszać równowagi podmiotów gospodarczych. Mierzenie funkcji redystrybucyjnej polega na relacji dochodu sektora finansów publicznych do PKB
- funkcja stabilizacyjna – polega na rozwiązaniu problemu tzw. magicznego czworoboka; zapewnieniu poziomu wysokiego zatrudnienia; stabilności cen; równowagi finansu płatniczego za granicą
- stały wzrost gospodarczy
Formy organizacyjno-prawne podmiotów finansów publicznych
- jednostka budżetowa
- gospodarstwo pomocnicze
- zakład budżetowy
- fundusze celowe
- skarb państwa
- jednostki samorządu terytorialnego
Dochody budżetu państwa (źródła):
I Dochody krajowe
1. dochody podmiotowe (stanowią 89% dochodu budżetowego państwa) – podatek od towarów i usług; podatek akcyzowy; podatek dochodowy od osób prawnych; podatek dochodowy od osób fizycznych
2. dochody nie opodatkowane ( ok.11%) – jednostek budżetowych; dywidend; wpłaty z zysku NBP; cła
II Dochody zagraniczne
Klasyfikacja wydatków publicznych:
- WG RODZAJU:
1) 56-59% - dotacje i subwencje
2) świadczenia dla osób fizycznych
3) wydatki bieżące jednostek budżetowych
4) wydatki majątkowe
5) rozliczenia z bankami
6) obsługa długu publicznego
- WG DZIAŁÓW:
1) podstawowe działy gospodarki
2) nauka, oświata, szkolnictwo wyższe
3) ochrona zdrowia i opieka społeczna
4) ubezpieczenia społeczne
5) organy władzy i administracji
7) inne wydatki
Źródła finansowania deficytu budżetowego państwa:
1)sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym
2)kredytów zaciąganych na rynkach krajowych i zagranicznych
3)z pożyczek
4)z prywatyzacji
5)nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych
Źródła dochodu samorządu terytorialnego:
1)dochody własne
2)subwencja ogólna
3)dotacje celowe z budżetu państwa
4)środki pochodzące z budżetu UE
Dochody własne gmin: (2478 gmin)
1)wpływy z podatków:
- podatek od nieruchomości
- podatek rolny, leśny
- podatek od środków transportu
- podatek od osób fizycznych - karta podatkowa
- podatek od posiadania psów
- podatek od spadków i darowizn
2)wpływy z opłat:
- targowa
- skarbowa
- miejscowa – klimatyczna
- administracyjna
3)dochody z majątku gminy
- dzierżawa
- leasing
- spółka
4)wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na obszarze gminy (39,34%)
5)wysokość we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych posiadających siedzibę na terenie gmin (6,39%)
Dochody własne powiatu: (315 powiatów ziemskich, 65 powiatów grodzkich)
1)udziały w podatkach dochodowych od osób fizycznych zamieszkałych na obszarze powiatu (10,25%)
2)udział w podatkach dochodowych od osób prawnych zamieszkałych na obszarze powiatu (1,24%)
3)dochody z majątku powiatu
Dochody własne województwa:
1)udział w podatku dochodowym od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa
2)udział w podatku dochodowym od osób prawnych zamieszkałych na terenie województwa
3)dochody z majątku województwa
Subwencja ogólna – środki pieniężne przekazywane bezzwrotnie z budżetu państwa na sfinansowanie zadań własnych samorządu terytorialnego, o przeznaczeniu pieniędzy decyduje rada samorządu.
Sog = Sw + Sr + So
Sog – subwencja ogólna gmin
Sw – subwencja wyrównawcza
Sr – subwencja równoważąca
So – subwencja oświatowa
Subwencja równoważąca – zależy od wielkości zadań w zakresie pomocy społecznej realizowanych w gminie w tym wpłatę dodatków mieszkaniowych
Subwencja wyrównawcza – zależy od dochodów powiatowych danej gminy na jednego mieszkańca i gęstości zatrudnienia
Subwencja oświatowa – zależy od liczby dzieci w wieku szkolnym i dotyczy również awansu zawodowego nauczycieli
Sop = Sw + Sr + So
Sop – subwencja ogólna powiatu
Subwencja wyrównawcza – zależy od dochodów podatkowych w danym powiecie i od stopy bezrobocia
Subwencja równoważąca – zależy od wydatków na realizację zadań pomocy społecznej i sieci dróg powiatowych
Subwencja oświatowa – zależy od liczby młodzieży chodzących do szkół średnich i awansu zawodowego nauczycieli
Sow = Sw + Sr + So
Sow – subwencja ogólna województwa
Subwencja wyrównawcza – zależy od dochodów podatkowych na jedną osobę i liczby mieszkańców
Subwencja równoważąca – zależy od stopy bezrobocia i od powierzchni dróg wojewódzkich przypadających na jednego mieszkańca jest większa od przeciętnej w kraju produktu krajowego brutto jest niższy niż 70% PKB
Subwencja oświatowa – zależy od liczby młodzieży w wyższych szkołach zawodowych i awansu zawodowego nauczycieli
Znaczenie poszczególnych stawek VAT:
22% - stawka podstawowa – charakter fiskalny, podstawowe źródło finansowania państwa
7% - stawka obniżona – jest stosowana dla towarów i usług o podstawowym znaczeniu dla kosztów utrzymania ludności
3% - stawka obniżona – produkty rolne nie przetworzone, rolnicy – rachunkowość rolnicza
0% - eksport, poza Unią Europejską
Formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej osób fizycznych
- opodatkowanie przy zastosowaniu skali podatkowej
- ryczałt ewidencjonowany
- karta podatkowa
Podatek dochodowy od osób prawnych (19%)
Podatek od dochodów spółek (przedsiębiorstw)) - rodzaj podatku bezpośredniego obciążającego dochody uzyskiwane przez osoby prawne. Podatnikami tego podatku są wszelkie osoby prawne, niezależnie od faktu w jaki sposób osobowość tę nabyły oraz spółki kapitałowe w organizacji. Podmiotami tego podatku mogą też być jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej (np. spółek cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych).
Podatek dochodowy od spadków i darowizn – reguluje ustawa z 28.07.1983r o podatku od spadków i darowizn, jest to podatek majątkowy obciążający przyrost majątku osiągnięty nieodpłatnie przez osoby fizyczne
Zasady opodatkowania:
Wyodrębniono trzy grupy: (od stopnia pokrewieństwa – spadkobierca, darczyńca – darbiorca; kwota zwolniona od podatku i zwolnienie od podatku)
1)najbliżsi (I grupa) – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synowa, rodzeństwa, ojczyma, macochę i teściów (3%, 5%, 7% kwota zwolniona 9 637 zł)
2)linie boczne pokrewieństwa: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych (7% kwota zwolniona 7 276 zł)
3)inni nabywcy (12% kwota zwolniona 4 902 zł)
Podatek od nieruchomości
Zasady opodatkowania nieruchomości: regulowane ustawą z 12.01.1991r. o podatkach i opłatach lokalnych.
Podmiotem opodatkowania są:
- grunty zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej
- budynki i budowle nie objęte działalnością rolniczą i leśną
Podstawą opodatkowania są:
- w przypadku budynków i gruntów – powierzchnia w m2
- budowle (silosy) – 2% podstawy autoryzacji
Podatek rolny
Reguluje ustawa z 15.11.1984r. o podatku rolnym wartość opodatkowania zależy od ha przeliczeniowych okręgi przeliczeniowe zależą od jakości gleb.
Gospodarstwo rolne – uznaje się gdy przekracza 1 ha fizyczny albo przeliczeniowy użytków rolnych.
W konstrukcji podatku rolnego można wyróżnić:
* ulgę, dotyczącą gruntów położonych na terenach górskich i podgórskich
* ulgę inwestycyjną, na budowę i modernizację budowli inwestycji i urządzeń melioracyjnych, deszczowni (25%)
Współzależności pomiędzy rentownością, płynnością i ryzykiem operacji finansowej
Instrumenty rynku pieniężnego:
- certyfikaty depozytowe
- bony pieniężne banku centralnego
- bony skarbowe
- weksle handlowe
- bony komercyjne
Funkcje rynku pieniężnego:
1)alokacja zasobów czyli przepływ pieniężny od podmiotów posiadających nadwyżkę pieniądza do podmiotów z jego niedoborem; zapewnia optymalne wykorzystanie pieniędzy na rynku
2)utrzymanie płynności czyli zamiana gotówki na instrumenty rynku pieniężnego i na odwrót
3)transformacja terminów pasywów na długoterminowe pasywa
Indeksy rynku pieniężnego:
- WIBOR – określona jako roczna stopa procentowa po jakiej bank jest skłonny udzielić kredyty innym bankom
- WIBID – określana jako roczna stopa procentowa, którą bank jest gotów zapłacić za środki przyjęte w depozyty od innych banków
Funkcji bonów skarbowych:
1)instrumenty zarządzania płynnością finansową państwa
2)mogą być wykorzystywane przez bank centralny jako instrumenty polityki pieniężnej w operacjach otwartego rynku REPO
3)w przedsiębiorstwach jako narzędzie zarządzania płynnością oraz osiąganiu zysków z lokat
Funkcje rynku kapitałowego:
1)alokacja kapitału – czyli finansowanie przedsięwzięć gospodarczych przez drobnych inwestorów
2)mobilizacja kapitału - polegająca na informowaniu inwestorów o możliwościach rynku na świadczenia usług w zakresie podejmowania decyzji inwestycyjnych
- maklerskie
- doradztwo finansowe
- zarządzanie oszczędnościami przez fundusze inwestycyjne
3)transformacja kapitału - polegająca na przybieraniu przez kapitał różnych postaci w zależności od stopy zwrotu i oceny ryzyka
4)wycena kapitału - na rynku wtórnym codziennie przez notowania papierów wartościowych
5)informacja o sytuacji bieżącej i trendach w gospodarce – pełniąc funkcję barometru gospodarczego
Papiery wartościowe rynku pieniężnego
- papiery wartościowe mogą mieć charakter wierzycielski (obligacje) własnościowy (akcje) jest to dokument stwierdzający własność rynkową kształtuje się pod wpływem podaży i popytu
Prawa:
- jedna akcja jeden głos
- udział w zyskach firmy w postaci dywidendy
- udział w majątku firmy gdy spółka zostanie rozwiązana a majątek sprzedany
- poboru nowych akcji emitowanych przez firmę
Obligacje – papiery wartościowe poświadczające wierzytelność na określoną sumę wraz z zobowiązaniem do wpłaty oprocentowania. Emitować może Skarb Państwa, podmioty gospodarcze i samorządy terytorialne.
Obligacje mogą mieć charakter:
- aktywny – gdy służy do pozyskiwania pieniędzy na potrzebach np. Budżetu Państwa
- pasywne – służy do regulacji istniejących zobowiązań Skarbu Państwa
Metody inwestowania na rynku kapitałowym:
1)analiza fundamentalna rynku
Polega na badaniu warunków ekonomicznych funkcjonowania przedsiębiorstwa w celu określenia wartości jego akcji. Analizie wskaźnikowej i rentowności. Celem jest wyszukanie firmy mającej dobre podstawy (fundamentu) pomyślnego rozwoju. Zakłada się że w długim okresie wzrasta wartość rozwijającej się firmy a wraz z tym zwiększa się cena księgowa akcji. Dotyczy więc inwestycji długookresowych i polega na zastosowaniu czterech następujących kroków określających:
- warunki makroekonomiczne
- warunki branżowe
- badać kondycję finansową przedsiębiorstwa
- określamy wartość akcji przedsiębiorstwa i porównujemy z ceną rynkową na giełdzie
2)analiza techniczna rynku – spekulacyjna – doinwestowania na krótkie okresy w wyniku analizy można tanio kupić i drogo sprzedać. Obejmuje analizy trendu (rosnący czy malejący) i analizy formacji analizy wartości obrotów oraz teorię tzw. cykli.
3)analiza portfelowa rynku – stosowana przez otwarte fundusze inwestycyjne ograniczanie rynku przez dawersyfikację
Zadania rynku walutowego:
- transfery siły nabywczej w formie pieniądza między różnymi krajami
- tworzenie możliwości wyrównywania obrotów zagranicznych nie kompensowanych w ujemnych obrotów towarów i usług między krajami lub podmiotami gospodarczymi może być sfinansowanie zagranicznymi pieniędzmi
- ochrona zagranicznych pieniędzy przed deprecjacją sprawozdawczą zmianą kursów walut poprzez wykorzystanie transakcji terminowych forward i swap.
Czynniki wpływające na kursy walutowe:
Generalnie kurs walutowy kształtowany jest przez podaż i popyt, a czynniki które to kształtują to:
- długookresowe (długoterminowe tendencje zwyżki)
1) punktem wyjścia w jaki sposób są wyznaczone kursy walutowe w długim okresie jest idea nazywana prawem jednej celi
2) na kształtowanie kursów walutowych wpływają cła i kontyngenty celne ograniczające ilość dóbr zagranicznych, które można sprzedać w kraju. Cła mają powodować wzrost kursu waluty krajowej i spadek zagranicznej.
3) referencje względem dóbr krajowych i zagranicznych
- krótkookresowe – są to czynniki powodujące wahania kursu, przepływ spekulacyjnych kapitałów do Polski będzie powodował wzrost kursu złotego:
1) zmiana stóp procentowych – krótkoterminowe zmiany są podyktowane tym jak zmieniają się stopy procentowe na innych rynkach
Cele instrumentów pochodnych:
Instrumenty pochodne są wykorzystywane przez inwestorów do trzech podstawowych celów:
- zabezpieczenia (hedging) – transakcje zawierane w celu ograniczenia strat wynikających z inwestycji na rynku kasowym, czyli zabezpieczenie inwestora przed zmianami ceny instrumentu podstawowego.
- spekulacji – zawierane w celu osiągnięcia zysku wynikającego z przekonania o wzroście lub spadku wartości instrumentu pochodnego, uzyskanie ponadprzeciętnych dochodów przy założeniu, że inwestor poniesie ryzyko większe niż przeciętne.
- arbitrażu – zawierane w celu osiągnięcia zysku bez ponoszenia ryzyka dzięki jednoczesnemu zawarciu transakcji na rynku kasowym i terminowym.
Celem stosowania instrumentów pochodnych jest więc nie transfer kapitału jak w przypadku akcji, obligacji lub walut, lecz transferów zobowiązań i ryzyka.
Skład sprawozdania finansowego:
- bilans
- rachunek zysków i strat
- rachunek przepływów pieniężnych
...
kopytkotn