3podejscia do estetyki: Dicke
TEORIA POSTAWY ESTEYCZNEJ (Kant)
, zajm. sie tym co estet.,opis post.estet,przedmiot i przeżycia estet.
XVIIIw Brytyjska fil. smaku (BFS)
Hutcheson- wprowadza poęcie zmysły piękna- idea, która się w nas budzi pod wpływem przedmiotu, wywołuje przyjemnosc. Człowiek posiada: zmysły zewn, rozum, zmysł piękna- zmysł wewn. Jakie przedmioty wywolują piekno?- Jedność w wielości np. w dziełach sztuki łączenie podobieństw z oryg., w prawie- nieskończenie wiele zdarzeń zamkniętych w 1 formule.
Burke- rezygnuje z pojęcia piękna wewnętrznego.
2 uczucia:
Ból- wywołany przez przedmioty wzniosłe- uczucie zachwytu(przezwycięzenie strachu). Ważne dla zachow. jednostki; przedmioty wielkie, duze, silne.
Przyjemność- wywołane przez to co piękne-uczucie miłości, niezbędne dla istnienia społ.; przedm. delikatne, małe, kruche
Hume
-problem obiektywności smaku: percepcja- ktoś może mieć ją zakłóconą, afekt- jednym się coś podoba, innym nie, odwołanie do historii(w różnych czasach ludziom podobało się to samo)- smak jest obiektywny
5elem.wyróżniaj. B.F.S
-1. percepcja- zdrowa, niezakłócona (kontakt ze światem);
2. specyf. rodzaj przedmiotów;
3 zdolność smaku- ma charakter reaktywny;
4 przyjemnośc- satysf.;
5 sąd smaku (to ito jest piękne)
2elementy T.P.E
- percepcja estetyczna- ma charakter relacjonalny, między przedmiotem a podmiotem,
- sąd estetyczny(efekt percepcji)-
a) wersja słaba- musimy zając określ postawe estet aby odkryć przedm. estet.;b)
b) wer.mocna- wszystko możemy uczynić przedm. estet.
Teoria post. estet. jest bardziej ubiektywna od Bryt. fil. sm.
Kant-
Krytyka władzy sądzenia- wprowadzenie do teori post. est.
4cechy sądu piękna wg Kanta:
1) bezinteresownośc(czysta reakcja bez chęci posiadania, piękne jest to co się podoba, odróżnienie piękna od dobra),
2) pozapojęciowość(nie przypisujemy przedmiotowi żadnego sądu. nie oddaje cech przedmiotu);
3) subiektywna powszechność(sąd smaku jest sądem subiektywnym, piękne jest to co się podoba bezinteresownie i subiekt., bez pośrednictwa rościmy sobie prawo do powszechności, każdy robi to sam za pomocą tych samych władz poznawczych);
4)konieczność(wszystkie przedmioty, które nam sie podobają, mają tę samą idealną strukturę, interesuje nas czysta forma celowości- jak wygląda, ale zastosowanie nie)
Schopenhauer-
po co nam postawa estetyczna?
może mieć charakt. poznawczy,
świat to wola i przedstawienie,
postawa estet- odkrywanie nowego świata- wyzwolenie z woli
XXw
Bullough- koncepcja dyst. psych.-
bez właściwego dyst. do przedm nigdy nie bedzie on piękny;
nadmierny dystans i skrócony.
teoria oparta na 2 zasadach
- pozytywnej(w oparciu o inne postawy możemy opisać czym jest post. estet);
- negat(odcina post. estet od wszelkich innych pojęć). Nie możemy przyjąć odp. dystansu wobec wszystkiego!
Stolnitz-
koncepcja bzinteresownej uwagi:
postawa estet- skupienie uwagi na przedm, - konfrontuje bezinteresowną uwagę z innymi koncepcjami,- postawa przechodnia i nieprzechodnia
Aldrich-
„widzieć jako”-
polega na widzieniu czego s jako cos np. kwadrat wpisany w inny z poł. wierzch. może być abażurem lub piramidą z góry
Estetyzacja-
Welsh – rozpatrywanie tego co kiedyś nie było rozpatrywane w kat. estet.-estetyzacja śwaiata; Estetycznej stylizacji podlegają ciała jedn, wnętrza- joga, relacje ludzkie, miasta,sklepy, polityka, ekonomia.
Czynniki wzmagające estetyzacje- moda, media, rynek
2 podejście do estetyki
ESTETYKA JAKO FILOZOFIA SZTUKI
Oddzielenie sztuki od nie sztuki- PARERGON- nauka oddzielająca (Derrida)
Hegel- sztuka ma służyć różnym celom: rozrywce, przyjemności, nadawaniu przyjemnej strony naszemu życiu, ale to sztuka służebna- estetyzacja. Sztuka wolna- sama sobie realizuje cele, jest wtedy gdy zrównuje się z religią i filozofią i staje się przedmiotem ducha absolutnego
Próby zdef. fil. sztuki:
1) w oparciu o idee sztuki
2) wychodzące od materiału empirycznego
ad 1.
Kant (transhistoryczna def. sztuki)- aby zdefin. sztukę należy się odwołać do komunikacji. Sztuka jest komunikacją na 3 sposoby:
*słowo
*gest }idea
*ton
3 obszary za tym:
*poezja, krasomówstwo (retoryka)
*prawda zmysłowa (rzeźba, architektura, sprzęt domowy) }sztuki proste
sztuka pozoru zmysłowego (malarstwo, ogrodnictwo, ubiory, dekoracje)
*muzyka
oraz sztuki łączone- złożone
· śpiew – artykulacja+ modulacja
· opera – śpiew + malarskie przedstawienia
· taniec- muzyka + gra kształtów
Sztuki proste są może piękniejsze, ale złożone bardziej kunsztowne (piękno- wart. estetyczna, kunszt- wart. artystyczna)
Freud- Sztuki powinny dążyć do tego by być proste, wtedy można docenić ich wartość
Hegel- hist. def. sztuki
- sztuka- zmysłowe przejawianie się idei (prawdy o świecie)
- sztuka może mieć swój koniec
- buduje schemat rozwoju sztuki:
a) symboliczna- idea przytłacza materię, nie może się przez nią przebić np. piramidy
b) klasyczna – absolutna równowaga idei i materii
c) romantyczna- zaczyna się wraz z chrześcijaństwem, żadna materia nie jest w stanie pomieścić idei- sztuka traci znaczenie
Jego koncepcja nie jest wystarczająco uhistoryczniona
XIX/ XX w.
1)Sourian
aby zdef. sztukę trzeba odwołać się do 7 prostych danych zmysłowych . Z nich wyprowadza bardziej złożone:
linia-arabeska, rysunek, bryła- architekt, rzeźbabarwa- malarstwo, mal przedstawiające światło- projekcje, film ruch- taniec, patomimia dźwięk artykułowany- czysta poezja, literatura i nieartykułowany- muzyka, mal ilustracyjne
2)Munro Sztuka to umiejętności i ich wytwory. Istnieją 3 poziomy umiejętności oparte na konwencjach kulturowych(umiejętności, umiej. intelektualne, umiej. nast. na wytwarzanie piękna- wyliczyl ponad 100 np akrobatyka, sztuka tatuażu, kosmetyka)
3) Ingarden -Jeśli uda się zdef. dzieło lit. będzie można przenieść tę def. na dzieło wogóle.-Dzieło sztuki jest tworem intencjonalnym o schematycznej, warstwowej budowie oparte na fundamencie bytowym.Dzieło lit. składa się z 4 lub 5 warstw (brzemień słownych, znaczeń, wyglądów, przedm. przedst. w dziele, jakości metafiz.)
Dzieło malarskie (warstwa plam barwnych, schematów wyglądowych, przedmiotu, tematu literack lub hist.)
dzieło filmowe jest zjawiskiem przyliterackim (schematy wyglądowe i warstwa przedmiotów)
3 podejście do estetyki ESTETYKA JAKO METAKRYTYKA
Wietz- Sztuka jest pojęciem otwartym (nie ma sensu poszukiwać def. sztuki). Są różne sztuki, nie muszą mieć cech wspólnych
- Nawiązuje do Wittgensteina. Można odwoływać się do rodzinnego podobieństwa
- Możemy zdef. tylko pojęcia zamknięte (np. powieść lub malarstwo XX w, bo ten wiek się skończył i więcej takich powieści nie będzie)
-Tradycyjna def. sztuki jest niewykonalna
Rola teorii w estet. :
A) jako kryterium rozpoznania
B) jako kryteria oceny
Dicke-Instytucjonalna teoria sztuki
Dziełem sztuki jest artefact, któremu osoba lub osoby działające w ramach sztuki nadała status kandydata do oceny
Tatarkiewicz- Historia estetyki
- przed XVIII w – literatura o sztuce, wiedza o sztuce
- do połowy XVIII w podział na 3 dyscypliny (estetyka, hist. sztuki, krytyka artystyczna)
- XIX w – rozwija podział, umacnia odrębność (estetyka częścią filozofii, hist. sztuki w obrębie nauki, krytyka artyst. w ramach dziennikarstwa). Ciągły apel o współprace tych dziedzin
- XX w – zauważono że estetyka i hist sztuki to wiedza teoretyczna, a krytyka art to wiedza praktyczna
Austin Są zdania:
konstatujące- prawda i fałsz. zdania te można przekształcić w performatywne
performatywy- zdania grożące lub obiecujące
Estetyk i his. sztuki to zdania konstatujące, krytyka to perforamtyw.
Podział na 3 dyscypliny (i na 2 wiedze) zanika. Każda wiedza kierowana jest jakimś interesem, dziś mamay doczynienia z 3 dyskursami, które się przenikają (dyskyrs estetyczny, hist, krytyczny)
Krytyka jako:
wypowiedź (ma charakter zwerbalizowany) elity
jako akt/ działanie (wszelka reakcja na sztuke, nie musi być zwerbalizowana) masy
a) kult wybranych dzieł, artystów
b) wandalizm- niszczenie pewnych dzieł po odebraniu statusu sztuki
Krytyka jest naturalnym przejawem ludzkich wyborów. od tej artystycznej różni sie :
1) sztuka nie ma jasno sprecyzowanych funkcji
2) krytyk sztuki powinien podać nam swoją hierarchię sztuki i sposób jej postrzegania ( na co zwrócić uwagę, czego od niej oczekiwać)
3) krytyk musi umieć zinterpretować dzieło i zaproponować jego odczytanie (nie musimy sie z nim zgadzać)
4) krytyk musi odnieść dzieło do autora, twórcy którego intencje są w jakiś sposób w dziele wyrażone
Interpretcja- nadawanie znaczenia, scalanie elementów, bardziej związana z historią sztuki niż estetyką bo estetycy mówią o przeżywaniu nie interpretacji, ale proste przeżycia zmysłowe to przeżywanie. Historia sztuki- interpretacja historyczna, krytyka artystyczna- interpretacja adaptacyjna. Estetyka zajmuje się teorią interpretacji dzieł sztuki.
Najprostszą teorią znaczenia, która nas doprowadzi do interpret. jest INTENCJONALIZM –rozpoznanie, ujawnienie znaczenia nadanego przez twórcę dzieła. Intencjonalizm nie jest tożsamy z biografizmem. Głębokie ja istnieje poza biografią, ujawnia się w dziele. Intencj. jest zgodny z naszym doświadczeniem.
Zastrzeżenia:
1) intencje są nam nieznane
2) czasami artyście nie udaje się przedstawić swoich intencji
3) intencj. nie pozwala żyć dziełu swoim życiem. nie pozwala na twórczą interpret.
INTERTEKSTUALNOŚĆ- odczytywanie dzieła poprzez inne dzieła.
Błąd intencjonalności- należy go unikać
słabsza wersja- aby dobrze zinterpr. dzieło należy brać pod uwagę intencje autora
silna wersja- utożsamia znaczenie dzieła z intencjami autora
Antyintencjonalizm- KONWENCJONALIZM
Dzieło sztuki jest niezależne od autora i jego intencji, interpret. je wg konwencji kulturowych i językowych. 3 argumenty antyintencjonalizmu:
1) istnieją teksty bez autora
2) słowa i całe frazy zmieniają się w trakcie historii
3) tekst może mieć znaczenie, których autor nie był świadom
Hirsch- w obronie intencjonalizmu
Interpretacja nie jest nam narzucona przez tekst, my dokonujemy wyboru po co chcemy interpretować, jest to wybór etyczny
Tolhurst- HIPOTETYCZNY INTENCJONALIZM- przyjmujemy zawsze jakąś hipotezę, która ułatwia nam rozumienie dzieła
W języku mamy 3 znaczenia- znaczenie mówiącego, językowe, wypowiedzi
Culler
o znaczeniu dzieła decydują 4 elementy:
intencja autora
znaczenie tekstu
kontekst
doświadczenie czytelnika
Bez tych 4 elementów nie ma wypowiedzi.
baszq