Audiofilski potencjometr stereofoniczny.pdf

Audiofilski potencjometr stereofoniczny

P R O J E K T Y

Audiofilski potencjometr

stereofoniczny

kit AVT−369

Prezentowane opracowanie

bÍdzie dla wielu naszych

CzytelnikÛw z†pewnoúci¹

bardzo kontrowersyjne - doúÊ

powszechne jest bowiem

wúrÛd audiofili przekonanie,

øe nic nie zast¹pi

ìb³Íkitnegoî potencjometru

ALPS. Jak jednak pokazuje

praktyka, tego typu

przekonania s¹ wynikiem

przyzwyczajeÒ, a†nie wad

nowych, konkurencyjnych

opracowaÒ.

ZachÍcamy zatem do

przeczytania artyku³u - my

jesteúmy przekonani, øe

wkrÛtce w†wiÍkszoúci

urz¹dzeÒ potencjometry

mechaniczne zostan¹ wyparte

przez swoje elektroniczne

odpowiedniki.

Kaødy elektronik zetkn¹³ siÍ

z†wadami mechanicznych poten-

cjometrÛw. Mimo postÍpu w†kon-

strukcji, zmniejszenia wymiarÛw

i†rozstawu wyprowadzeÒ itp. zasa-

da dzia³ania nie zmieni³a siÍ ani

trochÍ na przestrzeni kilkudziesiÍ-

ciu lat. Takøe wady pozosta³y te

same. Trzaski i†nieuniknione nie-

rÛwnomiernoúci regulacji ujawnia-

j¹ siÍ zawsze, zw³aszcza z†up³y-

wem czasu, degraduj¹c jakoúÊ

düwiÍku (nie mÛwi¹c o†dyskomfor-

cie uøytkownika takiego rozsypu-

j¹cego siÍ systemu audio).

O†ile stopnie wzmacniaj¹ce mo-

cy udaje siÍ z†powodzeniem integ-

rowaÊ w†jednej krzemowej struk-

turze (w kwestii celowoúci takich

zabiegÛw zdania s¹ podzielone...),

to potencjometry d³ugo opiera³y

siÍ scaleniu. Dopiero ostatnimi

laty ustÍpuj¹ pola czystej elektro-

nice, co z†przyjemnoúci¹ wypada

mi tu odnotowaÊ.

ProponujÍ efektowne poøegna-

nie nieúmiertelnej ga³ki niniejszym

projektem cyfrowego regulatora

g³oúnoúci, z†optycznym wskaüni-

kiem wielkoúci t³umienia. Znalaz³o

siÍ tu wszystko, co niezbÍdne do

samodzielnej pracy takiego regula-

tora w†wysokiej jakoúci torze au-

dio. Wystarczy jeszcze tylko nie-

wielki transformator i†dwie pary

przewodÛw po³¹czeniowych. Od-

najdziemy tu specjalnie zaprojek-

towany na tÍ okazjÍ zasilacz. Jest

teø wtÛrnik na wzmacniaczu ope-

racyjnym, zapewniaj¹cy wysok¹

impedancjÍ wejúciow¹, u³atwiaj¹c¹

wybÛr punktu w³¹czenia w†tor

audio. Uk³ad firmy Dallas DS1802

wyposaøy³em w†wygodny i†este-

tyczny wyúwietlacz - wskaünik

wielkoúci t³umienia obu potencjo-

metrÛw.

Jak dzia³a wyúwietlacz?

Do wykonania wyúwietlacza

wystarczy³y 2 dekodery 4556 i†4

negatory stanowi¹ce 2/3 uk³adu

40106 (fragment † rys. 1 ). Wyúwiet-

lane, tym razem, nie s¹ cyfry

dziesiÍtne, lecz krÛtkie s³upki dwu-

barwnych diod úwiec¹cych. Wbrew

pozorom, tak wykonany wyúwiet-

lacz nie jest mniej funkcjonalny

i†ma sporo zalet. ìTradycyjnyî

wyúwietlacz siedmiosegmentowy

pokazywa³by liczby dwucyfrowe

z†przedzia³u 0..-63dB, bo takim

w³aúnie zakresem regulacji dyspo-

nuje DS1802. Przy uczciwym po-

dejúciu do projektu, naleøa³oby

wyúwietlaÊ takøe znak ì-î.

W†przypadku zalecanego wyga-

szania zera, zbÍdnego w†zakresie

Elektronika Praktyczna 2/98

Audiofilski potencjometr stereofoniczny

0..-9dB, znak minus powinien byÊ

przesuwany z†trzeciej cyfry na dru-

g¹, co niew¹tpliwie komplikuje

dekodery. Ponadto, w†moim od-

czuciu, taka matematycznie úcis³a

reprezentacja czterocyfrowa (szeú-

ciopozycyjna z†uwzglÍdnieniem

znaku) pasuje zdecydowanie lepiej

do sprzÍtu pomiarowego, niø do

sprzÍtu audio. S³uchaj¹c muzyki

w†warunkach domowych, bardziej

przydatna jest orientacyjna infor-

macja o†zakresie regulacji jaki jesz-

cze pozosta³. Na co dzieÒ nie

operujemy ostrymi, dyskretnymi

pojÍciami, rodem z†techniki cyfro-

wej (zamawiaj¹c gor¹c¹ herbatÍ

nie czujemy potrzeby zaznaczenia,

o†jak¹ konkretnie temperaturÍ nam

chodzi).

Podobnie jest z†naszym wskaü-

nikiem, ktÛry odczytujemy niejako

intuicyjnie. Wyúwietlacz sk³ada siÍ

zatem z†oúmiu diodek LED (na

jeden kana³ fonii), zgrupowanych

w†dwa pionowe s³upki. Kolor czer-

wony oznacza wiÍksze t³umienie

czyli niøsz¹ g³oúnoúÊ; zielony -

mniejsze t³umienie i†wiÍksz¹ g³oú-

noúÊ. W†jednym s³upku - tu pra-

wym - kolor lub pozycja diody

LED zmieniaj¹ siÍ za kaødym

naciúniÍciem klawiatury, co, zgod-

nie z†charakterystyk¹ DS1802 ozna-

cza wzrost/spadek t³umienia o†1dB.

ZwiÍkszaj¹c g³oúnoúÊ, diody zapa-

laj¹ siÍ kolejno i†najpierw ìwÍd-

rujeî punkt czerwony, a†przez na-

stÍpne 4dB zielony. Po takim

cyklu, oznaczaj¹cym przemieszcze-

nie siÍ na ì osiî potencjometru

o†8dB, nastÍpuje zmiana w†s³upku

lewym na identycznych zasadach:

co 8dB zmiana pozycji diody, a†po

32dB zmiana barwy. Dwie z†oúmiu

podwÛjnych LED mog¹ zobrazo-

waÊ 64 pozycje, dlatego to rozwi¹-

zanie gÛruje na kaødym innym.

. W†stereofonicznym trybie

pracy (wyprowadzenie MODE ,

pin7, zwarte do masy) wielkoúÊ

t³umienia podlega regulacji rÛwno-

czeúnie w†obu kana³ach. Moøna

uøyÊ klawiszy balansu do zmiany

proporcji t³umienia. Jedno, krÛtkie

naciúniÍcie klawisza powoduje

zmianÍ t³umienia o†1dB, ale przy-

trzymanie ponad sekundÍ skutkuje

samoczynnym ruchem wirtualnego

suwaka po ìúcieøceî oporowej

w†tempie 10dB/sek. W†naszym po-

tencjometrze nie moøemy zaobser-

wowaÊ na wyúwietlaczu tego ru-

chu, poniewaø procedura uaktyw-

nienia interfejsu szeregowego,

z†ktÛrego zczytujemy dane o†nasta-

wach potencjometrÛw, ma pierw-

szeÒstwo przed sterowaniem ma-

nualnym. Odczyt (wzglÍdnie za-

pis) danych przez ten interfejs

blokuje port klawiatury. Cecha ta,

w³aúciwa wszystkim potencjomet-

rom ìcyfrowymî przystosowanym

do mikroprocesorowego sterowa-

nia, wymusi³a realizacjÍ odczytu

dopiero po zwolnieniu klawisza.

Przy pojedynczych naciúniÍciach

opÛünienie reakcji jest minimalne

(powoduje je obwÛd antyodbicio-

wy, o†ktÛrym parÍ s³Ûw w†czÍúci

opisowej schematu). Przy d³uø-

szym przytrzymaniu, wyúwietlacz

ma zatrzaúniÍty stan sprzed wy-

muszenia, a†DS1802 reguluje g³oú-

noúÊ ìw tleî. Odúwieøenie wska-

zaÒ nastÍpuje dopiero po puszcze-

niu klawisza - bÍdzie to juø nowa,

w³aúnie zadana wartoúÊ t³umienia.

Synchronizacja odczytu z†faz¹ sie-

ci energetycznej (jak to ma miejsce

w†profesjonalnym sprzÍcie pomia-

rowym) okaza³a siÍ zbÍdna,

w†czym niema³¹ zas³ugÍ przypisaÊ

naleøy zasilaczowi (o tym w†dal-

szej czÍúci artyku³u).

Uk³ad DS1802 ma rÛwnieø pi¹-

te wejúcie sterowania rÍcznego

MUTE , realizuj¹ce wyciszenie

düwiÍku do poziomu -90dB. Jedno

przyciúniÍcie uaktywnia tÍ funk-

cjÍ, drugie j¹ kasuje. Na interfejs

szeregowy sk³adaj¹ siÍ trzy we-

júcia: CLK , RST oraz D . Istnieje

wyjúcie Cout , na ktÛre moøna

wyprowadziÊ, bit za bitem, ca³e

s³owo nios¹ce informacjÍ o†aktual-

nej nastawie potencjometru. Jeúli

po³¹czyÊ Cout z†wejúciem danych

D , co przedstawia schemat, uk³ad

bÍdzie wczytywa³ swoje dane

w†pÍtli tak d³ugo, jak na wejúcie

CLK bÍd¹ podawane impulsy ze-

garowe. Kaøde 16 impulsÛw ozna-

cza pe³ny cykl odczytu, inicjowa-

ny wysokim poziomem logicznym

na wejúciu RST . Oczywiúcie, stan

H†na RST musi wyprzedzaÊ nie-

znacznie (wystarczy 100ns,

a†w†praktyce prawdopodobnie du-

øo mniej) pojawienie siÍ pierwsze-

go dodatniego zbocza impulsu tak-

tuj¹cego na CLK .

SposÛb kodowania

nastaw potencjometrÛw

Najwaøniejsz¹ spraw¹ dla pro-

jektanta, chc¹cego skorzystaÊ z†in-

terfejsu szeregowego jest - prÛcz

zaleønoúci czasowych - organizacja

bitÛw w†s³owie. 64 pozycje wyma-

gaj¹ rejestracji na szeúciu bitach

B0..B5, oddzielnie dla kaødego

kana³u. Dochodz¹ jeszcze 2 bity

(jeden/kana³) sygnalizuj¹ce w³¹cze-

nie funkcji wyciszania - MUTE .

Mamy juø 2x6+2=14 bitÛw. S³owo

ma d³ugoúÊ szesnastu, zatem dwa

pozostaj¹ nie wykorzystane. Wy-

gl¹d obu bajtÛw przedstawia rys.

2 . Narysowana kolejnoúÊ wypro-

wadzanych z†IC1 danych: z†prawej

do lewej. Bity nie wykorzystane

zawsze przyjmuj¹ poziom L.

Uk³ad DS1802 nie ma pamiÍci

nieulotnej i†nie zasilany gubi na-

stawy. W†warunkach wymuszo-

nych zak³ÛceÒ zasilania, udaje siÍ

go sk³oniÊ do przyjÍcia jakiegoú

przypadkowego stanu. Przyczyna

leøy moøe w†czasie narastania na-

piÍcia zasilaj¹cego i†potencjalnym

problemie z†pe³n¹ inicjalizacj¹. Sta-

ra³em siÍ zapewniÊ ten czas moø-

liwie najkrÛtszy. Zadba³em, aby

rezystancja kaødego z†uzwojeÒ

transformatora zasilaj¹cego (o mo-

cy 4..6VA) nie przekroczy³a 3

Jak dzia³a elektroniczny

potencjometr?

Od razu trzeba rozwiaÊ w¹tp-

liwoúci, co do sposobu i†zakresu

ingerencji w†oryginalny sygna³ ana-

logowy. OtÛø DS1802 nie jest

w†pe³nym znaczeniu cyfrowy, bo

przecieø brak w†nim konwersji

A/C i†odwrotnie. Cyfrowe jest tyl-

ko sterowanie, co powinno uspo-

koiÊ wielu przeciwnikÛw nadmier-

nej cyfryzacji (do ktÛrych i†autor

siÍ zalicza).

Wyprowadzenia potencjometrÛw

znajduj¹ siÍ na potencjale masy

Ω

oraz umieúci³em niewielkie rezys-

tory w†szereg z†najwiÍkszym kon-

Elektronika Praktyczna 2/98

analogowej, lub - jak kto woli -

sygna³owej czy fonicznej. Ta masa

winna mieÊ potencja³ rÛwno od-

dalony od napiÍÊ zasilania.

W†przypadku zasilania 5V bÍdzie

to ±2,5V. Elektroniczne prze³¹cz-

niki przypominaj¹ce funkcjonalnie

suwak klasycznego potencjometru,

pracuj¹ poprawnie z†sygna³em

o†miÍdzyszczytowej wartoúci ok.

3500mV. Dlatego najlepiej zapew-

niÊ na wejúciach (pin10 i†pin13)

napiÍcie skuteczne nie wiÍksze od

1000mV.

Elektroniczny suwak przemiesz-

cza siÍ wzd³uø drabinki rezysto-

rowej o†sumarycznej rezystancji

45k

Audiofilski potencjometr stereofoniczny

densatorem zasilacza. Prawid³owo

DS1802 ustawia siÍ na -63dB.

DopÛki jednak nie zastosowa³em

obwodu zeruj¹cego na elementach

C4, R4 uzyskiwa³em - po za³¹cze-

niu zasilania - minus 31dB. To

licznik 4520 (IC2) ustawia³ siÍ

w†taki stan i†krÛtszy z†tego powo-

du cykl odczytu powodowa³ za³a-

dowanie do IC1 (z Cout na D )

nieprawid³owych danych. Zastoso-

wanie prostego obwodu zerowania,

pod³¹czonego do pin15 IC2, wy-

eliminowa³o tÍ powaøn¹ wadÍ

i†pozwoli³o uzyskaÊ -62dB z†jedno-

czesnym wyciszeniem (wyciszenie

nie zmienia nastaw potencjomet-

rÛw ani wskazaÒ wyúwietlacza -

po wy³¹czeniu wyciszania przy-

wracane s¹ poprzednie nastawy).

Dlaczego akurat -62dB? Ano dla-

tego, øe drugi licznik IC2 (wejúcie

na pin9) powinien byÊ ustawiony

w†stan maksymalny, øeby cykl

odczytu IC1 mia³ pe³n¹ d³ugoúÊ.

Niestety, IC2 nie ma wejúcia ìpiÍt-

nastkuj¹cegoî - st¹d ta rÛønica

1dB i†aktywna opcja MUTE . Wy-

zerowanie IC2 (odpowiedzialne za

skrÛcony o†jeden impuls CLK od-

czyt IC1) nie by³o bynajmniej takie

oczywiste, poniewaø przy innej

organizacji s³owa mog³o siÍ zda-

rzyÊ, øe zamiast -62dB mielibyúmy

np. -6dB (albo wrÍcz zero dB) -

czyli wartoúÊ nie do

przyjÍcia z†punktu wi-

dzenia bezpieczeÒstwa

uøytkowania wzmacnia-

cza i†zestawÛw g³oúniko-

wych.

Rys. 1. Schemat elektryczny układu.

Zasada dzia³ania

Na schemacie ideo-

wym (rys.1) widaÊ rejes-

try szeregowo-rÛwnoleg³e

IC3 i†IC4. Informacja wy-

prowadzona z†IC1 jest za-

mieniana na rÛwnoleg³¹

w³aúnie w†tych rejest-

rach. Po wprowadzeniu

wszystkich 16 bitÛw,

w†kaødym z†rejestrÛw

znajduje siÍ ca³y bajt

w†odwrÛconej, rzecz jas-

na, kolejnoúci (odwrÛco-

nej, bo pierwszy bit po

16 impulsach zegara zna-

jduje siÍ w†ostatniej ko-

mÛrce QH IC4). Numera-

cja linii magistrali (³¹cz¹-

cej na schemacie wyjúcia

rejestrÛw IC3+IC4 z†we-

júciami adresowymi de-

koderÛw IC5+IC6) jest

nieprzypadkowo trzycyf-

rowa. Pierwszy wypro-

wadzony z†IC1 bajt zna-

jduje siÍ w†IC4, a†wago-

we pozycje jego bitÛw

znajduj¹ odpowiednik

w†numeracji linii. Czyli

B0..B5 przyporz¹dkowa-

ne s¹ liniom 100..105.

Drugi, prawie ca³y bajt

z†IC3 analogicznie:

110..115. U³atwia to

ich identyfikacjÍ na ry-

sunku i†czyni prze-

jrzystym sposÛb deko-

dowania liczby binar-

nej na dziesiÍtn¹. Oto

linie zostaj¹ podzielo-

ne na pÛ³ z†zachowa-

niem wag (100, 101,

102 oraz 103, 104,

Elektronika Praktyczna 2/98

Audiofilski potencjometr stereofoniczny

Rys. 2. Format ramki odczytywanej z układu DS1802.

mruganie LED D8 podczas w³¹czo-

nego wyciszania (stan H†na pin4

IC4). T15 jest tylko po to, aby po

wy³¹czeniu zasilania - kiedy T3

wprowadza IC1 w†stan MUTE -

LED D8 nie przewodzi³a i†nie

przyspiesza³a roz³adowania kon-

densatorÛw. D8 moøna by³o umieú-

ciÊ na wyúwietlaczu, ale szkoda na

to dodatkowych dwÛch kabelkÛw,

ktÛrych i†tak jest juø w†nadmiarze.

Lepiej zmusiÊ ca³y wyúwietlacz do

przygasania w†takt b³yskÛw D8.

Przy okazji pr¹d przewodzenia D8

czÍúciowo kompensuje wygaszony

wyúwietlacz. Rozwi¹za³em to

w†najprostszy z†moøliwych sposo-

bÛw: T14 nasyca siÍ razem z†prze-

wodz¹c¹ D8, bo baza w³¹czona jest

z†D8 szeregowo. Za poúrednict-

wem diody Schottkyego D7, na

znane juø nam linie EN5 i†EN6

przedostaje siÍ pulsuj¹cy stan H,

ktÛry wygasza wyúwietlacz.

Wy³¹czenie zasilania wprowa-

dza teø w†stan przewodzenia N-

FETy T12 i†T13, ktÛre chroni¹ IC1

przed stanami nieustalonymi w†po-

przedzaj¹cych stopniach. Normal-

nie, dziÍki D6, ich bramki s¹ na

silnym potencjale ujemnym -

conajmniej 7..8V (wzglÍdem masy

analogowej AGND). Po wy³¹czeniu

zasilania rezystancja przewodz¹ce-

go kana³u T12 i†T13 z†nieskoÒczo-

noúci spada do dwustu omÛw.

Razem z†rezystorami R30, R32 (ka-

na³ lewy) oraz R31, R33 (kana³

prawy) tworzy siÍ dzielnik napiÍ-

cia o†dwudziestopiÍciokrotnym sto-

sunku Uwe/Uwy. Stanowi to wy-

starczaj¹ce zabezpieczenie dla IC1.

Ostatni obwÛd oszczÍdzaj¹cy

energiÍ z†kondensatorÛw (przy bra-

ku zasilania) tworz¹ transoptory

TO1 i†TO2, podaj¹ce napiÍcia na

IC8. Kondensator C20, odseparo-

wany od C21 i†C22 diod¹ D20,

roz³adowuje siÍ najszybciej - w†ci¹-

gu 100..200ms. Pod koniec jego

roz³adowania tranzystor N-FET

T21, bocznikuj¹c diody transopto-

rÛw, pomaga w†ich przytkaniu.

Uk³ad IC8 typu TL072, zawieraj¹-

cy dwa skompensowane i†nisko-

szumne wzmacniacze, zostaje tym

samym ca³kowicie od³¹czony od

szyn zasilania. Podsumujmy szy-

bko oszczÍdnoúci: wyúwietlacze -

12mA, LED D8 - 4mA, IC8 wraz

z†uk³adami ürÛde³ pr¹dowych -

6mA. Razem 22mA. To pozwala

kilkakrotnie zmniejszyÊ pojemnoú-

ci filtruj¹ce (i pamiÍtaj¹ce), a†przy

105). Pierwsza trÛjka niesie infor-

macjÍ zmieniaj¹c¹ siÍ z†krokiem

1dB. Druga trÛjka z†krokiem 8dB.

Najstarsze bity kaødej trÛjki prze-

³¹czaj¹ kolor úwiecenia LED z†czer-

wonego (stan H) na zielony (stan

L). Odpowiedni¹ polaryzacjÍ anod

dwubarwnych LED zapewniaj¹ in-

wertery A, B, C, D†kostki IC7.

Sam mechanizm wyprowadza-

nia danych z†IC1 przebiega nastÍ-

puj¹co. Stan pocz¹tkowy:

tak jak IC1 i†IC3, IC4 na zbocza

narastaj¹ce, poniewaø pin10 jest

na sta³e po³¹czony z†plusem zasi-

lania) zostaje wyzerowany, bo na-

stÍpnym po stanie

QA=QB=QC=QD=H jest LLLL.

Kondensator C5 na wejúciu zeru-

j¹cym pierwszego licznika IC2 ma

za zadanie przytrzymaÊ stan L†do

wyzerowania siÍ drugiego licznika

(ktÛre nast¹pi z†opÛünieniem okreú-

lonym przez czas propagacji syg-

na³u zegara z†wejúcia na wyjúcia

Q†IC2). Podczas zliczania nastÍp-

nych 15 impulsÛw kolejne bity s¹

udostÍpniane na wyjúciu Cout

i†wpisywane do IC3 i†IC4, po³¹czo-

nych kaskadowo. Szesnasty impuls

powoduje ustawienie w†stan mak-

symalny drugiego licznika IC2, co

spowoduje wyzerowanie pierwsze-

go i†zakoÒczenie odczytu IC1.

Podczas odczytu wygaszane s¹

diody LED wyúwietlacza pozio-

mem wysokim podawanym przez

diodÍ D5 na pin1 i†pin15 (ozna-

czenie linii EN5 i† EN6 ) dekoderÛw

IC5, IC6. Zapobiega to wszelkim

zak³Ûceniom, bez wzglÍdu na czÍs-

totliwoúÊ zegarow¹. Wy³¹czenie za-

silania powoduje dodatni skok

napiÍcia na katodzie diody pros-

towniczej D20 i†przez rezystor R17

wyúwietlacz rÛwnieø jest natych-

miastowo wygaszany, co redukuje

pobÛr pr¹du, umoøliwiaj¹c pamiÍ-

tanie nastaw przez IC1 jeszcze

przez parÍ sekund. IC1 zasilany

jest w†tym czasie ³adunkiem zgro-

madzonym w†kondensatorach zasi-

lacza (g³Ûwnie C22). Wspomniany

skok napiÍcia przedostaje siÍ na

bazÍ T3, ktÛry siÍ nasyca. DziÍki

temu, IC1 natychmiast przechodzi

w†stan wyciszenia, co zabezpiecza

nastÍpne po IC1 stopnie toru

wzmacniacza. Potencja³em z†bazy

T3 sterowana jest bramka tranzys-

tora P-MOS T15. Normalnie na

bazie T3 panuje napiÍcie ujemne,

co najmniej 5..6V wzglÍdem cyf-

rowej masy GND. Niszcz¹cego

przebicia z³¹cza baza-emiter T3

nie trzeba siÍ obawiaÊ, bo R18 ma

duø¹ wartoúÊ. Ujemne napiÍcie

z†bazy T3 utrzymuje w†stanie prze-

wodzenia T15, ktÛry umoøliwia

tranzystor T1 nie przewodzi,

kondensator C1 na³adowany,

na pin10 IC7 wystÍpuje stan L,

na QA licznika IC2 (pin1 i†pin3)

stan L,

T2 przewodzi blokuj¹c generator

na bramce IC7H - na jej wyjúciu

stan L,

na nÛøkach 11, 12, 13, 14 (czyli

wyjúciach QA..QD drugiego licz-

nika IC2) wystÍpuj¹ poziomy H,

na wejúciu zeruj¹cym pierwszego

licznika IC2 (pin7) stan L, moø-

liwy dziÍki diodzie D4, ktÛra

utrzymuje ten licznik w†goto-

woúci na inkrementacjÍ,

wejúcia portu IC1: CLK i † RST s ¹

w†stanie niskim - L,

i†najwaøniejsze: pierwszy bit

ìczekaî na wyjúciu Cout (pin2).

Teraz zwarcie stykÛw dowolne-

go klawisza ( UP/DOWN , B0/B1 ,

MUTE ) nasyca T1, ktÛry szybko

roz³adowuje C1. Dokonuje siÍ ø¹-

dana zmiana w†nastawach poten-

cjometrÛw IC1. Szkodliwe drgania

stykÛw klawiatury s¹ przez IC1

ignorowane, natomiast w†naszym

uk³adzie tak¹ funkcjÍ pe³ni duøa

sta³a czasowa C1xR1 (100ms). Od

momentu zwolnienia klawisza roz-

poczyna siÍ procedura odczytu,

zapocz¹tkowana zmian¹ stanu H†na

L†na wyjúciu inwertera IC7G. Wy-

júcie QA pierwszego licznika IC2

zostaje ustawione w†stan H, a†tym

samym szeregowy port IC1 prze-

chodzi w†stan gotowoúci. Tranzys-

tor T2 zostaje odciÍty, rozpoczyna

pracÍ generator IC7H. Pierwsze

zbocze trafia do CLK IC1 oraz do

CLK IC3 i†IC4. Bit, czekaj¹cy na

wejúciu danych uk³adu IC3, zosta-

je wpisany w†pierwsz¹ komÛrkÍ

IC3. Drugi licznik IC2 (reaguj¹cy

Elektronika Praktyczna 2/98

Audiofilski potencjometr stereofoniczny

okazji uzyskaÊ krÛtkie czasy ich

³adowania po przywrÛceniu zasi-

lania.

èrÛd³a pr¹du, zbudowane na

tranzystorach N-FET T31 i†T32,

zapewniaj¹ liniow¹ pracÍ (w kla-

sie A) komplementarnego stopnia

wyjúciowego wzmacniaczy opera-

cyjnych, obci¹øonych stosunkowo

nieduø¹ rezystancj¹ dzielnikÛw

R30..R33. Dzielniki redukuj¹ syg-

na³ trzykrotnie, co pozwala na

wspÛ³pracÍ IC1 z†dowolnym ürÛd-

³em sygna³u m.cz. W†niektÛrych

przypadkach trzeba bÍdzie zwiÍk-

szyÊ poziom sygna³u, jeúli korzys-

tamy ze ürÛde³ - np. laserofonÛw

- starszych generacji, o†niøszym

poziomie wyjúÊ liniowych. W†ta-

kim razie wystarczy zwiÍkszyÊ

R32 i†R33 do 3,6..3,9k

dziewanych korzyúci szumowych

(nie w†uk³adzie wtÛrnika), lecz

spowodowa³oby kilkudziesiÍcio-

krotny wzrost napiÍcia niezrÛw-

nowaøenia (sk³adowej sta³ej) na

wejúciach IC1, co trudno pogodziÊ

z†maksymalizacj¹ wymagaÒ jakoú-

ciowych w†dowolnym punkcie to-

ru.

jem dielektryka doprowadzi³o do

wyeliminowania potencjalnych nie-

prawid³owoúci w†dzia³aniu zasila-

cza. WspÛlny punkt tantali C28,

C29 (47

Punkt pe³nego zwarcia z†mas¹

najlepiej dobraÊ eksperymentalnie

- ìna s³uchî. W†przypadku samo-

dzielnej pracy i†zasilania z†w³asne-

go transformatora, sprawa jest pros-

ta - tym punktem jest masa na

kostce wejúciowej zasilania (co

widaÊ na zdjÍciu), zlokalizowana

parÍ milimetrÛw od gniazd chinch.

Zasada jest nastÍpuj¹ca: przez

úcieøki masy sygna³owej nie moøe

p³yn¹Ê tÍtni¹cy pr¹d kondensato-

rÛw. W†przypadku zainstalowania

uk³adu we wnÍtrzu wzmacniacza,

punkt zwarcia R27 bÍdzie leøa³

gdzieú w†pobliøu g³Ûwnych kon-

densatorÛw filtruj¹cych zewnÍtr-

znego zasilacza (jak to pogl¹dowo

zaznaczy³em na schemacie). Kon-

densator C23 rozbi³em na p³ytce

na dwa: C23 i†C23', ktÛre lepiej

spe³niaj¹ swoje zadanie.

W†zasilaczu najwaøniejsze s¹

stabilizatory S1..S4: LM317

i†LM337, ktÛre niezwykle precy-

zyjnie utrzymuj¹ ±2,5V wzglÍdem

masy analogowej. Elementy wp³y-

waj¹ce na jakoúÊ stabilizacji s¹

dodatkowo oznaczone na schema-

cie. Naleø¹ do nich rezystancje

R22 i†R23. Musz¹ to byÊ rezystory

o†mocnej budowie mechanicznej.

W†przypadku awarii jednego

z†nich, napiÍcie wyjúciowe moøe

niebezpiecznie zbliøyÊ siÍ do 7V

(wartoúci granicznej dla IC1 oraz

uk³adÛw serii HC: IC3, IC4). Wszel-

kie stany przejúciowe podczas w³¹-

czania i†wy³¹czania zasilania t³u-

mi¹ diody LED D21..D24. Praktyka

pokaza³a, øe s¹ one niezbÍdne.

Powinny to byÊ diody o†úrednicy

minimum 5mm (wiÍkszy dopusz-

czalny pr¹d przewodzenia). Do

elementÛw o†kluczowym znacze-

niu naleø¹ jeszcze C25 (elektrolit)

oraz C26 i†C27 (ceramiczne) i†C28,

C29 (tantalowe). Wiele prÛb z†usy-

tuowaniem kondensatorÛw i†rodza-

. Niska

rezystancja dzielnika jest korzys-

tna, bo nie wp³ywa znacz¹co na

wypadkow¹ rezystancjÍ potencjo-

metrÛw IC1. DziÍki zastosowaniu

wzmacniaczy w†konfiguracji wtÛr-

nikÛw napiÍciowych, maj¹cych

stopieÒ wejúciowy typu FET, im-

pedancja wejúciowa zaleøy wy-

³¹cznie od R36 i†R37. W†tym

przypadku wynosi ona 200k

A†przy tym napiÍcie niezrÛwno-

waøenia wtÛrnikÛw nie przekra-

cza na wejúciu IC1 1mV. Uøycie

bipolarnych wzmacniaczy NE5532

nie przynios³oby øadnych spo-

Montaø i†uruchomienie..

..odbÍdzie siÍ wed³ug schematu

montaøowego z† rys. 3 . P³ytka jest

dwustronna, z†metalizacj¹ otwo-

rÛw (widok úcieøek znajduje siÍ na

wk³adce wewn¹trz numeru).

Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na płytkach potencjometru.

Elektronika Praktyczna 2/98

F lub wiÍcej) po³¹czony

jest wstÍpnie z†AGND rezystorem

R27 o†wartoúci 22

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: