Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.doc

              Ból- to subiektywne przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne powstające pod wpływem bodźców uszkadzających tkankę (tzw. nocyceptywnych) lub zagrażających ich uszkodzeniem. Należy podkreślić, że ból jest odczuciem subiektywnym, dlatego jest nim wszystko to, co chory w ten sposób nazywa, bez względu na obiektywne objawy z nim związane. Receptorami bólowymi są nocyceptory.

Odczucie bólu wyzwala również każdy supramaksymalny bodziec specyficzny dla danego receptora, np. silny impuls świetlny powoduje ból gałek ocznych, silny bodziec akustyczny powoduje ból lokalizowany w uchu.

Bólowi towarzyszy pobudzenie układu nerwowego współczulnego (przyspieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia tętniczego) i wzmożenie wydzielania niektórych hormonów (np. hormonów kory nadnerczy). Ból ma istotne znaczenie dla rozpoznania i umiejscowienia procesu chorobowego.

Ból jest objawem towarzyszącym wielu chorobom ostrym i przewlekłym, sygnalizuje uszkodzenie tkanek, a jego umiejscowienie i nasilenie pozwala określić miejsce, rodzaj i rozległość stanu chorobowego (uszkodzenia)

Dlatego uczucie bólu jest sprzymierzeńcem, troszczącym się o nasz zdrowie.

Prosty przykład:

Chwytasz za garnek z gotującą wodą. Nic nie czujesz. Cudownie! Nie boli! Ale za chwilę stwierdzisz, że na dłoni pojawia się oparzenie. "Dlaczego nikt mi nie powiedział, że ten garnek jest gorący!?" krzyczysz przestraszony.

Ból jest niejednokrotnie pierwszym zwiastunem choroby, na przykład:

- choroby wrzodowej żołądka,

- niedokrwienia kończyny,

- zawału serca,

- nowotworu.

Ból zmusza człowieka do zainteresowania się czemu boli, zasięgnięcia rady, udania się do lekarza. Jeśli cierpi się na chorobę wieńcową, ból powstrzyma przed nadmiernym wysiłkiem.

Z całą pewnością niepotrzebny i szkodliwy jest ból przewlekły. Trwa i trwa, powodując, że życie staje się koszmarem, nie można pracować, spać, nic nie cieszy. Taki ból staje się sam w sobie chorobą.

Organizm nie jest równomiernie unerwiony i odczuwanie bólu w różnych narządach jest różne.

Są narządy, które nie mają unerwienia czuciowego, a więc nie są same w sobie zdolne do wywoływania bólu. Takimi organami są na przykład:

- wątroba,

- płuca,

- mózg. One nie bolą.

Ale mówi się, że boli wątroba, kłuje w klatce piersiowej podczas oddychania. To prawda, ale ból powstaje w "opakowaniu" tych narządów. Wątroba znajduje się w torebce, która boli przy rozciąganiu, a więc, gdy wątroba powiększa się. Płuca otoczone są opłucną, która posiada bardzo obfite unerwienie czuciowe. Mózg otoczony jest oponami, które uciśnięte obrzękniętym mózgiem (na przykład wskutek porażenia słonecznego) wywołują silny ból głowy.

Uczucie bólu jest w różnych miejscach różne. Przypomnij sobie jak boli skaleczony palec, a co czujesz gdy boli brzuch. Ból palca jest dobrze zlokalizowany, ograniczony tylko do miejsca skaleczenia. Czuje się kłucie, szczypanie.

 

Inaczej rzecz ma się z bólem pochodzącym z wnętrza naszego organizmu. Ból brzucha jest często tępy, rozlany, trudny do zlokalizowania. Kiedy boli nie można znaleźć dokładnego miejsca, często odczuwa się mdłości. Wynika to z faktu, że ból ten, zwany bólem trzewnym, przewodzony jest innymi szlakami nerwowymi. Często jest tak, że ból trzewny odczuwa się w innym miejscu niż leży chory narząd.

Na przykład ból w napadzie kolki żółciowej odczuwany jest pod łopatką, a ból w chorobie wieńcowej serca promieniuje do ręki. Wynika to z pobudzania leżących obok siebie szlaków nerwowych i ośrodków w centralnym układzie nerwowym. Impuls bólowy "rozlewa się" po sąsiednich komórkach nerwowych.

Specyficznym rodzajem bólu jest ból neurogenny (neuropatyczny). Oznacza to, że ból powstał w samym układzie nerwowym, najczęściej z powodu jego uszkodzenia. Uszkodzenie może mieć charakter mechaniczny, na przykład przecięcie lub zmiażdżenie nerwu. Ma to miejsce zwykle przy większych urazach, na przykład komunikacyjnych. Ale przyczyną bólu neuropatycznego może też być zapalenie, na przykład ból w przebiegu półpaśca, neuralgia nerwu trójdzielnego.

Ten ból ma też swój określony charakter. Występuje często w postaci napadów, trwających niekiedy kilka sekund. Jest bardzo silny, ostry, szarpiący. Napad może być wywołany niewielkim bodźcem, który normalnie nie powoduje bólu, na przykład zmianą temperatury przy przejściu z dworu do ciepłego pomieszczenia, wiatrem, muśnięciem odzieżą. Ból ten, jeśli nie jest leczony od samego początku, staje się bólem przewlekłym, niezwykle trudnym do zwalczania.

Powiedzieliśmy wcześniej, że wszyscy ludzie mają ten sam próg bólu, ale różnią się progiem wrażliwości na ból. Za wrażliwość na ból odpowiada nasz mózg.

Ból ostry, a ból przewlekły

Ból ostry -jest niezbędny, pełni rolę ostrzegawczą, informując nas o zagrożeniu i mobilizując do reagowania. Bez tego rodzaju bólu nie da się normalnie żyć.

Ból przewlekły – jest odwrotnie - to z nim nie da się żyć. Ból przewlekły jest niepotrzebny. Wcześniej spełnił już swoją rolę, ale trwa nadal, uprzykrzając życie. Generalnie uważa się, że ból trwający dłużej niż sześć miesięcy jest bólem przewlekłym. Ból przewlekły może mieć kilka powodów występowania. Być może nie ustąpiła przyczyna, na przykład guz nowotworowy. Ale być może ból utrwalił się w układzie nerwowym, został zapamiętany i "skopiowany". Często przyczyna nie jest znana, na przykład w migrenie. Wiemy, że są czynniki, które ją wywołują, wiemy, że są osoby szczególnie podatne na jej występowanie. Wiemy już też, że ból przewlekły może mieć podłoże psychologiczne.

Leczenie bólu.

Generalnie można powiedzieć, że istnieją farmakologiczne i niefarmakologiczne metody walki z bólem.
Farmakologiczne polegają na stosowaniu leków przeciwbólowych i wspomagających.

Najogólniej ujmując leki przeciwbólowe możemy podzielić na opioidowe i nieopioidowe.

Leki opioidowe to inaczej narkotyki. Obecnie jednak termin narkotyki jest pojęciem prawnym i społecznym. W medycynie posługujemy się określeniem "opioidy". Tak więc z punktu widzenia prawnika morfina jest narkotykiem, zaś z punktu widzenia lekarza jest to opioid. Istnieją opioidy naturalne, występujące w przyrodzie, na przykład morfina (która jest prawdopodobnie najstarszym lekiem znanym od tysiącleci) oraz opioidy syntetyczne, otrzymywane w laboratoriach farmaceutycznych.

Leki nieopioidowe to przede wszystkim paracetamol i leki przeciwzapalne, z których najbardziej znana jest aspiryna.

Stosowane są również leki wspomagające, spośród których należy wymienić leki przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe, sterydy, magnez.

Pamiętać jednak należy, że stosowane w nadmiarze i bez kontroli (dotyczy to przede wszystkim preparatów dostępnych bez recepty) mogą być niebezpieczne i przynieść więcej szkód niż korzyści.
 

Metody niefarmakologiczne są coraz szerzej stosowane, aczkolwiek powinny być zlecane i wykonywane wyłącznie przez doświadczonych terapeutów w ściśle określonych przypadkach.

Jest ich również szeroka gama:

- blokada poszczególnych nerwów,

- dokanałowe podawanie leków (na przykład znieczulenie zewnątrzoponowe podczas porodu)

- zabiegi neurochirurgiczne

- akupunktura [(elektroakupunktura) (stymulacja prądem) oraz laseropunktury (stymulacja laserem)]

Stężenie bólu zależy od wielkości podrażnienia oraz powstającego impulsu bólowego lecz jego odczuwanie jest modulowane specyficznymi substancjami endogennymi – neuromodulatorami bólu.

Substancje potęgujące uczucie bólu to między innymi:

- prostaglandyny

- substancja P

- kininy

- jony potasu

Substancje hamujące odczuwanie bólu (peptydy opioidowe) to:

- endorfiny

- enkefaliny

- dynorfiny

Ta grupa substancji występuje w całym OUN, a szczególnie duże ich stężenie stwierdzono w tkance mózgowej, głównie w obszarach mózgu odpowiedzialnych za percepcję bólu. Łącząc się odpowiednio z receptorami hamują one wrażenie bólu. Podobny mechanizm znoszenia bólu mają leki posiadające zdolność łączenia się z tymi samymi receptorami – opioidowymi (receptorami bólu)

Rozróżnia się pięć typów receptorów opioidowych:

μ – mi (μ1 i μ2)

κ – kappa (κ1, κ2, κ3)

σ – epsilon (σ1 i σ2)

ε – sigma

Pobudzenie receptorów opioidowych typu μ – w mózgowiu oraz receptorów κ i σ w rdzeniu mózgowym jest odpowiedzialne za działanie przeciwbólowe.

Depresja ośrodka oddechowego związana jest głównie z pobudzeniem receptorów μ2 i σ.

Narkotyczne leki przeciwbólowe wykazują bardzo silne działanie przeciwbólowe. Ich odpowiednio dobrana dawka może złagodzić lub znieść nawet najsilniejszy ból powstały na skutek ciężkich urazów, lub w ostatniej, terminalnej fazie choroby nowotworowej.

Dodatkowo poprzez działanie na ośrodkowy układ nerwowy środki te poprawiają samopoczucie pacjenta. Leki te stosuje się w ostrych bólach, których nie daje się uśmierzyć tzw. nienarkotycznymi lekami przeciwbólowymi.

Zwykle stosowane są krótkotrwale, choć w przypadku chorób przewlekłych podaje się je bez przerwy nawet przez kilka miesięcy, ale zawsze wyłącznie ze wskazań lekarza.

Leki p/bólowe (analgetyczne) - są to leki przeznaczone do walki z bólem. Ból jest to subjektywne odczucie powstające na skutek podrażnienia wolnych zakończeń dośrodkowych neuronów czu­c­io­wych. Zakończenia te reagują na bodźce  fizyczne, mechaniczne (ucisk) i chemiczne powstające w procesie uszkodznia tkanek (wzrost stężenia jonów wodorowych, zewnątrz­ko­mór­ko­wy wzrost stężenia jonów potasu, uwolnienie histaminy, bradykininy, serotoniny i acetylocholiny). Bodźce te generują w zakończeniach nerwowych impuls bólowy. Obecność prostaglandyn zwiększa wrażliwość zakończeń czuciowych na działanie „zwyczajnych” bodźców bólowych typu mechanicznego, termicznego i chemicznego.

              Impulsy bólowe przekazywane są neuronami dośrodkowymi do synaps znajdujących się w rogach tylnich istoty szarej rdzenia kręgowego, skąd przekazywane są na neurony wstępujące szlaku rdzeniowo-wzgórzowego do wzgórza. Tam impuls przekazy­wa­ny jest na trzeci neuron (pasmo wzgórzowo-korowe), którym biegnie on do pola czuciowe­go kory mózgowej, znajdującego się w płatach ciemieniowych, które odpowiedzialne jest za powstanie czucia bólu.

              Ból towarzyszy wielu chorobom zarówno o przebiegu ostrym jak i przewlekłym. Ma także znaczenie alarmowe, ponieważ ostrzega przed bodźcami uszkadzającymi tkanki. Jeżeli ból nie ustaje po usunięciu jego przyczyny, to może on stać się przyczyną wstrząsu zagrażają­cego życiu.

              W zwalczaniu bólu ogromne znaczenie ma leczenie farmakologiczne polegające na podawa­niu leków p/bólowych (analgetica).

              Leki analgetyczne ze względu na siłę i mechanizm działania oraz ze względu na budo­wę chemiczną dzielimy na dwie podstawowe grupy:

              1). Narkotyczne leki p/bólowe - opioidy (opiaty) - charakteryzują się bardzo silnym działaniem p/bólowym; w dużych dawkach powodu­ją­ głęboki, bezodruchowy, narkotyczny sen, co jest wynikiem depresyjnego wpływu opioidów na ośrodkowy układ nerwowy. Większość z nich działa euforyzująco i uzależnia­jąco.

                            2). Nienarkotyczne leki p/bólowe - charakteryzują się stosunkowo słabym działaniem p/bólowym (w porównaniu z opioi­da­mi). Nie działają euforyzująco i nawet w bardzo dużych dawkach nie wywołują snu narkoty­cznego. Nie są one obdarzone działaniem swoistym, ponieważ oprócz właściwości p/bólowych wykazują one działanie p/gorączkowe i często p/zapalne.

              W celu złagodzenia bólu stosuje się niekiedy trójpierścieniowe leki psycho­...