PSYCHOLOGIA ANALITYCZNA.pdf

PSYCHOLOGIAANALITYCZNA

C.G.JUNGA

Carl Gustav Jungurodziłsię26lipca1875rokuwKeßwil(kanton

Turgowia)wSzwajcarii.SzkołęistudiamedyczneukończyłJungnaUniwersytecie

Bazylejskim.DoktoryzowałsięnapodstawiepracyO psychologii i patologii tzw.

zjawisk tajemnych.Byłpsychiatrą,psychoanalitykiem,twórcąpsychologii

analitycznejiteoriiarchetypu.Poglądyjegowywarływpływnapsychiatrię,

psychoanalizęifilozofię.Rozwinąłteorię"libido",jakopodstawyŜycia

psychicznego,pojmowałjednak"libido",nietylkoseksualnie,jakZ.Freud,ale

takŜejakoŜądzęwładzy,"wolę"A.Schopenhauerai"elanvital"H.Bergsona

WjednejzeswychpracC.G.Jungzawarłstwierdzenie,którezapewne

moŜezadziwiać,anawetszokowaćpsychologów,którymbliskijestpozy

tywistycznyideałnauki:kaŜdateoriaosobowościjestodbiciemproblemówjej

twórcy.SwojeprawodotakiegostwierdzeniapotwierdziJung,wskazując

wyraźnienatewątkiwłasnejbiografii—więcej—natedramatycznewydarzenia

zwłasnegoŜycia,któreległyupodstawjegowłasnejteoriiosobowości.Wjakim

stopniustwierdzenietojestprawdziwewodniesieniudoinnychteorii,jestsprawą

osądubiografówichtwórców(por.Nuttin,1968—FreudiAdlerwgtypologii

Junga).WprzypadkuJunganiemoŜnaoddzielićjegokoncepcji,zwłaszcza

koncepcjirozwoju,odhistoriijegoŜycia.Teoriajegomaswojeźródłowjego

osobistymdoświadczeniu,któregozkoleiniemoŜnaodrywaćodtła,jakimbyła

całajegoformacjaintelektualna:ogromniewszechstronnezainteresowaniai

erudycyjnawiedzazbardzoróŜnychobszarów.SpecyficznawraŜliwośćJunga

zdecydowałaospecyficedoświadczeniaosobistego,atozostałonastępnieopisane

izinterpretowanezapomocąkategoriiiterminówpochodzącychtakŜespoza

obszarupsychologii;zdziedzintakodniejróŜnych,jakmistyka,etnologia,alche

mia.DrugimbardzowaŜnymźródłemjegoteoriibyłaszeroka(niepomiernie

szerszaniŜuFreuda)praktykakliniczna.Tatakbardzoszerokaperspektywa,z

jakiejJungpatrzyłnadanepsychologiczne,terminologiaobcapsychologii—

częstoodbieranajakodziwaczna,anajczęściejniezrozumiałabezzapleczaw

postacitejwiedzy,zjakiejJungczerpał(np.mitologia,rytuałyreligijne—to

tylkodwamomentyztych,któreprawdopodobniewyznaczyłymałąpopularność

jegoteorii,ograniczającjądodośćwąskiegokręgu“wyznawców”Junga.Dzisiajw

epocebadańinterdyscyplinarnych,bardziejpowszechnegozainteresowania

antropologiąkulturową,powszechnejniemalaprobatydlamyśleniasystemowego,

językkoncepcjiJungaprzestałbyćezoteryczny.NiejesttojedynyinajwaŜniejszy

powódwzrastającegociąglezainteresowaniajegopoglądami.MoŜnazaryzykować

twierdzenie,Ŝeswymipoglądaminaczłowieka,najegorozwój,Jungwyprzedził

swojąepokę.DuchCzasu—októrympiszeFranki—byłwokresiepowstawania

tejkoncepcjiinny,jegopatologiętrafnieujmowałapsychoanalizaFreuda.

KoncepcjęJungacechujeswoistyprofetyzm—ująłDuchaepoki,którarozpoczęła

siędopieropoIIwojnieświatowej,przewidziałcharaktertegoduchaiopisałjego

patologię:frustracjęegzystencjalną,nerwicęnoogenną—uŜywającterminologii

Frankla.Małozrozumiałydlaswoichwspółczesnych,stajesięJungcorazbardziej

obecnywnaszychczasach.

Jungutrzymywałkontaktyzwybitnymiwspółczesnymifizykami.Inte

resującyjestnaprzykładdwugłosonieświadomościJungaiPauliego(fizyka,

laureatanagrodyNobla).Znajomośćpodstawowychproblemówwspółczesnej

fizykipozwoliłamuodrzucićfreudowskimodelpsychoanalizy,którynawiązywał

donewtonowskiegorozumieniaświata,idoprowadziładorozwinięciakoncepcji

ocenianejdzisiajjakozgodnazideamifizykijądrowejizteoriąsystemów(Capra

1987).WksiąŜceAionJungpisał:

“PrędzejczypóźniejitakdojdziedoistotnegozbliŜeniafizykiatomoweji

psychologiinieświadomości,poniewaŜobietedziedzinywiedzy—

niezaleŜnieodsiebieizprzeciwnychstron—wnikająwdziedzinętego,co

transcendentalne”(Jung,1997,s.295).

ZdaniemCapry“wieleróŜnicmiędzyFreudemaJungiemprzypomina

róŜnicemiędzyfizykąklasycznąanowoczesną,międzymechanistycznym

paradygmatemaholistycznym”.PoglądyFreudanadynamikęzjawisk

psychicznych(aparatupsychicznegostanowiącegoczęśćskomplikowanej

maszynybiologicznej)ulegaływciągujegoŜyciapewnymzmianom,nigdyjednak

niezmieniałasięjegozasadnicza“kartezjańska”orientacja,rozdzielającaciałood

duszyiredukującatęostatniądoprocesówbiologicznych.Jungnatomiast

“…nieinteresowałsięzbytniowyjaśnianiemzjawiskpsychicznychw

kategoriachposzczególnychmechanizmów;starałsięonraczejzrozumieć

psychikęczłowiekawjejogólnymwymiarze,przywiązującszczególną

wagędozbadaniastosunkówłączącychpsychezszerszymśrodowiskiem

człowieka”(Capra,s.491).

ZdaniemCapry,teoriaJunganosicechyteoriisystemowej,chociaŜnie

mógłonjeszczeposługiwaćsięjęzykiemteoriisystemów.PodobniejakFreud

“…wykorzystałpojęciazzakresufizykiklasycznej,znaczniemniej

odpowiadająceopisowifunkcjonowaniaŜywychorganizmów.W

konsekwencjiteoriaenergiipsychicznej(libido)Jungabywamiejscami

nieconiejasna”(Capra,s.492).

PodkreślającpowaŜneznaczenieteoriiJungadlawspółczesnejpsychologiii

psychoterapii,Caprastwierdza,Ŝe

“byłaby(ona)jeszczebardziejprzydatna,gdybyzostałasformułowanana

nowo

zapomocąnowoczesnegojęzykasystemowego”(s.492).

Poszukującnajlepszejformułyujęciaswychidei,Jungwielokrotnieod

wołujesiędopojęćwspółczesnejmu,rodzącejsięfizykijądrowej.Widaćto

wyraźniewtakwaŜnejdlapsychologiikwestii,jakpróbawyjściapoza

deterministyczneujęciezjawisk(ujęciecharakterystycznedlaFreuda).Jung

uwaŜał,Ŝefaktyiprocesypsychicznepowiązanesązesobąnietylko

przyczynowo(kauzalnie),leczrównieŜbezprzyczynowo(akauzalnie):

“Dlaokreśleniabezprzyczynowychzwiązkówmiędzysymbolicznymiwyob

raŜeniamiwwewnętrznymświeciepsychicznymizdarzeniamiw

rzeczywistościzewnętrznej,wprowadziłterminsynchronizm.JunguwaŜał

tesynchronicznezwiązkizaszczególnyprzykładogólniejszego

akauzalnegouporządkowaniaumysłuimaterii.Dziś,30latpóźniej,pogląd

tenzdasięznajdowaćpotwierdzeniewfizyce.(...)fizycyrównieŜ

rozróŜniająobecniezwiązkikauzalne(czylilokalne)orazakauzalne(czyli

nielokalne”)(Capra,s.494—495).

Specyficzny,róŜnyodfreudowskiego,byłstosunekJungadopsycholo

gicznegopoznania.WewstępiedowykładówwygłoszonychwYalew1937

rokusformułowałwyraźnieswojemetateoretycznezałoŜenia:

“...jestemprzedewszystkimempirykiemijakotakiprzyjmuję

fenomenologicznypunktwidzenia(...)dorywczerozwaŜania,wychodzące

pozasamogromadzenieiklasyfikacjędoświadczeń,niestojąbynajmniejw

sprzecznościzzasadaminaukowegoempiryzmu(...)doświadczeniebez

refleksjijestczymśniemoŜliwym,poniewaŜdoświadczeniejestprocesem

asymilowania,bezktóregowogóleniemoŜebyćzrozumienia(...)do

faktówpsychologicznychpodchodzęzpunktuwidzenianauk

przyrodniczych,niezaśfilozoficznych”(Jung,1970,s.97).

Piszączaśoswoichzainteresowaniachreligią,stwierdza:

“…otyle,oilereligiaposiadanaderistotnyaspektpsychologiczny,

zajmujęsięniązczystoempirycznegopunktuwidzenia,tj.ograniczamsię

doobserwacjizjawiskipowstrzymujęsięodwyraŜaniajakichkolwiek

poglądówmetafizycznychczyfilozoficznych”(tamŜe).

PodobnystosunekzajmowałJungwobecinnychzjawisk,którymisię

interesował.Jestprzedmiotemkontrowersji,czyJungowidokońcaudałosię

zachowaćowądeklarowanąneutralnośćwobecmetafizyki,aletojuŜinnasprawa.

Wewspomnianychwykładachdokonałokreśleniametodologicznegopunktu

widzeniatejpsychologii,którąreprezentował:

“Tenpunktwidzeniamacharakterwyłączniefenomenologiczny,tj.

zajmujęsiętylkozdarzeniami,wypadkamiidoświadczeniami,jednym

słowem—faktami(...)prawdąjestfakt,niezaśsąd(...)psychologia

interesujesięwyłączniefaktemistnienia(jakiejśideiwumyśleczłowieka

—A.G.)niezaśkwestią,czyideatajestprawdziwalubfałszywaw

jakimkolwiekinnymznaczeniu.Ideatajestpsychologicznieprawdziwao

tyle,oileistnieje(moŜnadodać:oilewywierawpływnazachowaniesię,

naaktywnośćczłowieka,A.G.).Egzystencjapsychologicznamacharakter

subiektywnyotyle,oilejakaśideawystępujetylkowpojedynczej

jednostce.Natomiastmacharakterobiektywny,oiledziękiconsensus

gentiumstajesięudziałemjakiejświększejgrupy”(Jung,1970,s.99).

Rozwijająctęmyśl,Jungniezwyklemocnopodkreślaempirycznystatus

faktówpsychicznych,stawiającjenatejsamejpłaszczyźnie,cofakty

będąceprzedmiotemzainteresowańnaukprzyrodniczych:

“Słońjestprawdziwy,poniewaŜistnieje.Cowięcej,niejestonani

wynikiemwnioskowania,anitylkotwierdzeniem,aniteŜczyimś

subiektywnymsądem.Jestpoprostuzjawiskiem.Aletakbardzo

przywykliśmydoprzekonania,Ŝefaktypsychicznesączymśsamowolnymi

arbitralnym,anawetczymśwymyślonymprzezludzi,iŜztrudemtylko

potrafimyuwolnićsięodprzesądu,jakobypsychikaijejtreścibyłyjedynie

arbitralnymmyśleniemczyteŜmniejlubwięcejiluzorycznymwytworem

naszychprzypuszczeńisądów.Faktemjest,Ŝeokreśloneideeistnieją

niemalwszędzieiwewszystkichepokach(cytowanytekstzwiązanyjestz

ogólniejsząrefleksjąnatematreligii—AG.),orazŜemogąpowstawać

spontanicznieinajzupełniejniezaleŜnieodmigracjiitradycji.Niesąone

wytworemjednostki,leczraczejpojawiająsię—anawetwręcznarzucają

sięświadomościjednostki.Niejesttobynajmniejplatońskafilozofia,lecz

psychologiaempiryczna”(Jung,1970,s.99).

ZaskakującozbieŜnejesttwierdzenieJunganatematpoznawalności

faktówfizycznychzestwierdzeniemnatensamtematlaureatanagrodyNoblaw

dziedziniefizyki—Hcisenberga.Jungpisze:

“JakŜeśmiesznyjestprzesąd,wedlektóregoistnieniemoŜemieć

charakterwyłączniefizyczny.Wgruncierzeczy,jedynąformąistnienia,

którąznamybezpośrednio,jestistnieniepsychiczne.Równiedobrze

moglibyśmypowiedziećcośwręczprzeciwnego,amianowicie,Ŝeto

właśnieistnieniefizycznejesttylkoprzedmiotemwnioskowania,poniewaŜ

otyletylkowiemycośomaterii,oilepostrzegamyobrazypsychiczne,

przekazywanenamzapośrednictwemzmysłów(...)umysłnaszniejestw

staniepojąćformyswegoistnienia,brakmupołoŜonegonazewnątrz

archimedesowegopunktuodniesienia,niemniejjednakistnieje.Psychika

istnieje,anawetjestsamymistnieniem”(Jung,1970,s.104).

IstotnedlapoglądówJungajestto,ŜewprzeciwieństwiedoFreudabył

głębokoprzekonanyorzeczywistymistnieniuwymiaruduchowegowŜyciu

człowieka,aczkolwiekjegowypowiedzinatematistotyowejduchowościsąraczej

niejasneiniespójne.Oistnieniutegowymiaru,jakpiszeCapra,przekonałygo

“…jegowłasneliczneprzeŜyciareligijne.UwaŜałonstudiaporównawcze

nadreligiąimitologiązaniezastąpioneźródłoinformacjionieświadomości

zbiorowej,prawdziwąduchowośćzaśuwaŜałzaintegralnączęśćludzkiej

psychiki”(Capra,s.494).

Konsekwentniedoswoichpoglądów,podejścieracjonalnewpsychologii

jakonauceuwaŜałzajednozwielumoŜliwych,podkreślając—takŜewswojej

teoriitypówpsychicznych—rolęuczućiintuicji.

MyślpsychologicznaJunga,jegopoglądynastrukturęifunkcjepsychiki

sąwyraŜonewkategoriachpsychologicznych,lubwkategoriach,którychsens

jestsensempsychologicznym.Jegopoglądy—aczkolwiekjakobiolog(lekarz)

wiązałpsychicznefunkcjonowanieczłowiekazjegostrukturąbiologiczną—nie

nosząznamionredukcjonizmu.Referencjewkierunkubiologicznychaspektów

funkcjonowaniaczłowiekasązrozumiałewłaśnienieredukcyjnie,jeślisię

uwzględnijegosystemowyobrazczłowieka,jegowogólesystemowąwizję

świata,wktórejtocomaterialneitocoduchowestanowijednośćpoprzez

jednośćzasad,aniekonieczniejednośćbytu.Wydajesięjakbyczłowiek(jako

osoba)byłprzezJungadostrzeganypodobniejakwidzieligofilozofowiegreccy:

jakoswoistąegzemplifikacjęnaturyiprawkosmosu.Jesttojednaktylko

dygresja.Energiapsychiczna—libido—niejestprzezniegoredukowanado

Ŝadnejinnej(np.popędowej)energii,costanowiłojedenzpodstawowych

przedmiotówkontrowersjimiędzynimaFreudem.

Całośćpsychikijestnazywanaprzezniegojaźniąlubosobowością.Jaźńto

zarównoobszarświadomypsychiki,jakinieświadomy.Międzytymiobszarami

dokonujesięprzepływstałejilościenergiipsychicznej.Dystrybucjaenergii

pomiędzyświadomośćanieświadomośćdokonujesięzgodniezokreślonymiprzez

Jungazasadami.Tezasadytozasadaekwiwalencji—zniknięcieokreślonejilości

energiiwjednejformie,pociągazasobąpojawieniesięjejwinnejformie—oraz

zasadaentropii,zgodniezktórąsprzecznościpsychicznerównowaŜąsięwtoku

rozwojuwzględnieniezmiennejpostawyPsychikętraktujeJungjakowzględnie

zamkniętysamoregulującysięsystemenergetyczny.EnergiępsychicznąnaleŜy

rozumiećjakointensywnośćprocesówpsychicznych,ajejźródłemjeststałe

napięciemiędzyświadomościąinieświadomością.Przystałejilościenergii

psychicznejzmiennajestjejdystrybucja.Immniejjestenergiipsychicznejw

obszarzeświadomości,tymwięcejjestjejwobszarzenieświadomości—relacja

odwrotnanigdyniejestwpełnimoŜliwa,gdyŜnieświadomościniemoŜnado

końcarozjaśnić.ToostatniestwierdzeniemoŜebyćzrozumiałetylkoprzy

uwzględnieniucharakterystycznegodlaJungasposobuwidzenianieświadomości.

WnieświadomościJungwyróŜniadwapoziomy:nieświadomośćindywidualnąi

nieświadomośćkolektywną(zbiorową).Nieświadomośćindywidualnatoobszar

doświadczeńnieświadomych,właściwychokreślonejjednostce.Powstajeonaw

tokurozwojuindywidualnegoizawieratreścistłumionelubzapomnianeprzez

jednostkę.Nieświadomośćkolektywnaobejmujeprzedewszystkimformalne,

beztreścioweformyzachowań(archetypy),wspólnegrupomkulturowym(np.

plemionom)lubwogólewszystkimludziom.Świadomośćinieświadomośćsą

względemsiebiekomplementarne.Procesrozwojupoleganaposzerzeniusiępola

świadomościotreścizawartewnieświadomościindywidualnejiczęściowo

kolektywnejorozpoznawaniearchetypowychformzachowania.Onie

bezpieczeństwachzwiązanychztymprocesembędziedalejmowa.

WkoncepcjiJungabardzoistotnąrolęwstrukturzepsychikiodgrywaEgo

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: