skanowanie0014.pdf

,.~

. l;":~~'g~7:~·~·~!::·:f:

i \ \

21G

WŁADIMIR PROPP

MORFOLOGIA BAJKI

217

4, ASYMILACJE. PRZ'YPADKI PODWOJNEGO ZNACZENIA

MORFOLOGICZNZGO JEDNEJ FUNKCJI

która namawia ją do wyjścia, Keiężna wychodzi do ogrodu. Tym sa-

mym więc ulega namowom p r z e c i w n i k a (wspomaganie, gl),

naruszając zarazem zakaz (n a r u s z e n i e, b l). Tak więc wyjście księż-

nej z domu >pOsiada !podwójne znaczenie morfologiczne. [... J

Wyliczając funkcje mogliśmy się IPrzekonać, że :należy je określać

calkiern niezależnie od tego, iprzez kogo i jak ,są one realizowane. Utru-

dnia to niekiedy opis iposzczególnych przy,padków,gdyż różne funkcje

m~gą by~J~~.~~J.1~-":..~,ę,~.:".J~~~~,;'.: .., Mamy tu n~Jdo

"czynienia z wzajemnymwipływem joonych form na drugie. T'akie zjawis-

ko możemy riazwać asymilacją sposobów realizacji funkcji. (...J Nie wda-

jąc się w rozważanra'-na-'femat"1)rY~lamosd"t€go"ciY'-innego znaczenia,

winniśmy znaleźć acryterlum pozwalające na przeprowadzenie we

wszystkich takich wypadkach ścisłych rozgraniczeń elementów, :nieza-

letnie od tożsamości działań !bohaterów. Zawsze wówczas można zdać się

na '.. reg.::~ę2:ł~r~~.\~~i_af'YP.:l5:Fl},~':Y,ę91IAg.W

5. NIE-KT6RE INNE ELEMENTY BAJKI

JI\

Pomocnicze elementy spajające funkcje. Pornocnicze elementy

prz;y potrojeniach. Motywacje.

[Zostały tutaj rozpatrzone trzy rodzaje elementów: l) e l e m e n t y

w i ą ż ą c e funkcje ipostaci działających, 2) elementy łączące ip o w -

t a r z a ją c e s i ę funkcje postaci działających (głównie w wypadkach

potrojenia tej samej czynności, co jest charakterystyczną cechą kon-

_.~~}!:!fIfsIfJP'~j§W,i@T~:n;Ieme;rity-n~'o~r·y·w-~··j'·ą·c·€~"'"T;irezareznie""od""'ich

roli w Iconstrukcji całości bajki ~CCj,~~,"~21~~~~~L.

v Y

()

.. Jeżeli IPo~ro;;~';;i;:t"

zadania następuje dostarczenie magicznego środka, to mamy do czymie-

nia z próbą donatora (pierwsza funkcja donatora: JI.). Je-

żeli zaś 'następuje zdobycie narzeczonej i we s e l e (S), to występuje

t r u d n e z a Ci a n i e (3). W taki sam sposób t r u d n e za d a n i e

można odróżnić od w y p r a w y mającej charakt~?"~'awiąZania'~-Wypra-

.. n?:~!~p.~J~:_

elementy te pełnią

funkcję or.nameIJ1.~G.'yj~e i u)R.l.?m;Y;G.~iąj,ns;,E!,,". a więc w szerokim rozu-

mieniu tego słowa -- funlkcje-styljstyczn e.

Z pierwszym z wymleniany~h;;(fzaT6w mamy do czynienia wtedy,

"&9y~p~iiG.i;~.~~~ł?I~:J~~~~~J~::9.~Jł~.:.8

I i

n H'.

.--,~---_ ..• ,-'''''''''''-_:-~'''''''-'"'~'-'"''' ,"' ....•. ' .•... , ..•..••.. .. ,-. - "'.".

wieme kogoś po ogień, po złote rogi itp. również można by nazwać "trud-

nym zadaniem", ale pod względem morfologicznym tego rodzaju wy-

prawienie jest czymś innym niż zadanie królewny czy Baby Jagi. Jeżeli

odejście bohatera pociąga za sobą wyprawę, długie poszukiwania (C),

spotkanie z donatorem i in., to mamy element zawiązujący (a, A, B, C)

i wyprawę (1'). Jeżeli zaś zadanie jest rozwiązane bezzwłocznie i od razu

wiedzie do małżeństwa, to mamy 3-P (t r u d n e z a d a m ie i jego

w y k o n a n i e). [...J Zadania mogą r ównieź ulegać asyrnilącj] .. z w a 1-

.•..•...••...__.~__ .~r·'..•., .•.--.•_.•'•••'.....~_._~..

..•....•. ..•.... •__ .,. . -..... •...

..•.' .,_..•...•

:••..-.•.•_••••.•

k ą. Walka ze smokiem iporywćl'jącyill dzfewćżyne albo nękającym kr ó-

l'€stwo i zadania stawiane bohaterowi !przez królewnę - to elementy

całkiem różne. Ale w pewnej baśni krćilewna żąda, aby bohater ipokonał

'smoka, jeśli chce otrzymać jej rękę. Czy ów wypadek :należy traktować

jako 3 {t r u d n e zadanie) czy też jako E (w a lk ę)? Jest to trud-

n e z a d a n i e (3), albowiem po 'pierwl5ze: następuje po nim małżeń-

stwo (S), (pO drugie - wal k a została ;powyżej okr-eślcna jako waliza J

z 'P T Z e c i w n i k i e m, a smok nie, jest w tym wypadku przeciwni- '::;:,~?

Idem, lecz został wprowad~;;~ -~d ho~· i·b~;j~k{egok~lwiek ;Uszc~e~blill /. '.

~oZWOju akcji można by go zamienić na inną istotę, którą należy

zabić albo (poskromić (por. 'zadania ipo'skrorrrien ia ikonia, zwyciężenia

rywa'la). (... J

. Innym zbieżnym z asymilacją zjawiskiem jest podwójne znaczenie

..T-_~~.-.j~~j ... iunlcc3I·oto-Jego--;;~Tprosfśzy·-iPi··iy;padelc.. :····Ksiązę·

wyjeżdża, zakazując żonie wychodzić z domu. Pojawia się starucha,

pl~z:ez,'

różnych bohaterów. Zachodzi wówczas konieczność If.Xlwiązania takich'

'czynno'śCl"'w"'Spec11'lTny sposób, skoro funkcji wiążącej nie pełni jedna

i ta sarna If.Xlstać.Czynności różnych :bohaterów należy ze sobą uzgodnić.

Nowy bohater -- czy to iprzeciwni!lc, czy donator, czy bohater właściwy,

czy uzurpator - musi posiadać w i e d z ę o osobie, z którą ma się

zetilonąć .(z którą się styka). Ta'k więc rola tego rodzaju elemen tów spro-

wadza się w głównej mierze do rp o w i a d o m i e n i a (Ust Y, pieśni,

monologi, dialogi, przedmioty umowne-itCl.r·-Cechą'fóznląć~i'-fe' ';;statnie

od funkcji a (wywiadywanie się)·jest to, iż nie decydują one bezpośred-

nio o rozwoju akcji, lecz tylko spajają jej poszczególne fragmenty.

Symbol §.

I T..o ..sam.o d.ottCZy elementów łączących powtór. zenia (w szczególności

,;p o t:":~U~~!l}~L~)",:\ych samych działań. Np w wypadku waliki ze srno-

"jri'em (5), ,powtarzajćlcej się trzy razy, bohater trzykretnie !powraca do

domu (ria zamek), ale tylko ostatni powrót .moźe być uważany za funkcję

postaci działającej ( ). Dwa pierwsze mają jedynie charakter pomoc-

niczy i rola ich polega na spajaniu trzech momentów akcji (tu: trzech

wal k). Symbol;

..M o t y w a cj e zos~~Y.:.J?~~~_~

!L,"

l,·

II:;,

~ "

H·

(i,

.~ ::

l ii .;

~ j'"

i. ~

cele.oraz <przy..,.

czyny powodujące działania bohaterów, uwidocznione w bajce.

••- •....~ ...•.,•.~"'.•,".:._•.--, •.•••••.•.

-J' •.-_ •••.••..••.

,..,~ .••..•.••..•••

~,'..'. 'W""'"',_,'''

1\ '

- ••••. ~,., ••. "-" •.••'.•.•, ••',,•••, "..••.:,.•. -.\-."' •••• '"~~·'''',·'.f·,",·,,~''-.'''"'''~''''''"."""'-~'''''--'''''

W większości wypadków działania takie uzasadnia ich 1P0zycja w sek-

wencji całego szeregu innych działań (funkcji). 'I'akwięc rolę motywacji

dla danej funkcji może pełnić inna funkcja należąca do tego samego

l' ~ !

~H:

1 1ll 1 !::.

ij' ,

,~ ;;

'tt

\,;t"i~~'\~

\ i

iją!ąlą~y§D;jij~ę:~1i~·qY1.~I1~c

... g.:.~p.R~_.Cl:I~~::.~~?D~.j§!:tQ.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: