Wyklad 3.doc

BOTANIKA

Merystem wierzchołkowy pędu, budowa pierwotna i wtórna łodygi

Merystem wierzchołkowy korzenia, budowa pierwotna i wtórna korzenia

Rozdział antyklinalny – podział prostopadły do powierzchni merystemu (czarny)

Rozdział peryklinalny – równoległy do powierzchni merystemu (niebieski)

Kierunek względem środka:

-odśrodkowy (centryfugalny)

-dośrodkowy (centrypetalny)

Kierunek względem szczytu

-bazypetalny (w dół, do korzenia)

-akropetalny (w górę, do łodygi)

Przekroje:

-poprzeczny

-podłużny promieniowy

-podłużny styczny

Merystem wierzchołkowy pędu – kształt

np. kopulasto zaokrąglony, płaski, stożkowaty

może znajdować się w zagłębianiu (może też być okryty liśćmi)

Zarodnikowe (paprotniki, skrzypy) – jedna komórka inicjalna na szczycie tzw. apikalna, o kształcie tetraedrycznym (czterościennej piramidy); komórka trójsieczna

Merystem wierzchołkowy pędu roślin nasiennych (+ niektórych paprotników np. widłaków); kilka komórek inicjalnych, tworzą z najbliższymi pochodnymi rejon protomerystemu u szczytu wierzchołka

Nagonasienne = nagozalążkowe: grupa komórek inicjalnych w powierzchniowej warstwie na szczycie protomerystemu; podziały peryklinalne i antyklinalne, nieuporządkowane ułożenie

Okrytonasienne: komórki inicjalne ułożone są piętrowo. Komórki pięter szczytowych i ich pochodne dzielą się antyklinalnie (budowa warstwowa – tworzą tunikę o co najmniej jednej warstwie). Niżej położone komórki dzielą się antyklinalnie i peryklinalnie tworząc tzw. korpus

Merystem wierzchołkowy pędu

Kora pierwotna otacza walec osiowy (rdzeń+ tkanki przewodzące)

Układ tkanek w przewodzących w walcu osiowym:

-protostela (haplostela A, plektostela B)

-syfonostela (ektofloiczna C, amififloiczn D)

-syfonostela złożona (eustela – dwuliścienne, ataktostela – jednoliścienne)

Jednoliścienne nie mają przyrostu wtórnego, zaś dwuliścienne mają

Wiązka:

-kolateralna (łyko + drewno; często występuje u jednoliściennych)

-kolateralna otwarta (łyko + drewno + prokambium)

-bikolateralna

-koncentryczna

Od zewnątrz w pędzie znajdują się:

-komórki miękiszowe

-sklerenchyma (często otacza wiązki przewodzące- zaznacza się ją krzyżykami)

-łyko (kropki)

-drewno (kreski)

-rdzeń

Pomiędzy łykiem a drewnem może znajdować się prokambium (odpowiada ono za przyrost wtórny – produkuje wtórne łyko i wtórne drewno)

Gdy zaczyna się przyrost wtórny to komórki miękiszowe zaczynają się odróżnicowywać i tworzą kambium, które również produkuje łyko i drewno wtórne

Z prokambium powstaje kambium wiązkowe

Kanały:

-reksygeniczny – nierównomierny wzrost tkanki prowadzi do rozerwania komórek

-lizygeniczny – rozkład całych komórek

-schizogeniczny – rozkład blaszki środkowej i odsuwanie się od siebie komórek

np. w aerenchymie

Pęd:

-cebula (organ spichrzowy i przetrwalnikowy)

-ziemniak (bulwy pędowe, pęd nadziemny, podziemne rozłogi tzw. stolony)

-kłącza

Budowa wtórna

Tkanki wtórne są wynikiem działalności dwóch merystemów bocznych tj. kambium (tkanka przewodząca) i felogenu (tkanka okrywająca)

Kambium pochodzi od prokambium znajdującego się między drewnem a łykiem. W obszarach miedzy wiązkowych zaś z komórek miękiszowych.

Felogen powstaje przez odróżnicowanie komórek kory pierwotnej (parenchymy lub kolenchmy). Korkowica (peryderma) = felem (korek- ściany wysycone suberną, komórki ściśle do siebie przylegają tworząc w miarę równe rządki) + felogen + feloderma

Merystem wierzchołkowy korzenia obejmuje protomerystem i strefę wzrostu na długość. Protomerystem obejmuje komórki inicjalne i ich najbliższe pochodne (paprotniki – jedna komórka, nasienne- większa liczba komórek inicjalnych)

Czapeczka – chroni merystem wierzchołkowy korzenia

Nasienne od środka do zewnątrz mają w korzeniu: prokambium, prakorek, praskórkę

Skrzypy paprocie i widliczki mają jedną komórkę inicjalną, powstaje z niej korzeń właściwy oraz czapeczka

Nagonasienne mają 2 warstwy komórek inicjalnych

Okrytonasienne- jednoliścienne mają 3,4 warstwy komórek inicjalnych zaś dwuliścienne mają 3 warstwy, rzadko 4

Czapeczka – chroni merystem, wydziela wydzieliny pomagające przebijać się przez glebę, chroni przed urazami mechanicznymi; czapeczki umierają w zaplanowany sposób (śmierć programowana)

Merystem wierzchołkowy korzenia

Włośniki są jednokomórkowymi tworami ryzo dermy

W strefie merystematycznej występują małe, niezróżnicowane komórki o licznych wakuolach

W strefie dojrzewania obecne są już tkanki

Budowa pierwotna korzenia

Na drewno pierwotne składa się metaksylem znajdujący się w środku wiązki i protoksylem na zewnątrz

Drewno różnicuje się dośrodkowo (a w pędzie odśrodkowo)

Układ promieniowy tkanek przewodzących

Endoderma – komórki ściśle do siebie przylegają, zaopatrzone są w pasemka Caspary'ego biegnące dookoła komórki w promieniowych i poprzecznych ścianach. Stanowią barierę dla przepływu roztworów wodnych, który odbywa się apopastem tj. ścianami komórkowymi (od epidermy do endodermy; z endodermy do walca osiowego przez plazmolemę następnie symplastem)

Może pojawić się w pędzie (a jak się pojawi to często zawiera ziarna skrobi)

Korzeń ma ją zawsze

Komórki przepustowe – jedyne komórki żywe

Korzeń tetraarchiczny ma 4 pasma floemu i ksylemu (patrz jak rys wyżej)

Korzeń poliarchiczny ma tych pasm dużo bardzo

Archiczność – ilość pasm łyka i drewna

Salvinia – "korzeń" tej rośliny to przekształcony liść

Miękisz drzewny – tkanka spichrzowa

Bulwy korzeniowe – dalia

Batat (ipomea batatas) – powojowe, korzeń bulwiasto zakończony

Ruchy cytoplazmy w komórce włośnikowej – tak od korzenia do końca włośnika i potem od końca do korzenia

Włośniki zwiększają powierzchnię chłonną korzenia

Korzenie: podporowe (kukurydza), oddechowe, czepne, powietrzne = pneumatofory (cypryśnik)

Budowa wtórna – kambium (z prokambium) odkłada do wnętrza komórki drewna, zaś na zewnątrz komórki łyka

Felogen (z okolnicy) – kora pierwotna ulega z czasem usunięciu, a funkcję okrywającą przejmuje krokowica

Korzenie boczne – zawiązują się najczęściej w okolnicy; u niektórych paprotników w endodermie

Jednoliścienne np. cebula, por, lilia

Babka (lancetowata?) jest wyjątkiem- pomimo, że ma nerwację równoległą należy do dwuliściennych