Zagadnienia na egzamin pr. administracyjne Pawłowski opracowane.doc

I ZAGADNIENIA OGÓLNE

1.       Pojęcie administracji publicznej.

Administracja publiczna - "służba społeczeństwu" łac. "administrare" - kierować, zarządzać, służyć
łac. "publicus" - zbiorowy, społeczny, służący ogółowi (nie ma charakteru prywatnego)

Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i świadczące oraz organizatorskie podmiotów kierowniczych i decydenckich.

2.       Definicje prawa administracyjnego.

"Prawo administracyjne to zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa".

"Prawo administracyjne stanowi gałąź prawa, które reguluje działalność organizacyjną państwa podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizacyjnych w wypełnionych swoistych formach działania"

3.       Działy prawa administracyjnego

·         prawo materialne- normy prawa materialnego to normy zawarte w przepisach prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego, które określają treść praw i obowiązków ich adresatów (postanowienia ustawy zasadniczej, ustawy zwykłe, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego)

·         prawo procesowe — zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej.  Prawo procesowe urzeczywistnia normy prawa materialnego i pozwala na ich egzekwowanie. Dotyczy ono m.in. właściwości tych organów (rzeczowej, miejscowej, funkcjonalnej), wszczynania postępowania, pism procesowych, wniosków stron, dowodów, środków odwoławczych oraz innych instytucji procesowych.

·         prawo ustrojowe- reguluje problematykę struktur spełniających funkcję administracji publicznej z uwagi na wypełnianie celów publicznych, dużą rolę odgrywają normy prawa wewnętrznego.

Źródła prawa ustrojowego:

·         Konstytucja RP z 1997 r.

·         Ustawa o radzie ministrów z 1996 r.

·         ustawa o działach administracji rządowej z 1997 r.

·         Ustawa o wprowadzeniu trójstopniowego zasadniczego podziału terytorialnego państwa z 1998 r.

·         ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie z 2000 r.

+ 3 akty prawa:

·         Ustawa o samorządzie gminnym (terytorialnym) z 1990 r.

·         Ustawa o samorządzie powiatowym z 1998 r.

·         Ustawa o samorządzie wojewódzkim z 1998 r.

4.       Pojęcie stosunku administracyjnoprawnego i jego elementy:

Stosunek administracyjnoprawny - stosunek prawny regulowany przez normy prawa administracyjnego. Powstaje wskutek zaistnienia przesłanek faktycznych lub określonych faktów prawnych. Ustaje z chwilą wydania przez organ administracji publicznej, wiążącego rozstrzygnięcia (pogląd dyskusyjny - zdaniem niektórych badaczy, to właśnie decyzja administracyjna kształtuje stosunek administracyjnoprawny).

Elementy stosunku administracyjnoprawnego:

·         Przedmiot stosunku administracyjnoprawnego – musi dotyczyć sfery publicznej i być normowany przez kompetentne organy administracji publicznej, w drodze wydawanych na podstawie prawa aktów administracyjnych;

·         Podmiot stosunku administracyjnoprawnego – obligatoryjnym uczestnikiem stosunku administracyjnoprawnego jest organ administracji publicznej lub podmiot wykonujący jego funkcje. Podmiotami mogą być również, o ile posiadają osobowość prawa administracyjnego, osoby fizyczne lub grupy, osoby prawne, jednostki organizacyjne itp.;

·         Relacje pomiędzy uczestnikami stosunku administracyjnoprawnego – w przeciwieństwie do stosunku cywilnoprawnego, w którym istnieje domniemanie równości stron, stosunek administracyjnoprawny charakteryzuje się nierównorzędnością jego podmiotów. Oznacza to, że organ administracji publicznej jednostronnie rozstrzyga o prawach lub obowiązkach podmiotów stosunku.

Główne rodzaje stosunku administracyjnoprawnego:

·         Stosunek materialny – powstaje na skutek zaistnienia stanu faktycznego lub faktu prawnego, wyczerpującego zakres zastosowania norm prawa administracyjnego materialnego. Nawiązanie stosunku materialnego jest związane z nałożeniem na adresatów norm prawa materialnego, określonych w nim praw i obowiązków;

·         Stosunek procesowy – powstaje w wyniku zaistnienia stosunku materialnego, w momencie wszczęcia postępowania administracyjnego. Z mocy stosunku procesowego stronom przysługują, na podstawie prawa administracyjnego procesowego, prawa i obowiązki formalne;

·         Stosunek egzekucyjny – jest pochodną stosunku procesowego. Jego istota polega na konieczności bezwzględnego podporządkowania się decyzji egzekucyjnej, organu administracji publicznej wydanej w celu wykonania prawa; łączy się z mniejszą lub większą dolegliwością.

5.       Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych/nawiązanie/wygaśnięcie.

stosunek administracyjnoprawny - stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i innymi podmiotami. Oparte są na normach prawa administracyjnego (podmiot administracji występuje wobec innego podmiotu np. wobec obywatela, gdy żąda od niego jakiegoś świadczenia lub nakłada na niego jakiś obowiązek lub mu na coś zezwala ).

Przedmiot stosunku leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej, Jest objęty kompetencją jednego z podmiotów adm. Podmiotami stosunku są; zawsze organ administracji upoważniony do żądania określonego zachowania się, podmiot (osoba fizyczna lub prawna , jednostka organizacyjna ) do którego skierowany jest nakaz lub zakaz albo który żąda określonego zachowania się od organu administracyjnego.

W stosunku administracyjnoprawnym jeden z podmiotów reprezentuje władztwo państwowe. Obowiązki i uprawnienia wynikające ze stosunków administracyjnoprawnych mają charakter osobisty nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci osoby obowiązanej lub po upływie czasu np. pozwolenie na alkohol wydaje się na okres 3 lat

Stosunek administracyjnoprawny może być nawiązany:
 

·         z mocy ustawy –powstają prawa i obowiązki w sferze podatkowej, obowiązku szkolnego, uczestników ruchu drogowego, użytkowników urządzeń publicznych,

·         w drodze aktu adm. – konkretyzacja uprawnień i obowiązków

·         w drodze decyzji – np. akt mianowania urzędnika służby cywilnej,

·         w drodze umowy administracyjnej,

·         w wyniku działań faktycznych- np. przez sam fakt korzystania z gminnego urządzenia publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowiązkami gminy oraz osoby korzystającej,

·         przez zgłoszenie przez obywatela (lub jednostkę prawna) pod adresem organu roszczenia o określone zachowanie się.

Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych:

·         stosunki proceduralne- maja charakter stosunków czasowych , przejściowych ,podstawą prawną są normy proceduralne ( przepisy o postępowaniu adm.) nawiązane zostają z chwilą wszczęcia postępowania , a wygasają z momentem wydania ostatecznej decyzji administracji. Np. złożenie podania – od momentu złożenia podania do wydania decyzji ostatecznej. Łączy on organ prowadzący postępowanie, stronę oraz pozostałych uczestników tego postępowania określając ich wzajemne prawa i obowiązki.

·         stosunki proceduralne sporno administracyjne- podstawa prawną są przepisy dopuszczające zaskarżenie aktów administracyjnych do sądu. Stosunek proceduralny sporno administracyjny trwa od chwili zaskarżenia aktu administracyjnego do czasu wydania orzeczenia przez sąd. Charakterystyczne jest dla tego stosunku zrównanie pozycji podmiotów stosunku administracyjnoprawnego.

·         stosunki ad hoc- odnoszą się do konkretnego jednorazowego działania np. okazania dokumentu, dopuszczenie do kontroli obiektu budowlanego czy zakładu pracy.

·         stosunki trwałe- mogą być związane z prawami osobistymi (obowiązek szkolny, obowiązek zasadniczej służby wojskowej), z prawami majątkowymi ( obowiązek podatkowy), z korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej (środki komunikacji publicznej, wodociągi komunalne),

·         stosunki ustrojowe- są regulowane nie tylko przepisami ustawowymi lecz także przepisami mającymi charakter wewnętrzny .W stosunkach tych wszystkie podmioty są organami administracji państwowej, względnie innymi jednostkami organizacyjnymi lub podmiotami, które wykonują zadania zlecone z zakresu administracji publicznej.

·         stosunki nadzoru – występują między organem nadzoru a podmiotem nadzorowanym.

·         stosunki egzekucyjne- powstają w toku wykonywania obowiązków administracyjnoprawnych między organem egzekucyjnym a zobowiązanym i wierzycielem.

Wygaśnięcie:

Stosunek istnieje tak długo, dopóki jeden z podmiotów ma ustanowione przez normę prawną uprawnienie bądź obowiązek prawny zachowania się w sposób pożądany dla drugiego podmiotu. Z chwilą wygaśnięcia uprawnienia bądź obowiązku dochodzi też do ustania stosunku prawnego. Można zatem uznać, że stosunki prawne są stosunkami czasowymi.

II PRAWO USTROJOWE

6.       Pojęcie ustrojowego prawa administracyjnego.

Ustrojowe Prawo Administracyjne – które kształtuje system organów administracji publicznej, wskazuje organ właściwy do załatwienia sprawy.

Ustrojowe prawo administracyjne obejmuje problematykę struktur aparatu administracyjnego. Przez aparat administracji państwowej będziemy rozumieć różne jednostki organizacyjne, które są powołane do wykonywania funkcji administracji publicznej. W prawie ustrojowym chodzi o odpowiedź na pytanie: jakie jednostki organizacyjne zostały powołane do wykonywania funkcji administracji i jakie są ich kompetencje, na jakich zasadach organizacyjnych oparto ich strukturę i funkcjonowanie oraz wzajemną zależność tych struktur, na zapewnieniu prawidłowości działania aparatu administracji(problem kontroli tego aparatu).

7.       Organy kolegialne i monokratyczne w administracji publicznej.

Kryterium tego podziału stanowi liczba osób tworzących organ i podejmują­cych decyzję.

Organy kolegialne - dwa znaczenia kolegialności: metoda działania – konieczna jest współpraca wielu osób, ale sam organ działający wg tej metody nie musi być wieloosobowy; cecha strukturalna organu – jest wiele osób powołanych do wspólnego podejmowania decyzji lub innych czynności (to znaczenie obejmuje ten tematu). Kolegialność organu powo­duje, że jego wolę wyraża uchwała wielu osób. Regulamin obrad organu kolegialnego określa quorum czyli liczbę osób potrzebną do podjęcia uchwały oraz do ważności posiedzenia. Organ kolegialny działa na posiedzeniach lub sesjach, może mieć swojego przewodniczącego. Zalety organów kolegial­nych: liczba osób podejmujących decyzję realizuje postulat demokra­tyzmu; rozstrzygnięcia są bardziej pomyślane, trafne, obiek­tywne. Wady organów kolegialnych: bardziej powolny niż organ monokratyczny; bardzo kosztowny; nie można nikomu przypisać odpowiedzialności za decyzje. Organy kolegialne stosuje się: dla podejmowania decyzji ważnych z punktu widzenia państwowego; jest bardzo efektywny gdy nie jest zbyt liczby (liczny powoduje, że organ może tylko przyjąć lub odrzucić czyjś projekt) i obcią­żony; stosuje się w budowie tzw. „sztabów w administracji” – organ do rozpatrzenia sprawy przez fachowców, różnych specjalistów; stosuje się do celów koordynacji działań np. Rada Ministrów.

Organy monokratyczne – jednoosobowe, tylko 1 osoba upoważniona jest do wydawania decyzji. Może ona mieć swój aparat pomocniczy, ale nie może on podejmować rozstrzygnięć bez upoważnienia organu monokratycznego. Zalety organów monokratycznych: szybkość działania w określonym zakresie spraw; fachowa wiedza (powinna być!); jasno określona odpowie­dzialność. Wadami organów monokratycznych jest brak zalet, które posiada organ kolegialny. Stosunek organów kolegialnych do organów monokratycz­nych jest różnorodny – czasem organ kolegialny jest nadrzędny do monokratycznego a czasem jest odwrotnie. Organ kolegialny może decydować (Rada Gminy), inicjować, kontrolować, wydawać opinie lub jedno i drugie. Czasem organ monokratyczny musi mieć zgodę organu kolegial­nego lub odwrotnie.

8.       Zasady:

a)      centralizacji– polega na tym, że system organów ad­ministracji jest tak zorganizowany, że podejmowanie decyzji należy do organów wyższych, a organy niższe przygotowują tylko rozstrzygnięcia. Inną odmianą systemu centralistycznego jest sytuacja gdzie organy niższe podejmują rozstrzygnię­cia, ale są w tym podporządkowane zaleceniom organów wyższych. Historycznie centralizacja dominowała w państwach absolut­nych. W miarę rozwoju demokracji pojawia się decentralizacja. Zalety centralizacji: zapewnia spójność aparatu administracji państwowej; wspomaga jednolitość działań administracji; jest korzystny dla administracji wojskowej i podobnych; sprawdza się w okresie wojen, odbudowy zniszczeń itd., bo pozwala na efektywne i równomierne do potrzeb rozprowadzenie środków ekonomicz­nych w kraju. Wady centralizacji: prowadzi do zaniku gospodarności i samodzielności ośrodków lokalnych; organy wyższe nie znają często potrzeb lokalnych, stąd ich polityka jest niewłaściwa. Zasada centralizacji wiąże się z zasadą Hierar­chicznego Podporządkowania – pełne podporząd­kowanie organów niższych szczebli jednostkom wyższym. Hierarchiczne podporządkowanie przejawia się w podwójnej zależności: zależność służbowa – nie ma prawnego ograniczenia w wydawaniu poleceń służbowych org. niższego przez org. wyższy; zależność osobowa – org. wyższy ma prawo do obsadzenia, awansu, zwolnień, nagradzanie, pociąga­nie do odpowiedzialności organów niższych. Organ wyższy zgodnie z zasadą hierarchicznego podporządkowania może żądać od organu niższego wypełnienia swoich zarządzeń, ma też prawo kontroli i prawo do informacji przez otrzymanie sprawozdań. Hierarchiczne podporządkowanie może wystąpić między organami oraz w strukturze wewnętrznej organów np. minister – dyrektorzy departamentów. Zalety hierarchicznego podporząd­ko­wania: jednolitość działania całej struktury; łatwe ustalenie, uzasadnienie i egzekwowanie odpowiedzialności; brak sporów kompetencyjnych, bo są one jasne.

·         nadzór przybiera postać nadzoru dyrektywalnego

·         organ nadzoru może nakazać zachowanie się w określony sposób-wydać dyrektywę wiążącą

·         istotna część kompetencji jest przypisana centrum, które się nie dzielą

·         trzon decyzji jest skupiony w jednym ręku (struktury wojskowe)

·         wada- zanik gospodarności, przedsiębiorczości

·         obecna konstytucja

·         preferuje zasadę centralizacji

b)      decentralizacji– to system, w którym podmioty administrujące mają prawnie zagwarantowaną samodzielność, nie są hierarchicznie podporządkowane organowi wyższemu. Konstytucja z 1997r. preferuje zasadę dekoncentracji, czego wyrazem jest wprowa­dzenie samorządu terytorialnych czy zawodowych. Decentrali­zacja może mieć zalety: bliskość podmiotów decydujących do załatwionych spraw, co wpływa na szybsze i lepsze poznanie źródeł ewentualnych wad decyzyjnych; zwiększenie odpowie­dzialności i gotowości jej ponoszenia przez zbliżenie do wydawa­nych decyzji; udział zainteresowanego czynnika społecznego we władzy (w samorządach). Administracja zdecentralizowana wiąże się z samodzielno­ścią w zakresie wykonywania prawa (tylko!). Musi działać ona zgodnie z prawem państwowym (zasada praworządności), dlatego organy administra­cji zdecentralizowanej poddane są nadzorowi.

c)       koncentracji- formalne lub nieformalne skupienie ...