Anderson Paul - Pod postacią ciała.pdf - Anderson Poul - ssaaggaa

Poul Anderson

Pod postacią ciała

Moru wiedział, co to broń W każdym razie rośli przybysze wielokrotnie demonstrowali

swoim przewodnikom, czego tez owe przedmioty noszone przez nich u pasa potrafią dokonać

przy akompaniamencie błysku i wybuchu płomieni Nie zdawał sobie jednak sprawy, iż

maleńkie aparat/ pojawiające się w dłoniach przybyszów, gdy mówili własnym językiem, to

nadajniki Zapewne myślał, ze są to fetysze

Stąd tez, gdy Moru zabił Donhego Sairna, stało się to na oczach żony Donhego

Był to przypadek Z wyjątkiem umówionych okresów nadawania rano i wieczorem

dwudziestoośmiogodzinnego dnia planety biolog Sairn, podobnie jak jego towarzysze, łączył

się tylko ze swym komputerem Ponieważ jednak ożenił się niedawno i młoda para była

beznadziejnie szczęśliwa, Evalyth nastawiała odbiornik na falę męża, kiedy tylko mogła

oderwać się od własnych zajęć

l nie byt to jakiś wyjątkowy zbieg okoliczności, ze w krytycznym momencie również go

"podsłuchiwała" własne obowiązki nie absorbowały jej zanadto Jako militech wyprawy - a

funkcję tę powierzono jej, ponieważ pochodziła z na wpół barbarzyńskich regionów planety

Kraken, gdzie przedstawiciele obu płci mają równe szansę wyuczenia się sztuk wojennych

przydatnych w prymitywnych środowiskach - nadzorowała budowę osiedla, potem zaś

zorganizowała rygorystycznie przestrzegany system wart Jednakże mieszkańcy Lokonu byli

tak przyjaźnie nastawieni do przybyszów, jak im na to pozwalała sytuacja, w której każda ze

stron niewiele wiedziała o drugiej Instynkt i doświadczenie podpowiadały Evalyth, ze

rezerwa Lokończyków maskuje jedynie ich przestrach, podziw, a może i tęskne nadzieje na

przyjaźń Kapitan Jonafer zgadzał się z tą opinią Skoro więc stanowisko Evalyth okazało się w

ten sposób ciepłą posadką, starała się dowiedzieć jak najwięcej o pracy Donhego, by mu

pomagać, kiedy wróci z nizin

Poza tym niedawne badanie lekarskie potwierdziło, ze jest w ciąży Nie powie mu o tym,

zadecydowała, jeszcze nie, przez te setki kilometrów, tylko dopiero wtedy, gdy będą znów

razem Tymczasem zaś świadomość, ze razem poczęli nowe życie, sprawiła, iż Donii stał się

dla niej gwiazdą przewodnią

W to popołudnie, gdy miał zginąć je] mąż, weszła do laboratorium biologicznego

pogwizdując Na zewnątrz ostre światło słoneczne rzucało złotawe błyski, odbijając się od

pylistego gruntu, od ścian prefabrykatowych budynków skupionych wokół lądowiska

wahadłowca, który przetransportował ludzi i sprzęt z orbity, po której

krążył Nowy Świt, od stojących śmigaczy i grawisani używanych do celów komunikacyjnych

na wyspie - jedynej nadającej się do zamieszkania części tej planety - a także od mężczyzn i

kobiet Za palisadą zaś wierzchołki drzew owocowych, prześwitujące ściany lepianek, szmer

głosów i szelest kroków, gorzki zapach palonego drewna - wszystko to zdradzało, ze między

bazą i jeziorem Zelo rozciągało się kilkutysięczne miasto

Laboratorium biologiczne zajmowało więcej niż połowę baraku, w którym mieszkali

Sairnowie Na wygody nie można było liczyć w sytuacji, gdy planety należące ongiś do

imperium galaktycznego odwiedzały jedynie statki nielicznych ras walczących o powrót do

cywilizacji Evalyth jednak wystarczało, ze był to ich własny dom Gdy spotkała Donhego na

Krakenie, ujął ją przede wszystkim tą wesołością, z jaką on, człowiek z Athei. o której

powiadano, ze zachowała lub odzyskała prawie wszystkie udogodnienia, jakimi w czasach

świetności dysponowała Stara Ziemia, przystał na życie w jej ubogiej, smutnej Ojczyźnie

Siła ciążenia wynosiła tu 0,77 G, mniej niż dwie trzecie tego, do czego nawykła Łatwo

przeciskała się wśród kłębowiska aparatury i pojemników z okazami Evalyth była przystojną,

dobrze zbudowaną młodą kobietą, może o zbyt mocnej sylwetce jak na gusta większości

mężczyzn spoza własnej rasy Tak jak jej rodacy miała jasne włosy, a nogi i przedramiona

pokryte zawiłym tatuażem, tak jak oni nosiła u pasa miotacz służący wielu już pokoleniom

wojowników Jednak poza tym odrzuciła tradycyjny strój Krakeńczyków na rzecz prostych

kombinezonów stanowiących '-dzież członków wyprawy

Jakże przyjemnie chłodne i ciemne było wnętrze baraku' Westchnęła z rozkoszą, usiadła i

włączyła odbiornik Serce jej lekko drgnęło, gdy zaczął się formować trójwymiarowy obraz i

rozległ się głos Donhego

- wydaje się, ze to potomek koniczyny

W powietrzu widniał obraz rośliny z potrójnymi zielonymi liśćmi, gęsto rozsianej wśród

miejscowej czerwonawej pseudotrawy Obraz powiększał się, w miarę ]ak Donii zbliżał

nadajnik, aby komputer mógł zanotować wszystkie szczegóły do późniejszej analizy Evalyth

zmarszczyła czoło starając się przypomnieć sobie, co A, tak Koniczyna to kolejna forma

życia, którą, zanim zapadła Długa Noc, człowiek przeniósł ze Starej Ziemi na więcej planet,

niż ktokolwiek obecnie pamiętał Często owe formy życia zmieniały się nie do poznania,

przez tysiące lat ewolucja przystosowała je do obcych warunków albo tez mutacje i znos

genetyczny zadziałały nieomal losowo na niewielkie populacje wstępne Nikt na Krakenie nie

wiedział, ze tamtejsze sosny, mewy i nzobaktene to zmutowani przybysze, dopóki na planetę

nie przybyła ekspedycja Donhego i ich nie zidentyfikowała Nie oznaczało to, ze or» czy

ktokolwiek z tej części galaktyki zdołał już dotrzeć z powrotem do Starej Ziemi Ale banki

danych na Athei wyładowane były informacjami, podobnie jak kochana kędzierzawa głowa

Donhego

W polu widzenia pojawiła się jego olbrzymia dłoń, zbierająca okazy Evalyth poczuła nagle

ochotę, by ją pocałować Cierpliwości, cierpliwości, napominała młodą żonę słuzbista część

jej osobowości Mamy tu pracować Odkryliśmy kolejną

zaginioną kolonię, jak dotąd w najgorszym stanie, cofniętą do skrajnego prymitywizmu Do

nas należy doradzenie Komisji, czy warto tu wysłać misję cywilizacyjną, czy tez szczupłe

zasoby Zjednoczonych Planet przerzucić gdzie indziej, a tutejszych mieszkańców pozostawić

w nędzy jeszcze przez dwieście, trzysta lat Aby sporządzić uczciwy raport, musimy się im

przyjrzeć, ich kulturze, ich planecie Dlatego siedzę tu na barbarzyńskim pogórzu, a on

wyruszył do dżungli, w której roi się od gotowych na wszystko dzikusów Błagam cię,

kochanie, kończ szybko i wracaj

Usłyszała słowa Donhego wypowiadane w dialekcie nizinnym, który był zwyrodniałą

postacią języka lokońskiego wywodzącego się z kolei od anglijskiego Należący do ekspedycji

językoznawcy pracowali intensywnie przez kilka tygodni, by go rozwikłać, po czym cała

załoga została poddana szkoleniu domózgowemu Niemniej jednak Evalyth z podziwem

obserwowała, jak szybko JCJ mąż opanował odmianę, którą posługiwali się leśni biegacze -

zaledwie po kilku dniach rozmów z nimi

- Czyż nie zbliżamy się do właściwego miejsca. Moru? Mówiłeś, ze to jest w pobliżu naszego

obozu

- Jesteśmy prawie na miejscu, przybyszu z chmur

W głowie Evalyth zadźwięczał cichy sygnał alarmowy O co tu chodziło? Chyba Donii nie

wybrał się sam na przechadzkę z jednym z krajowców? Lokończyk Rogar ostrzegał przed

zdradziecką naturą tubylców zamieszkujących tamte tereny Ale, prawdę mówiąc, me dalej jak

wczoraj przewodnicy, ryzykując życie, uratowali Haimiego Fiella, gdy ten wpadł do szybko

płynącej rzeki

Obraz zakołysał się, gdy Dopił poruszył dłonią, w której trzymał komunikator Evalyth

poczuła lekki zawrót głowy Od czasu do czasu w polu widzenia pojawiał się szerszy widok

drzewa stłoczone wśród łowieckiego szlaku, rdzawe listowie, brunatne pnie i gałęzie, czające

się za nimi cienie, sporadyczne okrzyki jakichś niewidocznych zwierząt Nieomal czuła gorącą

i ciężką od wilgoci atmosferę, nieprzyjemny odór dżungli Ta planeta - która zatraciła swą

nazwę pozostając jedynie Światem, jej mieszkańcy bowiem zdążyli już zapomnieć, czym w

rzeczywistości są gwiazdy - me za bardzo nadawała się do kolonizacji Zrodzone na niej

organizmy często były szkodliwe dla człowieka, a zawsze zawierały zbyt mało składników

dlań odżywczych Z pomocą przywiezionych przez siebie roślin i zwierząt człowiekowi udało

się tu przetrwać, choć z trudnością Pierwsi osadnicy bez wątpienia zamierzali poprawić ten

układ, nadszedł jednak kryzys - znaleziono liczne dowody na to, ze osada została pociskami

zrównana z ziemią, a większość JCJ mieszkańców zginęła - do odbudowy zaś zabrakło

środków, cud prawdziwy, ze w ogóle pozostali tu przy życiu jacyś ludzie

- Tutaj, przybyszu z chmur

Rozchwiany obraz uspokoił się Szum ciszy nadajnik przekazywał z dżungli do kabiny

- Nic nie wiążę - powiedział w końcu Donii

- Chodź za mną Pokażę

Donii umieścił nadajnik w rozwidleniu drzewa Obraz przedstawiał jego i Moru idących przez

łąkę Przewodnik wyglądał jak dziecko u boku kosmicznego podróżnika sięgał mu ledwie do

ramienia To "dziecko" miało wszakże JUŻ wiele za sobą, ciało Moru pokryte było bliznami, a

jakaś dawna rana sprawiła, ze utykał na prawą nogę Twarz kryła się pod grzywą włosów i

krzaczastym zarostem Moru, który nie mógł polować, i by utrzymać rodzinę, zastawiał

jedynie pułapki i łowił ryby, żył w jeszcze większej nędzy niż jego współplemieńcy Z

pewnością uznał, ze szczęście się doń uśmiechnęło, gdy w pobliżu wioski wylądował

śmigacz, a ci, którzy nim przylecieli, zaoferowali Moru niesłychane bogactwa za to, by przez

tydzień czy dwa oprowadzał ich po okolicy Donii pokazywał JUŻ Evalyth słomianą chatę

Moru nędzny dobytek, kobietę zniszczoną ciężką pracą, pozostałych przy życiu synów,

którzy w wieku siedmiu czy ośmiu lat miejscowych, czyli dwunastu--trzynastu

standardowych, wyglądali jak zasuszone karły

Rogar był zdania - na ile można było sądzić, nikt bowiem dotąd nie opanował języka

lokońskiego w stopniu doskonałym - ze mieszkańcy nizin me byliby tacy ubodzy gdyby

mniej w nich było okrucieństwa znajdującego wyraz w nieustannych walkach plemiennych

Evalyth pomyślała jednak, ze w końcu jakież mogą oni stanowić zagrożenie7

Rynsztunek Moru składał się z przepaski na biodrach, z opasującego całe ciało sznura

służącego do przygotowywania potrzasków, obsydianowego noża i worka z tkaniny, tak

jednak gęstej i przetłuszczonej, ze w razie potrzeby mógł służyć za bukłak Innym

mężczyznom z jego gromady, mogącym brać udział w łowach i uczestniczyć w podziale

łupów po walce, powodziło się wyraźnie lepiej Wyglądem jednak nie różnili się zbytnio od

Moru, ludność wyspy, nie mając dość miejsca do ekspansji, przezywała wyraźny kryzys

genetyczny

Skarlały mężczyzna pochylił się rozsuwając dłońmi gałęzie krzewu

- Tutaj - mruknął i ponownie się wyprostował

Evatyth dobrze znała żądzę wiedzy gorejącą w sercu Donhego A jednak jej mąż obrócił się,

uśmiechnął prosto do obiektywu nadajnika i odezwał się w języku athejańskim

- Kochanie, jeśli teraz odbierasz, chciałbym się tym podzielić z tobą Może to gniazdo ptaka

Przypomniała sobie dość niejasno, ze fakt istnienia ptaków mógłby być ekologicznie ważną

informacją Ale w tej chwili liczyło się dla niej tylko to, co Donii do niej powiedział

O tak o tak' - chciała wykrzyknąć Ale w tamtej ekipie były tylko dwa odbiorniki i jej mąż me

miał ze sobą żadnego z nich

Widziała, jak klęka w wysokiej roślinności o dziwnym zabarwieniu Widziała, jak sięga z tą

swoją łagodnością, której już miała okazję doświadczać, do wnętrza krzaka i rozsuwa jego

gałązki

Widziała, jak Moru skoczył mu na kark Dzikus opasał Donhego nogami Lewą ręką chwycił

go za włosy i zadarł mu głowę go góry W prawej pojawił się nóż

Krew buchnęła gdzieś spod szczęki Donhego Nie mógł krzyknąć - nikt by me

mógł z poderżniętym gardłem Bulgotał tylko i skrzeczał, a Moru wciąż poszerzał cięcie Donii

na oślep sięgnął po broń Moru upuścił nóż i schwycił go za ramiona, obaj upadli spleceni w

uścisku Donii rzucał się i tarzał w kałużach własnej krwi Moru nie zwalniał uchwytu Krzew

poruszył się i skrył obu, aż w końcu Moru wstał, cały czerwony od krwi, ociekający krwią,

dyszący, a Evalyth zaczęła krzyczeć do znajdującego się obok niej nadajnika, na cały

wszechświat, i wciąż Jeszcze krzyczała i wyrywała się, gdy chcieli ją odciągnąć od widoku

łąki, na której Moru kroił ciało Donhego, aż wreszcie coś ją ukłuło chłodem i stoczyła się na

dno wszechświata, w którym wszystkie gwiazdy zgasły na zawsze

- Nie, oczywiście, ze nic nie wiedzieliśmy - wycedził Haimie Fiell przez zaciśnięte zęby -

dopóki nas nie ostrzegliście Donii i tamten stwór oddalili się o wiele kilometrów od naszego

obozu Dlaczego nie kazaliście nam ruszyć natychmiast na pomoc?

- Ze względu na to, co pokazywał komunikator - odrzekł kapitan Jonafer - Sairna nie można

JUŻ było uratować A wy mogliście wpaść w zasadzkę, mogli was z tyłu zaatakować

strzałami i spychać coraz głębiej po tych wąskich ścieżkach Najlepiej było zostać na miejscu i

czekać na pojazd pilnując jeden drugiego

Fiell spojrzał gdzieś poza postać kapitana, potężnego, siwowłosego mężczyzny, wzrokiem

powędrował za drzwi baraku dowództwa, ku palisadzie i widokowi bezlitosnego nocnego

nieba

- Ale co ten mały potwór robił, kiedy - zamilkł nagle

- Pozostali przewodnicy uciekli - równie pośpiesznie wtrącił Jonafer - gdy tylko wyczuli wasz

gniew Sam pan tak mówił Otrzymałem właśnie raport od Kallamana, jego zespół poleciał

śmrgaczem do wioski Mieszkańcy uciekli Cała wieś jest opuszczona, z pewnością obawiają

się naszej zemsty Choć w ich przypadku przeprowadzka to mc wielkiego cały dobytek bierze

się na plecy, a nowy dom można upleść przez jeden dzień

Evalyth pochyliła się do przodu

- Przestańcie unikać szczerych odpowiedzi - powiedziała - Co takiego Moru zrobił z Doniirn,

czemu można byłoby zapobiec, gdybyście przybyli na czas?

Fiell w dalszym ciągu patrzył gdzieś poza mą Kropelki potu wystąpiły mu na czoło

- Nic takiego - wymamrotał - Nic ważnego wobec samego morderstwa

- Miałem zapytać panią, poruczniku Sairn - odezwał się Jonafer -jaki życzy sobie pani

obrzqucl\ pogrzebowy? Czy mamy prochy pochować tutaj, rozsypać w przestrzeni

kosmicznej, czy zawieźć na waszą planetę?

Evalyth zwróciła twarz w jego kierunku

- Nigdy nie wyrażałam zgody na kremację - powoli cedziła słowa

- Nie, ale Niech pani będzie rozsądna Najpierw otrzymała pani środek nasenny, potem

uspokajający, a my w tym czasie odnaleźliśmy zwłoki Upłynął JUŻ pewren czas Nie mamy

żadnych przyrządów do, hm, zabiegów kosmetycznych, ani zbędnego miejsca w komorach

chłodniczych, a w tej temperaturze

Evalyth była jak otępiała od chwili, gdy wypuszczono ją z izby chorych Jeszcze

niezupełnie do niej dotarło, ze Doniiego już nie ma. Zdawało jej się, że za chwilę stanie w

drzwiach, opromieniony światłem słonecznym, i zawoła do niej ze śmiechem w głosie, i

pocieszy po tym bezsensownym koszmarze, jaki niedawno przeżyła. Wiedziała, ze stan ten

wywołały środki psychotropowe, i przeklinała dobrą wolę lekarza.

Nieomal z rozkoszą powitała powolny przypływ gniewu. Oznaczało to, że lekarstwo

przestawało działać. Wieczorem będzie już zdolna do płaczu.

- Kapitanie - rzekła. - Widziałam, jak zginął. Widziałam już w życiu wiele trupów, a niektóre

z nich potwornie zmasakrowane. Na Krakenie nie ukrywamy prawdy. Podstępem wydarł mi

pan moje prawo do ułożenia małżonka w trumnie i zamknięcia mu oczu. Ale nie oddam panu

prawa do sprawiedliwości. Żądam, aby powiedział mi pan dokładnie, co się stało.

Pięści Jonafera zacisnęły się na blacie biurka.

- Nie wiem, czy będę w stanie to powiedzieć.

- Ale pan powie, kapitanie.

"- Dobrze! Dobrze! - wrzasnął Jonafer. Słowa padały mu z ust jak pociski. - Widzieliśmy

wszystko, przekazane przez komunikator. Tamten rozebrał Doniiego, zawiesił go za nogi na

drzewie i wypuścił całą krew do tego swego worka. Wyciął mu genitalia i wrzucił do środka,

do krwi. Otworzył ciało i wyciął serce, płuca, wątrobę, nerki, tarczycę, gruczoł krokowy,

trzustkę i wszystko też wrzucił do worka, po czym uciekł do lasu. Dziwi się pani, ze nie

chcieliśmy pokazać pani tego, co zostało z ciała?

- Lokończycy ostrzegali nas przed mieszkańcami dżungli - powiedział Fiell martwym głosem.

- Trzeba było ich słuchać. Ale były to takie żałosne karzełki, l wyciągnęły mnie z rzeki.

Kiedy Donii mówił o ptakach - opisał je, wie pani, i zapytał, czy coś takiego się tu spotyka -

Moru powiedział, ze są, ale rzadkie i płochliwe; grupa ludzi by je na pewno spłoszyła, ale

gdyby jeden z nim poszedł, to on, Moru, znalazłby gniazdo i może nawet zobaczyliby ptaka.

Moru powiedział "dom", ale Donii uznał, ze chodziło o gniazdo. Tak nam przynajmniej

mówił. Rozmawiał wtedy z Moru na uboczu, tak że widzieliśmy ich, ale nie słyszeli. Może to

powinno było nas ostrzec, może trzeba było zapytać innych z tego plemienia. Ale nie

widzieliśmy powodu... to znaczy, Donii był większy, silniejszy, uzbrojony w miotacz. Jaki

dzikus odważyłby się go zaatakować? A zresztą przecież odnosili się do nas przyjaźnie,

nawet z radością, kiedy przezwyciężyli pierwszy strach, l okazali tyle samo ochoty do

dalszych kontaktów, co wszyscy inni tu w Lokonie, i... - głos uwiązł mu w gardle.

- Czy zginęła broń lub narzędzia? - spytała Evalyth.

- Nie - odparł Jonafer. - Mam tu wszystko, co pani mąż miał przy sobie. Może pani to od razu

zabrać.

- Nie sądzę - powiedział Fiell - by chodziło o akt nienawiści. Moru musiał się powodować

jakimś zabobonem. Jonafer skinął głową.

- Nie możemy przykładać do niego naszej miary.

- A więc jaką? - odparowała Evalyth. Mimo to, ze wiedziała, iż znajduje się pod działaniem

silnych środków uspokajających, dziwiła się swemu spokojnemu

tonowi - Niech pan pamięta, ze pochodzę z Krakena Nie pozwolę na to, "by dziecko Donhego

przyszło na świat i wzrastało wiedząc, ze jego Ojciec został zamordowany, a nikt nie

próbował wymierzyć mordercy sprawiedliwości

- Nie może się pani mścić na całym plemieniu - powiedział Jonafer

- Nie mam zamiaru Ale, kapitanie, załoga naszej ekspedycji pochodzi z kilku różnych planet,

na których istnieją odrębne systemy społeczne Regulamin wyraźnie stwierdza, ze będzie się

respektować podstawowe zasady moralna obowiązujące każdego członka załogi Proszę o

zwolnienie z obowiązków do czasu, gdy pochwycę mordercę mojego męża i wymierzę mu

sprawiedliwość

Jonafer pochylił głowę

- Muszę na to przystać - powiedział cicho Evalyth podniosła się z miejsca

- Dziękuję panom - powiedziała - Proszę mi wybaczyć, ale chciałabym od razu przystąpić do

poszukiwań

Póki jeszcze działa jak maszyna, póki jest pod wpływem środków medycznych

Na suchszych, chłodniejszych wyżynach rolnictwo przetrwało upadek reszty cywilizacji Pola

i sady, pracowicie uprawiane za pomocą neolitycznych narzędzi, dostarczały środków do

życia kilku wioskom rozrzuconym wokół stolicy - Lokonu

Miejscowa ludność powierzchownością przypominała mieszkańców dżungli Nic dziwnego,

niewielu osadników przeżyło, by dać początek tutejszej populacji Mieszkańcy pogórza byli

Jednak lepiej odżywieni, bardziej wyrośnięci, wyprostowani, nosili tuniki z różnobarwnej

tkaniny i sandały Bogatsi uzupełniali strój złotą i srebrną biżuterią Włosy upinano, zarost

golono Ludzie stąpali śmiało, nie obawiając się, jak dzikusi z lasu, ciągłych zasadzek

Gawędzili wesoło

Co prawda dotyczyło to tylko ludzi wolnych Choć antropologowie z Nowego Świtu ledwie

zaczęli zgłębiać tajniki miejscowej kultury, od razu stało się oczywiste, ze Lokończycy mają

liczną klasę niewolników Niektórzy usługiwali w domu, inni trudzili się w pocie i znoju na

polach, w kamieniołomach i kopalniach, pod biczem nadzorców i strażą żołnierzy, których

miecze i ostrza włóczni wykute były ze starożytnego metalu Imperium Nie był to jednak dla

przybyszów z Kosmosu żaden szczególny wstrząs, widziano JUŻ gorsze rzeczy niż

niewolnictwo Banki danych wspominały o prehistorycznych państwach, jak Ateny, Indie

Ameryka

Evalyth kroczyła po krętych, pełnych kurzu uliczkach, między jaskrawo pomalowanymi

ścianami sześciennych domów bez okien, zbudowanych z nie wypalonej cegły Mijający ją

ludzie z gminu pozdrawiali ją z szacunkiem Choć nikt JUŻ się nie obawiał, ze przybysze

mają złe zamiary, to jednak Evalyth górowała nawet nad najwyższymi Lokończykami, włosy

jej miały barwę metalu, a oczy nieba, u pasa nosiła błyskawice - a kto tam wiedział, jaką

jeszcze nadprzyrodzona mocą rozporządzała

Dziś jednak skłaniali się przed nią nawet dostojnicy i żołnierze, a niewolnicy padali na twarze

Gdzie stąpnęła, cichł rozgwar codziennego dnia, gdy mijała stragany na rynku, ustawał

handel, a dzieci umykały do swych zabaw Szła przed

Anderson Paul - Pod postacią ciała.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: