Walory antropogeniczne (kulturowe)
Obiekty materialne oraz elementy ściśle związane z życiem, pracą oraz działalnością człowieka i przez niego wytworzone w procesie historycznego rozwoju, stanowiące przedmiot powszechnego zainteresowania turystów w skali ogólnokrajowej.
• muzea i rezerwaty archeologiczne,
• muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej,
• zabytki architektury i budownictwa,
• muzea sztuki i zbiory artystyczne,
• muzea biograficzne,
• muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe,
• obiekty historyczno-wojskowe,
• miejsca i muzea martyrologii,
• zabytki działalności gospodarczej i techniki,
• współczesne imprezy kulturalne,
• miejsca pielgrzymkowe.
Muzea
• Ruch turystyczny w tych obiektach jest mierzalny. GUS co roku podaje liczbę odwiedzających.
• Informacje dotyczące muzeów dostarczane są co roku przez te obiekty i ich oddziały na formularzu o symbolu K-02. W sprawozdaniu zawarte są m.in.
– informacje o osobach zwiedzających muzea i wystawy muzealne – czasowe i objazdowe,
– informacje o formach prowadzonej przez muzea działalności oświatowej (odczyty, lekcje, seanse filmowe, koncerty).
• W sprawozdaniu dane o zwiedzających można znaleźć w następującym układzie:
– zwiedzający muzea i wystawy ogółem (w tys.),
• w tym młodzież szkolna w zorganizowanych grupach.
Muzea i rezerwaty archeologiczne
• Przykłady
• grodziska - obronne osady (Biskupin, grodzisko na wyspie na wyspie Jeziora Lednickiego)
• miejsca dawnych ośrodków produkcyjnych lub wydobywczych (rezerwat pieców garncarskich w Igołomii, kopalnia krzemienia pasiastego w Krzemionkach),
• miejsca kultury (Góra Ślęża)
• cmentarzyska, kurhany (Odry, kultury łużyckiej w Częstochowie),
• jaskinie, osady otwarte
• Znaczenie dla walorów archeologicznych ma
• element zagospodarowania turystycznego,
• właściwe przystosowania do zwiedzania przez odpowiednie przygotowanie ekspozycji,
• niezbędna informacja fachowa.
Muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej
Dla turystów łatwo czytelne są z racji swej widowiskowości atrakcje turystyczne, takie jak:budownictwo świeckie i sakralne, niektóre dziedziny sztuki ludowej, rzeźbiarstwo, malarstwo, ceramika, tkactwo, hafciarstwo, koronkarstwo, wycinankarstwo, zdobnictwo przedmiotów, różne rodzaje obrzędów i imprez.
• W Polsce w wielu miejscowościach, zachowały się zabytki ludowej architektury lub kultywowane są dawne obrzędy i zwyczaje.
• Miejscowości te są położone w rejonach o dawnych tradycjach tej sztuki, a twórcy ludowi specjalizują się często w jednej dziedzinie, np.
– w Koniakowie w koronkarstwie,
– W rejonie Łowicza w wycinankach,
– w Chmielnie i Kartuzach w ceramice.
• Historyczny dorobek ludowej kultury duchowej i materialnej jest zabezpieczony i udostępniony do zwiedzania w skansenach, muzeach etnograficznych, izbach regionalnych i pojedynczych obiektach.
Znaczenie turystyczne w skali krajowej odgrywają izby regionalne oraz obiekty w miejscu ich powstania,
– Zagroda Słowińska w Klukach
– ośrodki twórczości ludowej (Beskidzka Izba Twórcza w Istebnej).
• Regularne imprezy folklorystyczne
– Bukowina Tatrzańska, Gdańsk, Kazimierz Dolny, Kraków, Łącko (k/Starego Sącza, Płock, Zakopane, Zielona Góra, Żywiec).
• Znaczące walory krajoznawcze przejawów kultury ludowej interesujące dla turystów mają regiony: Podhale, Śląsk Cieszyński, Ziemia Łowicka, Ziemia Kurpiowska, Kaszuby; Są to walory:
– budownictwa świeckiego i sakralnego,
– sztuki ludowej: rzeźbiarstwa, malarstwa, ceramiki, tkactwa, hafciarstwa, koronkarstwa, wycinankarstwa, zdobnictwa przedmiotów,
– widowiskowych obrzędów i imprez ludowych
Skanseny
• Skanseny - muzea na wolnym powietrzu, gromadzą przeważnie drewniane obiekty budownictwa wiejskiego.
• Inne określenia: park etnograficzny, muzeum wsi, muzeum budownictwa ludowego.
• Skanseny grupują w jednym miejscu budynki mieszkalne, gospodarcze, przemysłowe i sakralne, przeważnie z wyposażeniem wnętrz, z terenu jednego lub kilku regionów, reprezentujące kulturę poszczególnych grup etnograficznych.
– W Polsce najstarszym skansenem jest Muzeum Kaszubskie we Wdzydzach Kiszewskich powstałe w 1906 r.
– W okresie międzywojennym utworzono w Nowogrodzie Kurpiowski Park Etnograficzny oraz skansen w Olsztynku.
– Pozostałe skanseny powołano po II wojnie światowej, przy czym niektóre są jeszcze w fazie organizacji i rozbudowy, aczkolwiek są już udostępnione zwiedzającym.
– Największą frekwencją cieszą się skanseny w Zubrzycy Górnej, Olsztynku, Sanoku i Opolu-Bierkowicach.
• Skanseny z reguły są związane z osadnictwem wiejskim,
• W większych miastach są utworzone specjalistyczne muzea etnograficzne (Warszawa, Wrocław, Kraków; w innych miastach tworzy się osobne działy etnograficzne muzeów nieprofilowanych, m.in. w Olsztynie, Płocku, Sieradzu).
Zabytki architektury i budownictwa
Ø Waloryzacja turystyczna zabytków opiera się na oficjalnej klasyfikacji oraz analizie elementów dodatkowych, takich jak położenie w stosunku do rejonów i tras turystycznych, usytuowanie w krajobrazie, związek z wydarzeniami historycznymi, zagospodarowanie i przystosowanie do zwiedzania, udostępnienie wnętrz z ewentualną ekspozycją zabytków ruchomych.
Ø Ocena zabytków architektury zależy m.in. od ich liczebności oraz, zróżnicowanego układu zgrupowań przestrzennych Ten rodzaj walorów krajoznawczych wielu przypadkach przesądza znaczeniu danej miejscowości dla turystyki.
v Miejscowości grupy I: Gdańsk, Kraków, Poznań, Toruń, Warszawa, Wrocław
v Miejscowości grupy II, m.in: Częstochowa, Kłodzko, Lublin, Malbork, Płock i in.
Ø Wybitna popularność, duży ruch turystyczny
Ø Cechy
v znaczenie historyczne, artystyczne i naukowe zabytków nieruchomych jest zróżnicowane
v odmienny jest sposób ich występowania (pojedynczo lub w zgrupowaniach)
v różne są ich związki przestrzenne ze środowiskiem geograficznym.
Znaczenie zabytków architektury i budownictwa dla turystyki
• Wyraża się intensywnością ruchu turystycznego, kierującego się do poszczególnych celów zainteresowań.
• Ruch turystyczny nie rozkłada się równomiernie na obszarze kraju.
• Natężenie ruchu turystycznego nie zawsze odpowiada oficjalnej, obiektywnej klasyfikacji zabytków.
Waloryzacja zabytków architektury i budownictwa
• Nie ma możliwości przeanalizowania tysięcy obiektów z uwzględnieniem ich indywidualnych cech.
• Przedmiotem oceny jest grupa czołowych zabytków (miejscowości, w których są one zlokalizowane).
• Waloryzacja najczęściej odnosi się nie do pojedynczych obiektów, lecz do zbioru zabytków w danej jednostce osadniczej. Może wystapić:
– jeden zabytek lub zespół zabytkowy
– kilkadziesiąt zabytków klasy światowej i krajowej
• O znaczeniu miejscowości nie decyduje występująca w niej liczba zabytków. Tę samą rangę turystyczną może mieć zarówno zabytek pojedynczy, jak i większy zbiór obiektów.
• Waloryzacja turystyczna zabytków opiera się na oficjalnej ich klasyfikacji oraz analizie elementów dodatkowych, takich jak:
– położenie w stosunku do rejonów i tras turystycznych,
– usytuowanie w krajobrazie,
– związek z wydarzeniami historycznymi,
– zagospodarowanie i przystosowanie do zwiedzania,
– udostępnienie wnętrz z ewentualną ekspozycją zabytków ruchomych.
• Ten rodzaj walorów krajoznawczych ma tak wielką wagę, że w wielu przypadkach przesądza ona o znaczeniu danej miejscowości dla turystyki.
Najważniejsze zespoły zabytków w Polsce
• Gdańsk - Zabudowa Głównego Miasta w obrębie murów obronnych, kościół parafialny NMP, ratusz, zespół wielkiej zbrojowni, zespół twierdzy Wisłoujście
• Kraków - Zabudowa śródmieścia w obrębie Plant, zespół budowli Wzgórza Wawelskiego, Kościół Mariacki, Sukiennice, kościół św. Anny, Collegium Maius, klasztor jezuitów, klasztor kamedułów na Bielanach, klasztor augustianów, obwarowania staromiejskie
• Poznań - Ratusz, kościół katedralny, kościół farny d. jezuitów, Biblioteka Raczyńskich, pałace, kamienice w Rynku, budynek d. wagi miejskiej
• Toruń - Zabudowa Starego i Nowego Miasta, kościół św. Jana, klasztor franciszkanów i kościół NMP, ratusz, kamienica „Pod Gwiazdą", kościół św. Jakuba, ruiny zamku krzyżackiego, mury z basztami
• Warszawa - Zamek Królewski, Teatr Wielki, kościół Wizytek, pałac Krasińskich, zespół pałacowo-parkowy Łazienki, zespół pałacowo-parkowy Wilanów, mury miejskie z basztami - Barbakan, inne kościoły, pałace, kamienice
• Wrocław - Zabudowa Ostrowa Tumskiego i Wyspy Piaskowej, kościół katedralny, kościół św. Krzyża, kościół NMP, Uniwersytet, Ratusz, kamienice w Rynku
nie__dla__nie